ادعای میدل ایست آی: ایران سال 2015 با طالبان توافق کرده بود/ تهران توافق‌های طولانی مدتی با طالبان دارد
با ظهور داعش در افغانستان، نگاه تهران به طالبان تغییر کرد؛ ایران کار کردن با طالبان را تضمینی برای حفاظت از شیعیان برای تکرار نشدن حوادثی مشابه دهه 90 میلادی در نظر می‌گیرد. با این وجود تردیدهای جدی نسبت به پایبندی طالبان به وعده‌های کنونی در خصوص حفظ حقوق مذهبی و اجتماعی شیعیان وجود دارد.
«بازتاب»؛ آرش صفار- وبسایت خبری-تحلیلی «میدل ایست آی» در یاداشتی مدعی شده است که ایران طی مذاکراتی در سال 2015 تضمین‌هایی را از طالبان در خصوص امنیت و رعایت حقوق شیعیان افغانستان دریافت کرده است.
مطابق این یادداشت پس از تصروف کابل توسط طالبان، گروه‌های شیعه عراقی در بیانیه‌ای تهدیدآمیز آمادگی خود را برای اعزام به افغانستان جهت حفاظت از شیعیان این کشور اعلام کردند؛ اما چند روز بعد نگرانی این گروه‌ها کاهش یافت و لحن آن‌ها ملایم شد.
میدل ایست آی از قول «فرماندهان، سیاستمداران و روحانیون» عراق مدعی شده است که ایران به متحدان عراقی خود گفته است که آن‌ها هیچ نقشی در افغانستان ندارند و به هیچ عنوان نباید در تحولات این کشور مداخله کنند.
این یادداشت مدعی است که تهران توافق‌های طولانی مدتی با طالبان دارد که به دشواری به دست آمده و خواهان از بین رفتن آن‌ها نیست؛ به همین سبب به متحدان خود اطمینان می‌دهد که آزارها علیه شیعیان افغانستان و کشتار آن‌ها دست‌کم در شرایط کنونی تکرار نخواهد شد.
«بر اساس مصاحبه با منابعی از بغداد تا کابل، میدل ایست آی می‌تواند فاش کند که ایران از طالبان تضمین دارد که از شیعیان محافظت خواهد شد؛ قاسم سلیمانی شخصا در سال 2015 وارد توافق‌هایی با طالبان شده است؛ این توافقات شامل حمایت مالی و آموزش طالبان توسط سپاه پاسداران بوده است؛ تهران قول داده است که بازگشت تیپ فاطمیون به افغانستان را متوقف کند».
این یادداشت با اشاره به کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی و سرکوب شیعیان توسط طالبان تأکید می‌کند که روابط خصمانه ایران-طالبان در سال 2015 با ظهور داعش در افغانستان تغییر و هیئتی از طالبان برای مذاکره در خصوص «افتتاح دفتر نمایندگی» به تهران سفر کرد.
نویسنده یادداشت از قول فرماندهان گروه‌های عراقی مورد حمایت ایران، مدعی شده است که شهید سلیمانی در سفری به افغانستان مذاکرات مفصلی را با طالبان داشته است.
در این مذاکرات توافق‌های متعددی به دست آمده است که مهم‌ترین آن‌ها جلوگیری از ایجاد پایگاه‌های نظامی آمریکا در نزدیکی مرز ایران، جلوگیری از قاچاق مواد مخدر به منطقه خلیج فارس از طریق ایران، افزایش سطح حملات علیه نیروهای آمریکایی مستقر در افغانستان و توقف کامل حملات علیه شیعیان این کشور بوده است.
«در مقابل ایران قول حمایت نامحدود مالی و پشتیبانی فنی به طالبان داد. تهران افسران سپاه پاسداران را برای آموزش و مشاوره به طالبان فرستاد و به این گروه اجازه ایجاد پایگاه‌ها و پناهگاه‌های امن برای رهبران آن‌ها در داخل مرزهای ایران را داد».
عدم بازگشت اعضای تیپ فاطمیون از سوریه به افغانستان هم بخشی از این توافق بوده است.
به گفته «یک فرمانده برجسته عراقی»، از زمان توافق طالبان اقلیت شیعه را هدف قرار نداده است و تمام حملات علیه شیعیان توسط داعش انجام شده است.
