رمزگشایی از تحرک جدید هسته ای ایران در قالب فعال سازی سانتریفیوژهای IR6

اگر اقدامات متقابلِ جمهوری اسلامی ایران بویژه در حوزه هسته ای(و در قالب تحرکاتی نظیر فعال کردن سانتریفیوژهای پیشرفته در تاسیسات اتمی کشورمان) معطوف به اهداف بلندمدت تر و تضمین شده به منظور احیای برجام و رفع تحریم ها باشد، این اقدامات متقابل، اقدامات سنجیده و بخردانه ای به حساب می آیند. اما اگر این قبیل اقدامات متقابل، صرفا برای “خودِ اقدام متقابل” صورت گرفته باشند و تضمینی برای پیامدهای مثبت آن ها در نظر نباشد، به نظر من مثمر نخواهند بود و حتی می‌توانند فرصت های خوبی را از دستِ ایران خارج سازند.

بازتاب-خبرگزاری رویترز به تازگی در گزارشی با استناد به یک گزارش محرمانه آژانس بین المللی انرژی اتمی به اعضای شورای حکام که نسخه ای از آن به رویت این خبرگزاری نیز رسیده اعلام کرد که ایران سانتریفیوژهای IR6 خود را در تاسیسات فردو عملیاتی کرده است و بنا دارد تا از آن ها برای غنی سازیِ 20 درصدی استفاده کند.

البته که آژانس بین المللی اتمی پیشتر در اواخر خرداد ماه گفته بود که تهران از عزم خود جهت اجرایی کردن این تصمیم خبر داده است. در این راستا، بلافاصله پس از انتشار این خبر، جریان های سیاسی و رسانه ایِ به ویژه غربی، جوسازی های گسترده ای را علیه کشورمان به راه انداختند و به نوعی سعی کرده اند تا با شیطنت های رسانه ای، از آنچه وخامت مناقشه هسته ای ایران عنوان می کنند، خبر دهند. در این میان، شماری از تحلیلگران نیز بر این باورند که ایران با این اقدام خود به ویژه در آستانه سفر “جو بایدن” رئیس جمهور آمریکا به منطقه، سعی داشته تا پیامی روشن و مستقیم را به رئیس جمهوری آمریکا برساند.

در این راستا، بازتاب در گفتگو با “امیر دبیری مهر”، پژوهشگر علم سیاست و کارشناس حوزه سیاست خارجی، به واکاوی ابعاد و پیام های مختلف اقدام اخیر ایران در فعال سازی و عملیاتی کردنِ سانتریفیوژهای پیشرفته IR6 در تاسیسات اتمی فردو پرداحته است.

اخیرا ایران غنی سازی با سانتریفیوژهای IR6 را در تاسیسات اتمی فردو آغاز کرده است. به نظر شما اهداف اصلی که ایران از این اقدام بویژه پس از شکست مذاکرات دوحه دنبال می کند چیست؟

اقدام اخیر ایران در عملیاتی کردن سانتریفیوژهای IR6 در تاسیسات اتمی فردو و انجام غنی سازی 20 درصدی با آن ها را در یک سطح می توان از منظر اقدام متقابل ایران در قالب دیپلماسی هسته ای تهران ارزیابی کرد. این بدان معناست که با توجه به نتیجه نرسیدنِ مذاکرات دوحه، ایران در حال استفاده از ابزارها و گزینه های خود در حوزه توان اتمی این کشور به مثابه اهرم های فشار علیه آمریکا(در درجه اول) و کشورهای اروپایی(در درجه دوم) است تا از این طریق بتواند تحریم هایی که علیه کشورمان در حوزه هسته ای و به طور خاص از سوی آمریکا ایجاد شده اند را لغو و یا حداقل کاهش دهد و آن ها را بی‌اثر سازد.

در این سطح، اقدام ایران در چهارچوب فعال سازی و عملیاتی کردنِ سانتریفیوژهای IR6  در تاسیسات اتمی فردو، قابل فهم است. با این حال نکته خیلی مهم تر که ما نباید از آن غافل شویم و اصلِ صحبت من نیز به آن اشاره دارد این است که اگر اقدامات متقابلِ جمهوری اسلامی ایران معطوف به اهداف بلندمدت تر و تضمین شده به منظور احیای برجام و رفع تحریم ها(علیه کشورمان) باشند، این اقداماتِ متقابل، اقداماتی سنجیده و بخردانه‌ای به حساب می آیند. اما اگر این قبیل اقدامات متقابل، صرفا “برای خودِ اقدام متقابل” صورت گرفته باشند و تضمینی برای پیامدهای مثبت آن ها در نظر نباشد، به نظر من مثمر نخواهند بود و حتی می توانند فرصت های خوبی را از دستِ ایران خارج سازند.

