دولت جدید و مانیفست انقلاب اسلامی
در روزهایی که دوازدهمین دولت در جمهوری اسلامی ایران سکان اجرایی کشور را در دست می گیرد، مهم ترین نقشه راه برای دستیابی به اهداف، مطالعه سخنرانی های رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر حضرت امام (ره) و در دیدار با دانشجویان و دولتمردان است.
در روزهایی که دوازدهمین دولت در جمهوری اسلامی ایران سکان اجرایی کشور را در دست می گیرد، مهم ترین نقشه راه برای دستیابی به اهداف، مطالعه سخنرانی های رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر حضرت امام (ره) و در دیدار با دانشجویان و دولتمردان است که حاوی مطالب بسیار مهمی در حرکت آینده انقلاب می باشد. در این یادداشت با مبنا قرار دادن آنها تلاش کردیم کنکاشی بیانیه انقلاب اسلامی که به نوعی حکم نقشه راه را دارد داشته باشیم.
انقلاب اسلامی مردم ایران آخرین سال های دهه چهارم خود را سپری می‌کند و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی- اجتماعی و فرهنگی، انقلاب کماکان بر محور آرمان‌ها و مبانی اولیه خود که حضرت امام (ره) ترسیم کرده بودند، تحت رهبری هوشمندانه مقام معظم رهبری با پایبندی به اصول خود حرکت می کند، اگرچه ممکن است به جهت نیازهای جدید، اقتضائات و تغییرات محیطی، انعطاف و تغییر روش‌هایی هم داشته باشد، اما با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب که به صورت متواتر نیز بیان داشتند «همت ما، هدف ما، آرمان ما همین است که امام بزرگوار معین کرد، ما دنبال این آرمان حرکت می‌کنیم. اصول امام یک اصول تمام نشدنی و کهنه نشدنی است.»
بی تردید برای حفظ اصول و آرمانهای انقلاب، درک درست و فهم نگرش ها و دیدگاه‌های امام (ره) و رهبر معظم انقلاب بسیار حائز اهمیت و بهترین چراغ راه حفظ آرمان ها و حرکت در مسیر درست و انقلابی است. از این حیث سخنرانی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر در سالروز بزرگداشت ارتحال حضرت امام (ره) و همچنین سخنان معظم له در دیدار جمعی از دانشجویان از لحاظ ترسیم محورهای حرکتی در مسیر انقلاب و حفظ آرمان های معمار کبیر انقلاب اسلامی بسیار مهم و راهگشا می باشد. بر این اساس با مطالعه این دو سخنرانی و همچنین بیانات ایشان در دیدار مسئولان و سفرای کشورهای اسلامی که به نوعی آنها را ترسیم مانیفست انقلاب اسلامی ارزیابی می‌کنند، به قدر فهم و تلاش نگارنده بازخوانی می شود تا آغازی باشد برای دیگر محققین و علاقه مندان انقلاب اسلامی.
در این یادداشت و مطالبی که به ترتیب ارایه خواهد شد، تلاش داریم با نگاهی عمیق تر به بیانات رهبری در سخنرانی های یاد شده، تحت عناوین زیر بیندازیم به تبیین بیانیه یا نقشه راه انقلاب اسلامی نگاهی دوباره داشته باشیم:
تحلیل وضعیت کشور در داخل و عرصه بین المللی
اصول و مبانی آرمان های امام و انقلاب اسلامی
رمز پیروزی و ماندگاری انقلاب و صیانت از آن
الزامات و ملاحظات تحقق اهداف
1.تحلیل وضعیت کشور در داخل و عرصه بین المللی
الف- تحلیل وضعیت کشور در داخل
