تبعات منطقه ای سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی

تشدید رقابت ها میان چین و آمریکا جهت کسب برتری ژئوپلیتیک در خاورمیانه و جهان، عربستان سعودی را قادر می سازد تا از مزایای رابطه با هر کدام از آن ها، بدون اینکه هیچکدام را از دست بدهد استفاده کند. تردیدی نیست که سفر اخیر رئیس جمهور چین به عربستان، تا حد زیادی واشینگتن را نیز به فکر واخواهد داشت تا رویه و سیاستی تازه را در قبال سعودی ها در پیش گیرد. موضوعی که تبعات و پیامدهای گسترده ای را با خود به همراه خواهد داشت.

بازتاب– خبرگزاری “تی آر تی وورلد” در گزارشی با اشاره به سفر اخیر “شی جین پینگ” رئیس جمهور چین به عربستان سعودی، به ارزیابی پیام ها و تبعات این سفر برای خاورمیانه و تا حدی، معادلات کلی سیاست جهانی پرداخته است.

خبرگزاری تی آر تی وورلد در گزارش خود می نویسد:

«”شی جین پینگ” رئیس جمهور چین به تازگی در سفری 3 روزه عازم عربستان سعودی شده است. این نخستین سفر رئیس جمهور چین پس از سال 2016 به بزرگترین کشور تولید کننده نفت در جهان بود. وی در این سفر با “ملک سلمان” پادشاه عربستان و “محمد بن سلمان” ولیعهد این کشور دیدار و گفتگو کرد. در این چهارچوب وی رایزنی هایی را نیز با رهبران کشورهای عضو شورای همکاری های خلیج فارس داشته و بر همکاری های بیشتر چین و اعراب در حوزه های مختلف هم تاکید نموده است.

زمان بندیِ سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی که تنها چند ماه پس از سفر ماه جولای “جو بایدن” رئیس جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان انجام گرفت، در نوع خود حامل پیام هایی جدی برای چین، عربستان و کل منطقه خاورمیانه بوده است.

هر چه روابط میان عربستان سعودی و آمریکا ماهیتی سرد تر و وخیم تر به خود می گیرد، این انتظار نیز تقویت می شود که عربستان تمایل بیشتری جهت توسعه روابط با چینی ها پیدا کند. مساله ای که چین را به یک شریک راهبردی برای دولت عربستان تبدیل می کند. اضافه بر این ها، این سفر پیامی روشن و عمیق را به بازیگران کلیدی در سیاست جهانی نیز رساند.

این سفر در نوع خود بسیار مهم بود زیرا عربستان سعودی درمدت اخیر اخطارهای جدی را از واشینگتن به دلیل همراهی اش با تشکیلات “اوپک پلاس” و کاستن از میزان تولید نفت روزانه خود به میزان دو میلیون بشکه دریافت کرده بود. مساله ای که وخامت روابط دو طرف را بیش از پیش تشدید کرده است.

انتظارات چین

پکن همواره منطقه خاورمیانه را منطقه ای منحصر به فرد و خاص در نظر گرفته که منابع و فرصت های فراوانی را برای آن فراهم می کند. در این راستا عربستان سعودی منابع نفت و گاز قالب توجهی را در اختیار دارد که می‌تواند به اقتصادهای در حال رشدی نظیر چین ارائه کند و در عین حال، درآمدهای سرشار نفتی این کشور و همچنین بنادر مهم و کریدورهای مهم ارتباطی عربستان و البته نیازهای آن به فناری و تسلیحات نیز عملا این کشور را به شریکی جذاب برای کشوری نظیر چین تبدیل کرده است.

اگرچه که پکن همچنین سطحی از کنشگری و بازیگری را جهت توسعه نفوذ ژئوپلیتیک خود در منطقه نیز پیدا کرده است. از توافق مشارکت راهبردی 25 ساله با ایران، تقویت پیوندهای راهبردی انرژی با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، و تعریف توافق تجارت آزاد میان چین و کشورهای عضو شورای همکاری های خلیج فارس و در نهایت، سرمایه گذاری های فناورانه در منطقه حاشیه خلیج فارس، منطقه خاورمیانه عملا به حوزه ای جهت تغذیه جاه طلبی ها و بلند پروازی های رو به رشد جهانی چین تبدیل شده است. اضافه بر این ها، خاورمیانه از نقش و جایگاهی قابل توجه در چهارچوب پروژه کلان شی جین پینگ رئیس جمهور چین موسوم به “یک کمربند-یک راه” نیز برخوردار است.

لازم به ذکر این واقعیت نیز نیست که به علت افزایش قابل توجه مصرف انرژی از سوی چین و اصلاحات سریع صنعتی این کشور، جایگاه چین عملا به یکی از اصلی ترین واردکنندگان نفت در جهان تغییر کرده است. تشدید وابستگی چین به منابع انرژی منطقه خاورمیانه، با اتخاذ سیاست های متفاوت از سوی پکن در قبال کشورهای خاورمیانه (در مقایسه با آمریکا) همراه شده است. درست به همین دلیل هم بوده که شاهد بوده ایم در جریان سفر اخیر شی جین پینگ به عربستان، وی قراردادهای مختلفی را در حوزه های گوناگون انرژی، سرمایه گذاری و غیره با رژیم سعودی به امضا رسانده است.

