آیا زلزله ترکیه اردوغان را از تخت قدرت به زیر می کشد؟

پایگاه خبری “نشنال اینترست” در گزارشی با اشاره به وقوع زلزله اخیر در ترکیه و طرح تحلیل و تفسیرهای مختلف در مورد ابعاد گسترده این اتفاق و پاسخ ضعیف دولت ترکیه به این رویداد، سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که آیا این مساله از ظرفیت های کافی و لازم جهت اخراج اردوغان از کرسی قدرت در ترکیه آن هم پس از دو دهه، برخوردار است؟

بازتاب – پس از وقوع زلزله مهیب اخیر در ترکیه که بخش های جنوب شرقی این کشور را با بحرانی جدی مواجه ساخت، دولت ترکیه به ریاست جمهوری “رجب طیب اردوغان” و جریان های همراه با آن تلاش ها و اقدامات فراوانی را انجام داده اند تا بتوانند تا جای ممکن ابعاد گسترده بحران و ناکارآمدی دولت ترکیه در مواجهه با آن را سرپوش بگذارند و در عین حال، از اعتبار و آبروی اردوغان حراست کنند. البته که تصویرسازی به جای مولد بودن از دیرباز یکی از ویژگی های اصلی مدل حکمرانی اردوغان در ترکیه بوده است.

با این حال، اکنون تا حد زیادی دیوارها فروخته اند. با توجه به سقوط آزاد اقتصاد ترکیه و وضعیت بحرانی آن و در عین حال در پیش بودن انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه در سال جاری، اردوغان به هیچ وجه وضعیت خوبی ندارد و آینده و سرنوشت وی می تواند تا حد زیادی در دستان دولت آمریکا باشد.

یک اقتصاد شکننده

در ماه مارس سال 2014، “خِسه کلومبو” تحلیلگر اقتصادی در “نشریه فوربز” هشدار داد که اقتصاد حبابی ترکیه که ترکیبی از جریان های “پول داغِ خارجی” و نرخ های بهره به شدت پایین است، تا حد زیادی به سمت انفجار حرکت می کند. رونق توسعه زیرساخت ها در ترکیه نه فقط به ساخت راه ها، پل ها، قطارهای سریع السیر، فرودگاه‌ها، بیمارستان ها، و مدارس در ترکیه انجامید بلکه همچنین توسعه و گسترش ساختمان های مسکونی، آسمان خراش ها، فروشگاه های بزرگ و هتل ها را هم سبب شد.

بیشتر بخوانید:

زلزله چه بلایی بر سر اقتصاد ترکیه می آورد؟

لیر ترکیه در شرایط کنونی صرفا به واسطه معاملات مبادله ای با کشورهایی نظیر چین، قطر، کره جنوبی، و امارات و در عین حال به واسطه مداخلات مخفی و پشت پرده دولت ترکیه، از سقوط بیشتر در امان مانده است. در عین حال، دولت ترکیه و نهادهای اصلی مالی و اقتصادی آن نیز با استفاده از حربه هایی خاص و موقتی، تمام سعی خود را به کار گرفته و می گیرند تا بتوانند تا جای ممکن از وقوع کسری بودجه گسترده در این کشور جلوگیری کنند.

دیوارها کوتاه تر می شوند…

دو روز پس از وقوع زلزله اخیر در ترکیه، بازار سهام استانبول پس از سقوط برخی شاخص های مهم اقتصادی آن تعطیل شد. این بازار اکنون بار دیگر باز شده است تا شاید زمینه برای جبران خسارت ها فراهم شود. در عین حال، دولت ترکیه همچنین به صندوق های بازنشستگی خصوصی این کشور دستور داده تا میزان دارایی های خود از بازار سهام ترکیه را از 10 درصد به 30 درصد افزایش دهند. اقدامی که با هدف جبران خسارت های وارده به بازار سهام این کشور انجام گرفته است.

اردوغان در بازدید خود از مناطق زلزله‌زده، موضعی کاملا دفاعی داشت. وی در عین حال که به کمبودها و نواقصِ واکنش دولت به زمین‌لرزه در ترکیه اذعان کرد، در عین حال گفت که “من نمی‌توانم افرادی را که کارزارهای تبلیغاتی منفی را در شرایط کنونی با اهداف سیاسی به راه می اندازند، درک کنم”.

نکته جالب در مورد زلزله اخیر ترکیه این است که پیشتر دولت اردوغان اغلب خانه‌های این مناطق را از ضرورت الزام آن ها به مقررات ساخت و ساز معاف کرده بود. مساله ای که در سال 2018 و قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال 2018 ترکیه به 295 هزار خانه اختصاص یافت و بعدها به 3.1 میلیون خانه دیگر در اقصی نقاط ترکیه گسترش یافت.