از این رو، اینکه ما به “اقدامات متقابل” چگونه نگاه می کنیم، خیلی مساله مهمی است. اگر نگاه ابزاریِ صِرف به آن ها داشته باشیم، خیلی خوب است. اما اگر خودِ اقدام متقابل برای ما ارزشمند تلقی شود، این مساله نمودی از یک سیاست خارجیِ لجبازانه خواهد بود که البته متاسفانه پیشتر ما نمونه این سیاست خارجی را در کشورمان تجربه کرده ایم.

آیا اقدام اخیر ایران(فعال سازی سانتریفیوژهای IR6 در فردو) حامل پیامی مستقیم به رئیس جمهور آمریکا در آستانه سفر وی به منطقه خاورمیانه است؟

نه من خیلی اقدامات اخیر ایران در عملیاتی کردن سانتریفیوژهای IR6 در تاسیسات اتمی فردو را مرتبط با سفر منطقه ای بایدن و ارسال سیگنال از سوی تهران به وی نمی دانم. حال اگر رئیس جمهور آمریکا به منطقه سفر هم نمی کرد، بدون تردید این پیام را از سوی تهران به طرق مختلف دریافت می کرد که باید سعی کند تا به شکلی به توافق با ایران دست پیدا کند.

به نظر شما دستورکارهای اصلی که بایدن در جریان سفر به خاورمیانه دنبال می کند نظیر پیشبرد “طرح سپر دفاع هوایی منطقه ای” و یا “عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان“، چه تاثیراتی را بر روند مذاکرات اتمی ایران و غرب و به طور خاص روابط تهران و واشینگتن خواهد داشت؟

به نظر من در شرایط کنونی سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به منطقه خاورمیانه(و پیگیری دستورکارهایی نظیر پیشبرد طرح سپر دفاع هوایی منطقه ای و یا تلاش جهت عادی سازی روابط اسرئیل و عربستان)، قطعا به نفع ایران نخواهد بود. دلیل اصلی این مساله نیز این است که چهارچوبِ مناسبات ایران و اسرائیل مشخص است و دو طرف رویکردهایی خصمانه نسبت به یکدیگر دارند و بایدن هم در این چهارچوب سعی خواهد کرد تا در سفرش به منطقه، جایگاه و موقعیت اسرائیل را ارتقا بخشیده و تقویت کند.

دستورکاری که به طور خاص خود را در قالب تلاش های بایدن جهت بهبود روابط کشورهای عربی با اسرائیل نشان می دهد و این موضوع بدون تردید به نفع ایران و مواضع این کشور نخواهد بود.

از سویی باید توجه داشته باشیم که عربستان نیز که یکی از مقاصد اصلی سفر منطقه ایِ بایدن است، کشوری است که ایران با آن نیز روابط چندان مناسبی ندارد. اگر این روابط خوب و راهبردی بود، به نظر من سفر بایدن به منطقه می توانست به نفع ایران تمام شود و طبیعتا من معتقدم اگر روابط ایران و عربستان خوب بود، امروز اسرائیل تا این حد به عربستان نزدیک نمی شد.

در این چهارچوب افرادی که چند سال قبل در کشورمان با نابخردی به سفارت عربستان حمله کردند و البته معلوم هم نشد که این ها از کجا خط می گرفتند و با چه اهدافِ ضدملی و ضدایرانی این اقدام را انجام دادند، اگر این اقدام انجام را انجام نمی دادند و نگاه درستی به عربستان در ایران وجود داشت و سوتفاهمات میان تهران و ریاض به واسطه دیپلماسی حل و فصل می شد، ما امروز شاهد جولانِ رژیم صهیونیستی در منطقه نبودیم.

به عبارت دیگر رفتارهای افراطی ها علیه عربستان دقیقا به نفع رژیم صهیونیستی تمام شده و این رژیم از خلا روابط ایران و عربستان برای نزدیک تر شدن، هم به عربستان و هم دیگر کشورهای عربی استفاده کرده است. از این رو، می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که سفرِ جو بایدن به منطقه به هیچ روی به نفع ایران نخواهد بود و بر مذاکرات اتمی ایران و غرب نیز تاثیر مثبتی نخواهد داشت زیرا طرف هایِ مذاکره بایدن در خاورمیانه(عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی) حامی و پشتیبان و متحد و همدل و همراه تهران نیستند و ما باید به این مساله رویکردی واقع بینانه را داشته باشیم.