ورزش به ابزاری برای منزوی کردن روسیه تبدیل شده است/ چرا فدراسیون‌های ورزشی در تحریم کشورها سلیقه‌ای عمل می‌کنند؟

با گذشت نزدیک به یک هفته از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، واکنش های متفاوت و متعددی از سوی کشورهای مختلف به ویژه قدرت های جهانی علیه این جنگ مشاهده شد؛ واکنش هایی که حتی حوزه های فرهنگی و ورزشی را نیز در بر گرفت و تشدید محدودیت های جهانی علیه روسیه تبدیل شد.

«بازتاب»؛ در جریان حملات گسترده و بی امانی که نیروهای نظامی روسیه به مناطق مختلف کشور اوکراین انجام دادند، مشاهده شد که قدرت های جهانی علی رغم اینکه به صورت مستقیم وارد میدان نبرد نشدند، اما از هر اهرمی برای منصرف کردن روسیه از استمرار جنگ استفاده کنند.

به طور مثال دسترسی بانک های روسیه به سوئیفت را قطع کردند و به طور مشخص در این باره خبر رسید که طی یک هفته گذشته آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌هایی علیه بانک‌های روسیه اعمال کرده‌اند که مهمترین آنها تحریم دو بانک عمده «اسبربانک» و «وی‌تی‌بی»، همچنین نهاد وینشیکنومبانک، ابرشرکت خدمات مالی روسیه، به همراه تحریم بانک مرکزی روسیه و قطع دسترسی بسیاری از بانک‌های روسی به سیستم سوئیفت است.

همچنین در حوزه های فرهنگی، سیاسی و  نظامی نیز در طول یک هفته گذشته و نیز به صورت کلی از سال 2014 که روسیه شبه جزیره کریمه را به اشغال خود درآورد، تحریم هایی علیه روسیه وضع شده است که نقش موثری در ایجاد چالش های اقتصادی و… در روسیه داشته است.

با این وجود در روزهای اخیر خبرهای پرتکراری ناظر بر اعمال تحریم های ورزشی علیه روسیه توسط سازمان و نهادهای بین المللی منتشر شد که نشان می دهد قدرت های جهانی و سازمان های فراملی در تلاش هستند تا از طریق این ابزار هم برای منصرف کردن روسیه از استمرار حملات جنگی استفاده کنند.

به طور مثال و در این حوزه فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) تیم ملی فوتبال روسیه را از حضور در مسابقات مقدماتی جام جهانی محروم کرد و نیز مصوب کرد تا اطلاع ثانوی تیم‌های باشگاهی و ملی روسیه در کلیه رده‌ها اجازه حضور در مسابقات بین المللی را نداشته باشند.

همچنین هیئت اجرایی کمیته بین المللی المپیک در بیانیه‌ای ضمن متهم کردن دولت‌های روسیه و بلاروس به “نقض آتش بس المپیک” در پی حمله به اوکراین، ورزشکاران این دو کشور را از حضور در کلیه رقابت‌های ورزشی محروم کرد و نیز فدراسیون جهانی تکواندو کمربند مشکی افتخاری دان ۹ را که در نوامبر ۲۰۱۳ میلادی به ولادیمیر پوتین اعطا کرده بود، پس گرفت.

در این خصوص، دکتر رضا رحیمی- دانش آموخته جغرافیای سیاسی به «بازتاب»، گفت: قدرت های جهانی و نهادهای ورزشی در تلاش هستند تا از ابزار ورزش و قدرت نفوذ آن علیه روسیه بهره برداری کنند و با ایجاد چالش های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در روسیه، رهبران سیاسی و نظامی این کشور را از ادامه جنگ منصرف کنند.

رحیمی در همین باره افزود: اینکه می بینیم برخی نهاد و سازمان‌های ورزشی مثل فدراسیون جهانی فوتبال، فدراسیون جهانی تکواندو و کمیته جهانی المپیک وارد میدان شدند و در حد توان خود تلاش کردند تا با اعمال محرومیت‌های ورزشی و واکنش‌های سلبی  رسالت خود را در پایان بخشیدن به این جنگ انجام دهند؛ مجموعه تلاش‌هایی است که در قالب مفهوم ژئوپلیتیک ورزش قابل تبیین است.