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در بیستمین سالروز رحلت حضرت امام (ره) تلاش کردند با نگاه به شخصیت و همچنین روش ها و اهداف بلند معمار کبیر انقلاب به بازخوانی وضعیت کشور در داخل و در عرصه بین الملل بپردازند و که تحلیلی مجمل و جامع از وضعیت کشور بعد از انقلاب و وقایعی آن ارایه دادند، ایشان در حوزه داخلی فرمودند: «هدف انقلاب تغییر این وضعیت بود که جامعه را تبدیل کند به یک جامعه با هویت، دارای استقلال، دارای اصالت، دارای خلاقیت، دارای حرف نو، این انقلاب اسلامی، یک چنین تحولی بود که امام بزرگوار به کمک مردم این انقلاب را به پیروزی رساند.»«انقلاب یک تحول عمیق بود، هم تحولی در سیاست کشور -در عرصه سیاست تحول عمیقی بود- هم تحولی بود در متن جامعه ایرانی. در عرصه سیاست این تحول به این معنا بود که یک دیکتاتوری بسته ی ارثی وابسته به دشمنان و دنباله رو بیگانگان را که در کشور حاکم بود – یک چنین حکومتی را تبدیل کرد به یک حکومت مردم پایه؛ متکی به مردم است، مستقل و سربلند است و دارای هویت است»
بنابراین به طور خلاصه در نگاه به مسایل داخلی ایران می توان موارد زیر را به طور کلی مطرح کرد:
تغییر متن جامعه؛ پس از انقلاب، تحت رهبری های امام (ره) و مقام معظم رهبری، ملت ایران از یک جامعه بی تاثیر و منفعل به یک جامعه هویتمند و فعال تبدیل شده، که دارای بیشترین تاثیر گذاری در منطقه و جهان به جهت حضور جدی ملت ایران در تحولات داخلی هستند. امروز ملت ایران به عنوان یک هویت شاخص و یک فرهنگ متمایز در منطقه و جهان مطرح هستند و استقلال فکر و اندیشه آنها به هیچ عنوان شبیه دیگران نیست. این هویت دینی- ملی خاص، خود را در حمایت از کنش های سیاسی حاکمیت به خوبی نشان داده است و واکنش‌های خودجوش ملی در برابر وقایع داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، ملت ما را در عرصه بین الملل شاخص کرده است.
تغییر الگوی حکومتی دیکتاتوری به حکومت دینی؛ ایران اسلامی به مدد روحیه انقلابی رهبران و همچنین ذائقه آزادی‌خواهانه و هویتمند مردم ریشه دار خود، یکی از مستقل ترین ملت های جهان با شاخصه های بالای دینی هستند.
حفظ عزت و هویت ملی در تمامی حوزه‌ها به تأسی از آموزه های امام (ره) در قالب شعار «نه شرقی و نه غربی» نمونه بارزی از استقلال طلبی و حرکت به سوی عدم وابستگی به جهان شرق و غرب در زمان وقوع انقلاب اسلامی بود.
بنابراین می‌توان به قدرت ادعا کرد که با پیروزی انقلاب اسلامی، اولین نظام دینی در جهان به معنای واقعی کلمه شکل گرفت.
با پیروزی انقلاب اسلامی، اداره جامعه اسلامی به وسیله ولی فقیه عادل و آگاه به مبانی دین وسیاست انجام گرفت و جامعه اسلامی به واسطه ایفای نقش رهبری بی بدیل ولایت امرمسلمین، توانست در مقابل نظام‌های سلطه و استکباری، هویت دینی جامعه اسلامی و قدرت معنوی و سیاسی دین مبین اسلام را در دولت سازی و هدایت جامعه به جهانیان نشان دهد که این امر نشان از احیای تمدن بزرگ اسلامی با مشخصه های جدید دارد.
امروزه هیچ انسان هوشمندی نمی‌تواند نقش رهبری جامعه ایران انقلابی را در قامت ولایت مطلقه فقیه نادیده گرفته و آن را ضامن پیروزی ملت ایران در حفظ آرمانهای دینی و حرکت بر اساس اصول انقلابی نداند. دین در اداره کشور نقش برجسته ای دارد و تدین یکی از شاخص های برجسته مسئولیت در کشور می باشد.
بنابر این با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در جهان یک تحول اساسی در نظام های حکومتی موجود اتفاق افتاد و آن حضور واقعی ولی فقیه در راستای امتداد حکومت پیامبر اعظم (ص) و ائمه هدی (ع) در جامعه مسلمین با ظهور یک حکومت دینی متکی به احکام و آموزه های اسلامی بود.
