یمن بیش از هر زمان به تجزیه نزدیک شد/ خروج نیروهای ائتلاف از یمن چه فرجامی خواهد داشت؟
نبرد خونین بر سر کنترل مأرب میان انصارالله از یک سو و نیروهای ائتلاف و متحدان آن از سوی دیگر جریان دارد. اطلاعات میدانی حاکی از آن است که نیروهای ائتلاف هم‌زمان با افزایش حملات هوایی به صنعا، در حال خارج کردن نیروها و تجهیزات خود از یمن هستند. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که خروج ائتلاف از یمن، تنها سبب افتادن یمن به وضعیت جنگ دائمی خواهد شد.
«بازتاب»؛ آرش صفار- وبسایت خبری-تحلیلی «میدل ایست آی» در یادداشتی به بررسی رویکرد عربستان و امارات به جنگ یمن، با توجه به آخرین تحولات سیاسی و میدانی پرداخته است.
مطابق این یادداشت، پس از شش سال منازعه در یمن و جنگ بی‌پایان بر سر شهر کلیدی مأرب، نیروهای ائتلاف تحت رهبری عربستان ممکن است در پی راه جدید برای ادامه جنگ علیه «شورشیان» باشند.
در جنگی به شدت خونین، حوثی‌ها چندین ماه است که تلاش دارند کنترل شهر استراتژیک و نفت‌خیز مأرب را به دست بگیرند.
مقام‌های جنبش انصارالله که یادداشت از آنان با عنوان شورشیان یاد کرده است؛ اعلام کرده‌اند که طی پنج ماه گذشته، تقریبا 15 هزار نفر کشته شده‌اند؛ در همین حال عربستان حملات هوایی خود به صنعا را افزایش داده است.
یک مقام آمریکایی به میدل ایست آی گفته است که علیرغم تلفات بالا، حوثی‌ها صرفا بر مأرب متمرکز هستند؛ به گفته او هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که حتی در صورت تصرف مأرب توسط انصارالله، درگیری‌ها متوقف شود.
انصارالله و متحدان آن پیشنهاد عربستان برای آتش‌بس را رد کرده و در پاسخ به تشدید حملات هوایی ائتلاف به صنعا، حملات موشکی و پهپادهای انتحاری به خاک این کشور را افزایش داده‌اند.
تا اینجای کار، نیروهای انصارالله خود را به چند کیلومتری مرکز شهر مأرب رسانده و موقعیت خود در ارتفاعات استراتژیک مشرف بر آن را مستحکم کرده‌اند؛ دولت منصور هادی اصرار دارد که می‌تواند در برابر حوثی‌ها مقاومت کند.
هر چند وزیر خارجه بحرین اخیرا اعلام کرده بود که از «سقوط نکردن» مأرب اطمینان دارد و هشدار داده بود چنین رویدادی به معنی «پایان تلاش‌ها برای صلح» خواهد بود، این واقعیت که شهری که زمانی دژ مستحکم دولت هادی بود، اکنون به میدانی برای بقای آن تبدیل شده است، نشان‌دهنده شدت فروکش کردن جاه‌طلبی‌های ائتلاف به رهبری عربستان است.
به باور یک مقام غربی، ناتوانی ائتلاف در شکست انصارالله –علیرغم تلفات شدید- منجر به «پذیرش اکراه‌آمیز» این گروه، می‌شود. به گفته یک مقام آگاه به وضیت جنگ در مأرب، هر چند شهر از دست نرفته است، شرایط آن، ائتلاف را وادار می‌کند که به لحاظ استراتژیک به این فکر کنند که آینده چیست و چطور باید به آن شکل داد.
به باور ناظران، فرسودگی از جنگ در میان ائتلاف مشهود است؛ ماه گذشته نیروهای عربستان پایگاهی در شهر عدن را تخلیه کردند؛ گزارش‌هایی از عقب‌نشینی این کشور از المهره وجود دارد و نیروهای امارتی هم از «یک جبهه کلیدی در جنوب» خارج شده‌اند.
به باور یک تحلیل‌گر مسائل شبه جزیره عربی، امارات خود را از یمن بیرون خواهد کشید و عربستان هم حضور نظامی خود در این کشور را کاهش خواهد داد؛ تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که نیروهای ائتلاف در حال خارج کردن تجهیزات سنگین خود از یمن و بستن پایگاه‌هایشان هستند.
رهبران ائتلاف این تحرکات را امور عادی نظامی معرفی می‌کنند و نیروهای وابسته به منصور هادی بر این باور هستند که ائتلاف آن‌ها را تنها نخواهد گذاشت؛ مقام‌های رسمی دولت هادی تأکید دارند که حتی در صورت خروج نیروهای ائتلاف، در صورت سقوط مأرب، آن‌ها به میدان نبرد باز می‌گردند.
فرستاده سازمان ملل در امور یمن، تحرکات نظامی اخیر نیروهای ائتلاف را یک تغییر بزرگ توصیف کرده و نسبت به فصلی جدید از جنگ خونین در یمن هشدار داده است؛ به اعلام او از ماه نوامبر که نیروهای ائتلاف با عقب‌نشینی ناگهانی از جنوب بندر الحدیده، راه را بر نیروهای انصارالله باز کردند، 6 هزار نفر کشته شده‌اند.