شهردارد استانبول “اکرم امام اوغلو” به این نکته اشاره کرده که دولت ترکیه به 317 هزار ساختمان در شهر بزرگ استانبول معافیت رعایت قوانین ساخت و ساز اعطای کرده است و حداقل در شرایط کنونی 90 هزار ساختمان در استانبول وجود دارند که در صورت وقوع یک زلزله در این شهر، به راحتی فرو می ریزند. این مساله به ویژه با توجه به اینکه شهر استانبول تا حدی در مسیر گسل‌های زلزله‌خیر نیز است بیش از پیش از اهمیت برخوردار می شود.

باید توجه داشت که رعایت اصول و نکات ایمنی در ساختمان‌سازی می تواند تا حد زیادی خسارات ناشی از وقوع زلزله را برای انسان‌ها کاهش دهد. مساله ای که مثلا نمود عینی خود را در عدم وارد آمدن خسارت به 4 بیمارستان که در مناطق زلزله‌زده ترکیه واقع شده بودند و با اصول درستِ ساختمان‌سازی احداث شده بودند، نشان داده است.

قبول مسئولیت

دو سوال محوری و اساسی در پی وقوع زلزله اخیر در ترکیه مطرح می شود که باید به آن ها پاسخ داده شود. اول اینکه چه بر سر مبالغی که تحت عنوان مالیات زلزله از مردم ترکیه اخذ می شده آمده است؟ تخمین زده می شود که مجموع مبلغ مذکور که از سال 1999 و وقوع زمین لرزه مخرب در این کشور جمع آوری شده، چیزی در حدود 88 میلیارد لیر ترکیه(4.6 میلیارد دلار) باشد.

این مالیات برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به ترکیه و شهروندان این کشور در صورت وقوع یک زلزله مهیب دیگر در این کشور جمع آوری شده است. اردوغان در این زمینه رو به فرافکنی آورده و پاسخ درست و روشنی را ارائه نمی‌کند. پرسش دوم این است که چه کسی مسوولیت عدم رعایت قوانین ساختمانی را در ترکیه که منجر به ساختِ ساختمانی های ضعیف و سست شده، قبول خواهد کرد؟

در این زمینه نیز اردوغان با موقعیتی دشوار رو به رو است زیرا خودِ وی تاکنون بارها و بارها از ماجرای اعطای معافیت رعایت قوانین سخت و ساز به ساختمان های مناطقی که اکنون در آن ها زلزله آمده دفاع کرده است و در این رابطه فیلم هایی مختلفی نیز از این موضع‌گیری اردوغان موجود است. جالب است که در این زمینه دولت اردوغان با فرافکنی یک نهاد جدید با عنوان “دفتر تحقیقات و بازرسی جرایم مرتبط با زلزله” را ایجاد کرده که تاکنون اقدام به بازداشت 134 مظنون کرده است. افرادی که اغالب آن ها پیمانکار ساختمانی هستند.

اردوغا ادعا می کند که اغلب ساختمان های خراب شده در جریان زلزله اخیر ترکیه همان ساختمان‌هایی هستند که قبل از زلزله سال 1999 در این کشور ساخته شده‌اند و درست به همین دلیل، مسوولیت خراب شدنِ فعلی آن‌ها نیز با دولت قبلی ترکیه است.

با این حال، داده‌ها و اطلاعات مختلف حاکی از این هستند که حداقل نیمی از ساختمان های تخریب شده در نتیجه زلزله کنونی پس از سال 2001 میلادی ساخته شده اند. اضافه بر این‌ها، یک ویدئو نشان می دهد که ساختمان‌های نزدیک به مرکز زلزله در سال 2004 ساخته شده اند(دو سال پس از آنکه حزب عدالت و توسعه و شخصِ اردوغان، قدرت و دولت را در ترکیه به دست گرفته‌اند).

آیا آمریکا به دادِ ترکیه می رسد؟

دولت آمریکا اضافه بر اعزام سه تیم امداد و نجات به ترکیه و مناطق زلزله زده آن، امکانات هوایی قابل توجهی را نیز جهت تخصیص کمک‌های بیشتر به ترکیه در نظر گرفته است. با این حال، این قبیل اقدامات دولت آمریکا، در میان گروه‌های ملی گرای ترکیه با واکنشی منفی رو به رو شده است و “مولود چاووش اوغلو” وزیر خارجه ترکیه در این رابطه موضع‌گیری‌های صریحی را انجام داده است.

مقام های آمریکایی به ویژه وزیر خارجه آمریکا در جریان رایزنی های اخیر خود با دولت اردوغان، به احتمال فراوان مباحث جدی را در مورد ارائه کمک های بشردوستانه گسترده به ترکیه و در عین حال حمایت و یا عدم حمایت خود از حضور مجدد اردوغان در عرصه قدرت سیاسی ترکیه مطرح کرده و می کنند. موضوعی که می تواند نتایج و پیامدهای قابل توجه و عینی را در ادامه راه از خود نشان دهد.