وی ادامه داد: امروزه کارکردهای ورزش به ویژه ورزش قهرمانی به شدت تغییر کرده و جوامع تنها به آن نگاه تفریحی و حتی تجاری ندارند و ورزش دارای نتایج سیاسی است که روابط دولت‌ها و گروه‌های سیاسی اجتماعی را تحت الشعاع قرار می‌دهد و با مفاهیمی، چون قدرت ملی، رقابت، همگرایی، واگرایی، ستیز و منازعه، ناسیونالیسم و ملی گرایی، اتحاد و وحدت ملی و نظایر آن پیوند خورده و بر نگرش و رفتار دولت‌ها و ملت‌ها نسبت به یکدیگر تأثیر می‌گذارد.

این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک در ادامه سخنان خود با اشاره به نمونه های تاریخی استفاده از ورزش علیه قدرت ها گفت: به طور مثال در سال ۱۹۸۰ میلادی و برای اینکه مبنای سیاست آفریقای جنوبی راجع به سیاست آپارتاید تغییر یابد، آفریقای جنوبی از مشارکت در ورزش‌های ملی تحریم شد و این تحریم به اهرم فشاری برای تغییر سیاست‌های دولت آفریقای جنوبی تبدیل شد؛ اهرم فشاری که البته موفق هم بود و آفریقای جنوبی ناگزیر شد سیاست آپارتاید را رها کند.

وی افزود: اکنون و در شرایطی که روسیه بر خلاف بسیاری از رویه‌های معمول و مخالفت‌های قاطع جهانی، حملات بی امانی را علیه اوکراین سامان دهی کرده و در حال انجام حملات متعدد است، دوباره فرصتی برای عرض اندام ژئوپلیتیک ورزش ایجاد شده و بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی عرصه ورزش و نیز دولت‌ها مصمم هستند تا با کمک این اهرم فشار پروژه انزوای ژئوپلیتیکی روسیه را با هدف پایان دادن به این جنگ و نیز برخی تسویه حساب‌های سیاسی دنبال کنند.

رحیمی در بخش دیگری از سخنانش ضمن اشاره به نگاه و تفسیر دوگانه و چندگانه سازمان های ورزشی به مسائل اینچنینی اضافه کرد: هر چند بهره گیری از عنصر ورزش به عنوان یک ابزار موثر و با نفوذ برای منصرف کردن قدرتی مثل روسیه برای استمرار جنگ و ترغیب این کشور به سمت صلح و عقب نشینی قابل تحسین است، اما پرسش مهم افکار عمومی در رابطه با این اتفاق این است که چرا فدراسیون های جهانی ورزش هنگامی که آمریکا با حمله نظامی اقدام به اشغال افغانستان و یا عراق کرد و یا عربستان سعودی مردم مظلوم یمن را موشک باران می کرد، چنین تصمیم هایی علیه قدرت های حمله کننده وضع نمی شد؟

وی در ادامه و در پاسخ به این رویه های دوگانه گفت: وقتی صحبت از ژئوپلیتیک ورزش و به صورت کلی ژئوپلیتیک می شود، منظورمان تأثیرگذاری دو سویه و چند سویه پدیده ها بر روی هم است و روابط خطی و یک سویه نیست. بر همین اساس می توان در پاسخ به چرایی رفتار دوگانه فدراسیون های بین المللی ورزشی اینگونه گفت که در ژئوپلیتیک ورزش بیش از آنکه جغرافیا و اصول حاکم بر آن و ورزش بر سیاست و تصمیم گیری های سیاسی اثرگذار باشد، این سیاست و خواست و نظر قدرت های موثر جهانی است که بر جغرافیا و ورزش اثر می گذارد.

رحیمی در پایان تصریح کرد: برای همین است که وقتی تحریم های ورزشی همسو با منافع و خواست قدرت های بزرگی چون آمریکا باشد، علیه دولت هایی چون روسیه و ایران و هر کشور دیگری وضع می شود ولی وقتی همسو با منافع آنها نباشد، اساساً نهادهای ورزشی به این مسائل ورود نمی کنند. درست مثل حملات بی امانی که عربستانی به کشور یمن انجام داده و می دهند و هیچ صحبتی هم از تحریم ورزشی یا سایر تحریم ها به میان نمی آید.