بر اساس یادداشت، رسانه‌های ایرانی و افراد نزدیک به تهران مدعی هستند که اکثریت طالبان صوفی مسلک هستند نه اهل سنت تندرو؛ این جریان تلاش دارد که تنها داعش و القاعده را به عنوان افراط‌گرا معرفی کند.
در این راستا، فرمانده برجسته عراقی به میدل ایست آی گفته است که اکثریت طالبان، هیچ مشکل ایدئولوژیک با شیعه ندارند؛ مشکل از طالبان سلفی است که به القاعده و داعش نزدیک است.
به گفته یک فرمانده ارشد مقاومت عراق، «ایرانی‌ها در ملاقات چند روز پیش در بغداد گفتند که در این مرحله هیچ گروه مسلح عراقی یا غیرعراقی اجازه دخالت در افغانستان را ندارد».
ظاهرا مسئولان ایرانی به متحدان عراقی در خصوص آسیب‌پذیری شیعیان توضیح داده‌اند و تأکید کرده‌اند که در صورت نقض «توافق» از سوی ایران، طالبان می‌تواند به سرعت شیعیان افغانستان را «نابود» کند.
این فرمانده عراقی به میدل ایست آی گفته است که طرف ایرانی گفته است «نبرد شکست خورده است، مسئله نمی‌تواند به صورت نظامی حل شود و اعزام هر گونه نیروی مسلح شیعه به افغانستان به معنی نابودی جامعه شیعه است».
علیرغم این موضوع، طلاب افغان حاضر در حوزه‌های علمیه عراق به شدن نگران هستند؛ «شیخ خالد الهمدانی»، مسئول طلاب افغان در عراق ضمن اشاره به نگرانی‌های افغان‌های در حال تحصیل در عراق گفته است که «ایرانی‌ها می‌ترسند که این درگیری‌ها به درگیری قومی تبدیل شود که در این صورت از درگیری‌های فرقه‌ای خونبارتر خواهد بود».
به گفته همدانی، این نگرانی وجود دارد که در یک درگیری قومی، علاوه بر طالبان سایر گروه‌ها نیز با هزاره‌ها درگیر شوند.
یادداشت با اشاره به درخواست‌ها از آیت‌الله سیستانی برای صدور فتوای دفاع از شیعیان افغانستان، از قول «علی المدن»، محقق اندیشه‌های مذهبی در عراق گفته است که بعید است آیت‌الله سیستانی چنین فتوایی صادر کند؛ او با توجه به در اقلیت بودن شیعیان در افغانستان از ضعف‌های آن‌ها مطلع است و بنابراین تأکید خود را بر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و تنوع مذهبی می‌گذارد تا از این طریق حقوق شیعیان حفظ شود.
با این وجود برخی تحلیل‌گران بر این باور هستند که پایبندی طالبان به توافقات موجود در خصوص حفاظت از شیعیان چندان دوام نخواهد آورد و این گروه پس از کنترل کامل بر افغانستان به این توافقات عمل نخواهد کرد.
بنا بر آنچه از یادداشت گفته شد به نظر می‌رسد همانطور که در سال 2015 نگرانی از قدرت‌گیری داعش در افغانستان سبب نزدیک شدن ایران و طالبان شد، در شرایط کنونی نیز نگرانی از تسلط دیدگاه جریان‌های ضد شیعه طالبان باعث اتخاذ سیاست فعلی تهران نسبت به تحولات افغانستان شده است.
به بیان دیگر فارغ از اینکه آیا ادعای میدل ایست آی در خصوص توافق میان طالبان و سردار سلیمانی صحت داشته باشد یا خیر، آگاهی از ضعف شیعیان در برابر طالبان و احتمال وقوع جنگ قومی علیه هزاره‌ها از یک‌سو و هراس از تسلط جریان‌های ضد شیعه تندرو درون طالبان از سوی دیگر، پیشران‌های سیاست ایران در خصوص افغانستان را تشکیل می‌دهد.
علاوه بر این موارد، احتمالا تهران تسلط طالبان بر افغانستان را بر شکل‌گیری یک کانون بحران ناشی از خلأ قدرت در این کشور ترجیح می‌دهد.
در این شرایط باید دید طالبان تا کی به سیاست کنونی برای ارائه چهره‌ای متفاوت از خود ادامه می‌دهد؟