اهمیت روابط با چین برای عربستان سعودی

ریاض دلایل فراوانی جهت تقویت پیوندهای خود با چین دارد. دلایل و مسائلی که تا حد زیادی ریشه در سیاست‌های منطقه ای و جهانی دارند. چین اصلی ترین خریدار نفت عربستان سعودی است و در عین حال این کشور(عربستان) در سال های اخیر تسلیحات چینی نظیر پهپادها و جنگنده های این کشور را خریداری کرده است. عربستان سعودی که به تازگی از روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت به چین پیش گرفته، بر اساس آخرین ارزیابی های سال 2021، حجم تجارت دو جانبه خود با چین را در سال 2021 به 87 میلیارد دلار افزایش داده است.

سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی این نکته را تایید می کند که نفوذ چین در منطقه حاشیه خلیج فارس در حال افزایش است و عملا بن سلمان نیز به واسطه این سفر این پیام را به دولت آمریکا می رساند که ریاض حمایتِ یک ابرقدرت دیگر جهانی را نیز از خود دارد و فقط متکی به واشینگتن نیست. در این چهارچوب، عربستان سعودی و محمد بن سلمان به دنبال سفر شی جین پینگ، در پیِ افزایش احترام و اعتبار بین المللی خود هستند.

روابط آمریکا و عربستان سعودی

در ماه جولای سال جاری میلادی، بایدن برای نخستین بار جهت شرکت در “نشست امنیت و توسعه جده” وارد کشور عربستان شد(نخستین بار به عنوان رئیس جمهور آمریکا). بایدن قبل از سفر به عربستان در مقاله ای برای “واشینگتن پست” تاکید کرد که اصلی ترین هدف وی از سفر به عربستان، تغییر جهت، و نه گُسست روابط با عربستان سعودی است. وی افزود که او به دنبالِ تقابل با نفوذ چین و روسیه نیز است و سعی دارد در قالب سفر مذکور، موقعیت آمریکا را در مقایسه با این کشورها بهبود بخشد.

با این حال ریاض به هیچ عنوان اشتیاقی در سطح واشینگتن را از خود نشان نداده و نداشته است. در جریان سفر بایدن به جده عربستان، محمد بن سلمان در مراسم استقبال رسمی از جو بایدن شرکت نکرد. درعوض، وی فرماندار مکه را به فرودگاه فرستاد تا به بایدن و تیم همراه وی خوشامد بگویند.

بایدن در پایان نشست جده در قالب یک کنفرانس خبری گفت: “آمریکا قرار نیست از خاورمیانه عقب نشینی کند و خلا قدرتی را برای ایران، چین و روسیه ایجاد کند…آمریکا در این رابطه بنا دارد تا به نحوی اصولی و دقیق اقدام کند”. با این حال، “عادل الجبیر” وزیر مشاور در امور خارجی عربستان سعودی، از رویکردهای دولت بایدن در رابطه با چین به شدت انتقاد کرد. او در این رابطه می گوید: “ما با ملت های مختلف ارتباط می گیریم و در این رابطه استثنایی نیز قائل نمی شویم(چین یک استثنا نیست). چین بزرگترین شریک تجاری عربستان است. این کشور یک بازار بزرگ برای انرژی و فروش دیگر محصولات در آینده نزدیک است. در عین حال، چین سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را نیز در عربستان سعودی انجام می دهد. البته که ایالات متحده آمریکا در مسائل امنیتی و همکاری های سیاسی و البته اقتصادی، جز شرکای نزدیک عربستان است”.

بی اعتمادی ریاض به واشینگتن هیچگاه تا به این حد، جدی، روشن و عمیق نبوده است. در نقطه مقابل، گرمی روابط میان عربستان سعودی و چین در سال های اخیر افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. مساله ای که به بدون تردید جدای از تبعات گسترده منطقه ای، بر روابط متزلزل عربستان با آمریکا نیز اثرگذاری های خاص خود را خواهد داشت.

تشدید رقابت ها میان چین و آمریکا جهت کسب برتری ژئوپلیتیک در خاورمیانه و جهان، همچنین عربستان سعودی را قادر می سازد تا از مزایای رابطه با هر کدام از آن ها بدون اینکه هیچکدام را از دست بدهد استفاده کند. تردیدی نیست که سفر اخیر رئیس جمهور چین به عربستان، تا حد زیادی واشینگتن را نیز به فکر واخواهد داشت تا رویه و سیاستی تازه را در قبال سعودی ها در پیش گیرد. موضوعی که تبعات و پیامدهای گسترده ای را با خود به همراه خواهد داشت.»