تعریف الگوی مردمسالاری؛ اگرچه در بحث مبانی انقلاب اسلامی به این موضوع به صورت مبسوط تر خواهیم پرداخت، ولی باید گفت که بزرگترین تغییر وضعیت در ایران مسئله مردمسالاری دینی بود، یعنی «اختیار حاکمیت کشور در دست مردم باشد، مردم انتخاب کنند، مردم بخواهند، مردم اراده کنند در همه عرصه های زندگی.»
در مردم سالاری دینی به جهت حضور ولی امر مسلمین در راس نظام به عنوان نگهبان و چشمان بیدار امت، تمام انتخاب ها منجر به تشکیل دولت اسلامی می گردد که در نهایت با تغییرات جزئی در نگرش های سیاسی، پایبند به آرمانهای نظام حرکت می‌کند، ولی آنچه در دموکراسی غربی می‌توان به وضوح مشاهده کرد، ایفای نقش اصلی از طریق سرمایه و رسانه به جای مردم است.
امروز غرب نیز به رغم داشتن تعصب در دموکراسی خود، به نواقص آن معترف است و انتخاب فرد نالایق و غیراخلاقی همچون ترامپ در یکی از بزرگترین کشورهای مدعی دموکراسی نشان می دهد که نظام دموکراسی غرب به هیچ عنوان پایبند شعارهای خود در عرصه بین المللی از جمله حمایت از صلح و امنیت برای انسان‌ها نیست.
اعتماد به نفس و حرکت در مسیر خودکفایی؛ همانطور که اشاره شد یکی از بارزترین شعارهای انقلاب، قطع وابستگی در حوزه‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی به نظام سلطه و خود اتکایی بود. «از جمله مبانی امام بیرون آمدن از چنبره سلطه آمریکا بود.» این تفکر و حرکت نیازمند ایجاد اعتماد به نفس و امیدوار کردن جامعه به خلاقیت های داخلی بود. در این ارتباط امام (ره) و رهبر معظم انقلاب به صورت جدی جوانان و فعالان عرصه های فرهنگی، سیاسی، علمی، صنعتی و اقتصادی کشور را به تقویت اعتماد به نفس در همه ابعاد به خصوص در زمینه علمی، صنعتی و تولید محصولات داخلی واداشتند که نتیجه این روند افزایش تولیدات علمی و قطع وابستگی های فزاینده کشور به بیگانگان و تبلور شعار ما می توانیم بود.
امروزه در بسیاری از رشته‌های علمی از جمله پزشکی، نانو تکنولوژی، صنایع دفاعی و … ایران اسلامی یکی از پیشرفته ترین کشورهای جهان است و جوانان دانش پژوه کشور تحت آموزه های انقلابی در حال پیمودن مسیر تعالی و در نوردیدن مرزهای دانش و رسیدن به قله های پیشرفت هستند.
عدالت اجتماعی؛ فاصله طبقاتی شدید و تبعیض‌های موجود در نظام دیکتاتوری که فرصت هرگونه نقد و انتقاد را نیز از مردم و منتقدان گرفته بود، یکی از عوامل مهم نارضایتی مردم از رژیم پهلوی بود. با وجود زرق و برق های ظاهری که رژیم پهلوی تلاش می‌کرد با به رخ کشیدن آنها خود را در آستانه ورود به دروازه های تمدن معرفی نمایند، اما در زیر پوسته جامعه ایران، به شدت فقر و نبود امکانات اولیه زندگی بیداد می‌کرد و حتی در کنار پایتخت حلبی آبادهای فراوانی به چشم می‌خورد که در این زمینه وضعیت اسفبار روستاها و شهرهای دور افتاده جای خود داشت.
با این وضعیت، طبیعی بود که یکی از دغدغه های بزرگ حضرت امام (ره) مسئله عدالت اجتماعی باشد و این مسئله به یکی از آرمانهای انقلاب تبدیل شود. البته کماکان رسیدن به عدالت اجتماعی بر اساس آموزه های اسلامی یکی از دغدغه های اصلی است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در حرم مطهر امام(ره) فرمودند: «از جمله مبانی اعلامی امام… عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی بود.»