به باور نویسنده یادداشت، خروج نیروهای ائتلاف از یمن، در شرایطی که تمامی تلاش‌ها سازمان ملل برای آتش‌بس بی‌نتیجه بوده است، جنگ در یمن را پایان نخواهد داد.
به گفته «انور قرقاش»، یمن ممکن است به یک خلأ تبدیل شود که در آن نیروهای محلی به جای پیوستن به گفتگوهایی استراتژیک برای حل‌وفصل منازعه، با نگاه تاکتیکی در میدان نبرد دست و پا می‌زنند.
به مانند امارات که در سال 2019 ترجیح داد نیروهای خود را از یمن خارج کند و به جای حضور مستقیم، نیروهای نیابتی در سواحل دریای سرخ و خلیج عدن را سازمان داد، عربستان هم ممکن است «حمایت از گروه‌های مخالف هم در بالا و هم در زیر میز» را به عنوان استراتژی خود انتخاب کند.
برخی تحلیل‌گران از بازگشت مسیر جنگ به جغرافیای قدیمی یمن، زمانی که یمن به دو کشور تقسیم شده بود، سخن می‌گویند؛ انصارالله در شمال مسلط است و ترکیبی از گروه‌ها جنوب یمن را در اختیار دارند.
«گریگوری جانسون»، تحلیل‌گر موسسه عربی کشورهای خلیج [فارس] ضمن اشاره به اینکه «تصور سناریویی که حوثی‌ها از نظر نظامی شکست بخورند یا مجبور به تقسیم قدرت شوند، دشوار است» تآکید می‌کند که احتمالا یمن در کوتاه‌مدت به عنوان یک کشور واحد وارد دوره بازسازی نخواهد شد.
به باور مقام‌های رسمی و تحلیل‌گران، در صورتی که انصارالله کنترل مأرب را در دست بگیرد، تأمین امنیت جنوب برای ائتلاف بسیار اهمیت دارد؛ کاری که چندان ساده نیست؛ چرا که گروه‌های جنوبی به شدت مستعد جنگ با یکدیگر هستند. عربستان در تلاش است اختلافات این گروه‌ها را مدیریت کند.
مطابق یادداشت میدل ایست آی، ناتوانی ائتلاف در تأمین امنیت جنوب یمن، با توجه به اینکه 10 درصد تجارت جهانی از خلیج عدن، تنگه باب‌المندب و دریای سرخ انجام می‌شود، پیامدها مهمی برای کل منطقه و حتی جهان دارد.
تلاش‌های انصارالله برای تقویت توامندی‌های خود در دریا در کنار عملیات موشکی و پهپادی علیه عربستان، سبب نگرانی ایالات‌متحده از امنیت کشتی‌رانی در این منطقه استراتژیک شده است.
با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد که عربستان و متحدان ان در سایه ناتوانی در مقابله با انصارالله دو مسیر را در برابر خود دارند:
نخست، پذیرش انصارالله، دست‌کم به عنوان یک نیروی سیاسی موثر در آینده یمن که مستلزم مذاکرات مستقیم آتش‌بس و صلح با صنعا است؛ چیزی که ریاض تا کنون روی خوشی به آن نشان نداده است و با پافشاری بر شروط خود –امتیازدهی محدود در برابر توقف عملیات نظامی- عملا آن را ناممکن کرده است.
دوم، خروج نیروهای خود از یمن و وا گذاشتن آینده یمن به نبرد میان گروه‌های داخلی که علاوه بر خطر تجزیه یمن، امکان تبدیل یمن به میدان جنگ دائمی را در پی دارد؛ در این شرایط احتمالا عربستان تلاش خواهد کرد با تمرکز بر مسئله امنیت کشتی‌رانی بین‌المللی، سایر بازیگران همچون اسرائیل و آمریکا را وادار به مداخله کند.
از طرف دیگر، عربستان تلاش کرده بود –و احتمالا به این تلاش ادامه می‌دهد- که از طریق مذاکره با ایران، از نفوذ تهران در صنعا برای پایان دادن به جنگ یمن استفاده کند؛ با این حال، ایران هر گونه راه‌حل برای بحران طولانی یمن را در گرو گفتگوی مستقیم ریاض و صنعا می‌داند.
در این شرایط یه نظر می‌رسد تهران و متحدان یمنی آن باید آماده سناریویی که طی آن جنگ انصارالله در برابر قوای متجاوز ائتلاف و متحدان محلی آن به جنگ داخلی میان گروه‌های یمنی (احتمالا میان انصارالله از یک سو و کلیه گروه‌های جنوبی، نیروهای وفادار به منصور هادی و حزب اصلاح از سوی دیگر) می‌شود، باشند.
هر چند بافت قبیله‌ای جامعه یمن این امکان را برای انصارالله ایجاد می‌کند که جدا از نوع رابطه گروه‌های سیاسی، اقتدار خود در شمال را به لحاظ اجتماعی هم تثبیت کند، معلوم نیست که جنوب با چه تحولاتی روبه‌رو خواهد شد.
کارشناسان یمن همواره بر این نکته تأکید دارند که شرایط اجتماعی شمال و جنوب یمن، بسیار متفاوت است و این موضوع همواره یک چالش جدی برای انصارالله به عنوان یک نیروی شمالی خواهان حفظ تمامیت ارضی و اتحاد یمن، خواهد بود.
