برجام ؛ دولت دوازدهم و گشایش در مناسبات خارجی

عمر چهار ساله دولت یازدهم در حالی پایان یافت که «برجام» به عنوان مهمترین دستاورد این دولت به گشایش هایی در حوزه روابط خارجی کشور انجامید و انتظار می رود این روند در سال های پیش رو با سرعت بیشتری ادامه یابد.

به گزارش ایرنا، پس از پایان دوره چهار ساله دولت یازدهم، ملت ایران 29 اردیبهشت ماه امسال برای بار دوم به رویکرد تنش زدا و تعامل گرای دولت حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری رای دادند به این امید که در سال های پیش رو نیز شاهد گشایش هایی در زمینه های مختلف به ویژه حوزه روابط خارجی جمهوری اسلامی باشند؛ عرصه ای که به دنبال توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5 در قالب «برجام» دچار تحولی اساسی شد.

** تحولی بزرگ در عرصه خارجی با دولت روحانی
تا پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم، تحریم ها و محدودیت های خارجی با پشتوانه قطعنامه های شورای امنیت عرصه را برای نقش آفرینی ایران در منطقه و جهان تنگ کرده بود. از طرفی، فشار ناشی از تحریم های هسته ای که بخش اعظم تحریم های ضدایرانی را شامل می شد، وضعیت دشواری را به هموطنان ما تحمیل و آنها را از تصور آینده ای روشن مایوس می کرد.
در چنین فضایی با تشدید روز افزون تنگناهای بین المللی علیه جمهوری اسلامی، مردم ایران راه چاره را در گزینش دستگاه اجرایی جدید و پویا یافتند؛ دولتی که ضمن حفظ حقوق هسته ای ایران با تمرکز بر سیاست خارجی و حل مسالمت آمیز اختلافات فرسوده بین المللی، راهی منطقی برای برون رفت از این وضعیت بیابد.
توجه ویژه رییس جمهوری به این حوزه با در دستور کار قرار دادن اختلاف هسته ای باعث شد تا مخالفان دولت، روحانی را متهم کنند که همه تخم مرغ ها را در سبد مناسبات خارجی گذاشته و در صورت ناکامی در حل وفصل آن، بر دشواری های اقتصادی خواهد افزود.
تنها چند ماه از آغاز مذاکرات می گذشت که توافق ژنو، امیدها را برای رهایی از این اختلاف یک دهه ای افزایش داد. به موازات آن، کشورهای مختلف جهان برای ورود به بازارهای ایران و توسعه مناسبات خود با تهران مصمم شدند اما توصیه و تهدیدهای آمریکا مبنی به اشتیاق نشان ندادن برای توسعه مناسبات با ایران تا زمان توافق نهایی، مانعی در برابر شکوفایی روابط خارجی بود؛ مانعی که با برجام در تیرماه 94 و اجرای آن در دی ماه همان سال به کلی برطرف شد.
در فضای پسابرجام و به دنبال ترددهای دیپلماتیک فراوان، صدها توافق بین ایران و کشورهای مختلف از اقصی نقاط جهان از امضا گذشت که بسیاری از سندهای همکاری در حال عملیاتی شدن است. به عنوان نمونه، روابط اتحادیه اروپا با ایران پس از برجام به کلی تغییر یافت. بروکسل متعهد به اجرای برجام در سه سال گذشته نه تنها هیچ گونه تحریم تازه ای را علیه جمهوری اسلامی وضع نکرده بلکه همواره در پی گسترش مناسبات با تهران بوده است.
قراردادها و توافقات موفقیت آمیز در حوزه های انرژی، صنعت خودرو، هواپیما و … از تمایل و اشتیاق دو طرف حکایت می کند. حدود سه هفته پیش بود که قرارداد 780 میلیون دلاری بین رنو فرانسه و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) از امضای دو طرف گذشت. بنابر گفته «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با امضای برجام بیش از 80 درصد فعالیت‌های تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا به طور موفقیت‌آمیز به انجام رسیده است.

** دولت تدبیر و طرح گفتمان جهان عاری از خشونت
از برجسته ترین ویژگی های دولت یازدهم که به احتمال قوی در دولت دوازدهم نیز نمود خواهد یافت انزجار از تروریسم و جریان های تندرو در مجامع منطقه ای و بین المللی است. جهان در چهار سال گذشته، هشدارهای مکرر رییس جمهوری ایران را درباره خطر جهانی شدن پدیده تروریسم به یاد دارد؛ موضوعی که از تریبون مجمع عمومی سازمان ملل متحد انعکاس می یافت.
روحانی در همان سال نخست ریاست جمهوری (سال 92) در جریان شصت وهشتمین نشست مجمع عمومی، خطر افراط گرایی را برای جهان در قالب طرح «جهان علیه خشونت و افراطی گری» مطرح کرد؛ طرحی که با استقبال کشورهای حاضر در مجمع مواجه شد و به تصویب آنان رسید. این موضوع زمانی از طرف روحانی در مجمع عمومی طرح شد که گروه های تروریستی همانند امروز شناخته شده نبودند و امکان خفه کردن این جریان ها در نطقه وجود داشت.
نگرانی رییس جمهوری ایران نسبت به این موضوع مهم باعث شد تا وی در سال های بعد نیز بر ضرورت مقابله جهانی با گروه های افراطی و ستیزه جویان تندرو تاکید کند. در این مدت، پهنه جهان از خاورمیانه گرفته تا اروپا و آمریکا، به دلیل اقدامات خشونت بار جریان های تروریستی ناامن شده و شمار زیادی از مردم بیگناه در سراسر این کره خاکی قربانی اقدامات تندروانه تروریست ها شده اند.
انتظار می رود رییس جمهوری در روزهای نخست مهرماه که طبق روال هر سال با هدف شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک می شود بار دیگر بر خطر تروریسم و راهکارهای مقابله عمقی با آن تاکید کند. این نشست مجمع در حالی برگزار می شود که گروه های تروریستی به خصوص داعش در عرصه میدانی در حال شکست کامل و نابودی اند اما خشکاندن ریشه اندیشه های افراط گرایی موضوعی زمانبر و دشوارتر خواهد بود.
در مجموع، دیپلماسی فعال و پویای ایران در سطوح مختلف نه تنها شمشیر دشمنان را کند کرده بلکه جایگاه جمهوری اسلامی را در مجامع و گروه بندی های بین المللی ارتقا داده است. حضور نزدیک به 500 میهمان خارجی در قالب هیات های گوناگون از قاره ‌های اروپا، آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا در جریان تحلیف رییس جمهوری ایران از جایگاه بالای کشورمان حکایت داشت. ضمن این که حاوی پیامی مبنی بر استقبال جهانی از تکرار رویکرد موجود در ایران بود.