رهبر معظم انقلاب ضمن ابراز نارضایتی در خصوص عدم تحقق کامل عدالت اجتماعی در جامعه به رغم تلاش ها و پیشرفته انجام شده، آن را یکی از آرمان ها و مسیرهای حرکت انقلاب دانسته و فرمودند: «بنابراین شعار عدالت اجتماعی و اقتصادی… امروز هم برای مردم و جوان‌های ما جذاب است.»
به صورت خلاصه در تحلیل وضعیت انقلاب اسلامی در عرصه داخلی می توان گفت که خارج شدن از دایره نظام سلطه، به حرکت در مسیر استقلال و آزادی در سایه نظام جمهوری اسلامی ایران مبدل شد و مردم به مهمترین عنصر تصمیم‌گیر در امور داخلی و بین المللی کشور تحت رهبری ولایت فقیه تبدیل شدند که از مهمترین ویژگی های ایران اسلامی نسبت سایر ملتها است و با قاطعیت می توان ادعا کرد که مستقل ترین کشور دنیا از لحاظ سیاست داخلی و خارجی در جهان، ملت انقلابی ایران می باشند که در عصر حاکمیت سرمایه، دغدغه مهم نظام مردم سالاری، رسیدن به عدالت اجتماعی و تامین رفاه عمومی برای مردم است و حفظ کرامت انسانی شهروندان جزو اصول اصلی و خواست مسئولین آن می باشد که اگر چه تا کنون تمامی اهداف انقلاب در این خصوص تحقق نیافته است، اما در نقشه راه انقلاب از برنامه ها و مسیرهای اصلی به شمار می رود.
ب- تحلیل وضعیت در عرصه بین الملل
«مسئله نفی نظام سلطه جزو کلید واژه های اصلی است.» این جمله رهبری انقلاب، محور اصلی سیاست خارجی ایران اسلامی می باشد. انقلاب اسلامی در عصر حاکمیت نظام دو قطبی در جهان به وقوع پیوست. جهان به دو بخش شرق و غرب تقسیم شده بودند که عملاً حاکمیت نظام غرب سرمایه داری به رهبری آمریکا و شرق کمونیست به رهبری شوروی سابق در حال رقابت بر سر کسب قدرت بیشتر و توسعه قدرت خود در کشورهای تحت سلطه و اقماری خود بودند. البته کورسوی امیدی نیز تحت عنوان کشورهای عدم تعهد، بارقه های کم رنگی از خود نشان می داد، اما آنچه مسلم است تاثیرگذاری آنچنانی در تنظیم سیاست‌های بین‌المللی نداشتند و خود این کشورها نیز در مواقع و موارد بسیاری دنباله رو یکی از قطب‌های قدرت و سلطه بودند.
در چنین شرایطی، انقلاب اسلامی در جامعه، بدون کوچکترین وابستگی به قدرتهای حاکم جهانی و با اتکا به بیداری و بسیج عمومی مردم، دست به ایجاد یک نظام نو، خارج از تمام الگوهای حاکمیتی مرسوم در جهان زد و به جای چشم دوختن به حمایت قدرت های خارجی، قدرت واقعی را در مردم خود تعریف کرد و انقلابی گری را در مسئولیت پذیری در قبال مردم معنا کرد. «انقلابی گری یعنی مسئولین کشور، هدفشان را راضی کردن قدرتهای مستکبر قرار ندهند؛ مسئولان کشور هدفشان را راضی کردن مردم، به کار گرفتن نیروهای داخلی، تقویت عناصر فعال در داخل کشور قرار بدهند این انقلابی گری است.»
حضرت امام (ره) در جهانی که سلطه‌گری و سلطه‌پذیری جزء لاینفک و حتی تبدیل به اخلاق پذیرفته شده آن شده بود، ندای مبارزه با سلطه را سر داد و آرمانهای آزادی خواهانه در جهان را امیدوار به تغییر کرد. «نه شرقی، نه غربی که امام به عنوان شعار جمهوری اسلامی اعلام کرد، معنایش این بود هیچگونه تأثری ]از سلطه ندارد[». در واقع امروز بسیاری از دشمنی های غرب به عنوان وارث نظام دو قطبی، ریشه در کینه و حقارتی دارد که در عرصه بین المللی از انقلاب اسلامی دارد. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی کسی گمان نمی کرد که بتوان حرکتی خارج از اراده نظام‌های استکباری در جهان انجام داد و انقلاب اسلامی به این تفکر توهمی خط بطلان کشید.
حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب با تفکر نفی سلطه گری در جهان و با باور به حقوق واقعی ملت ها، تلاش کردند ملتها را به هویت واقعی خود آگاه ساخته و نشان دهند که بدون اتکا به قدرت های بزرگ که غالباً کشورهای دیگر را در راستای منافع خود استثمار می‌کنند، می‌توانند با همگرایی و تشکیل قدرت های منطقه ای حقوق خود را در عرصه بین‌الملل استیفا کنند و بر این مبنا ثقل سیاست خارجی ایران اسلامی را اتحاد و همگرایی با ملت های مسلمان و آزاده قرار دادند که نتیجه آن تقویت جنبش عدم تعهد و ناکامی نظام سلطه در کشورهای آزادیخواه بود.
یکی از نتایج مهم سیاست خارجی ایران انقلابی، شکل گیری فرهنگ سیاسی در منطقه و جهان با عنوان فرهنگ مقاومت است که توانسته است بسیاری از معادلات منطقه ای و جهانی را تغییر و تحت تاثیر خود قرار دهد.
همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، «از جمله مبانی امام (ره) بیرون آمدن از چنبره سلطه آمریکا بود.» و همین آرمان باعث شد که از یک طرف انقلاب اسلامی به عنوان یک حرکت پیروز در برابر قدرت های استکباری، اعتماد به نفس ملت ها را در برابر نظام سلطه تقویت کند و از سوی دیگر ابهت پوشالی آمریکا را فرو ریزد.
به جرأت می توان گفت بعد از گذشت نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا و جهان سلطه هنوز نتوانسته است عقده های حقارت خود را از انقلاب اسلامی فرو نشاند و به همین دلیل تمام همت و قدرت خود را به بهانه های واهی از جمله حقوق بشر و فعالیت های هسته ای و … جمع کرده اند تا ایران اسلامی را در جهان منزوی کنند و با توطئه های اقتصادی و سیاسی، روند پربرکت و غیره وابسته ایران اسلامی را به رهبری خلف صالح حضرت امام (ره) ناکام گذارند.
آنچه مسلم است ایران اسلامی نشان داده است که به رهبری حضرت امام خامنه ای نه تنها در توطئه انزوای بین المللی قرار نگرفته، بلکه با توسعه ارتباطات خود با ملت های مستقل جهان، جنگ های اقتصادی و نرم دشمنان را ناکام گذاشته است و راه به سوی ایفای نقش واقعی خود در عرصه بین المللی در حد شأن تاریخی ملت ایران برداشته است.
بی هیچ توضیحی، امام (ره) راهبرد سیاست خارجی ایران انقلابی را به صورت شفاف و ساده با شعار «نه شرقی و نه غربی» تبیین کردند. یکی از مهمترین آرمانهای انقلاب، استکبار ستیزی و خارج شدن از چنبره نظام سلطه بود و در این راه ملت ایران نه تنها توانست استقلال خود را به صورت کامل با حفظ هویت انقلابی حفظ کند، بلکه تبدیل به الگو و حامی بزرگ ملت های آزادیخواه شد و امروز برغم مشکلات و فشارهای فراوان قدرت های بزرگ، ایران یکی از مستقل ترین سیاست های خارجی را در روابط بین الملل پیگیری می کند. سیاست خارجی ایران دوستی با کشورهای مستقل و آزادیخواه و مبارزه با سلطه گری است و این از اصول غیر قابل تغییر است. ایران اسلامی تلاش دارد با توسعه ارتباطات بین المللی خود براساس آرمان ذکر شده، به توهم خود جهان انگاری نظام سلطه خط بطلان بکشد و امید است که همه کارگزاران و دولت مردان جمهوری اسلامی ایران چون گذشته این مسیر حق طلبی و عدالت خواهی را پیگیری نمایند.
در ادامه این بحث دومین قسمت را با عنوان “اصول و مبانی آرمانهای امام راحل و انقلاب اسلامی” تقدیم خوانندگان خواهیم کرد.
