چرخش 180 درجه ای عربستانی ها به سمت «جوبایدن» / لابی های عربستانی برای تعامل با دولت جدید آمریکا فعال شد

جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده در جریان کارزار انتخاباتی خود در موضوعات مربوط به سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا بر چند نکته کلیدی تأکید داشت؛ در این میان مواضع او نسبت به جنگ یمن و فجایع انسانی ناشی از آن و مسئله بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، مواردی است که می‌تواند پیامدهای مهمی برای منطقه داشته باشد. این مواضع بایدن منجر به نگرانی در ریاض شده است.

تمایل ریاض به تداوم ریاست جمهوری ترامپ، موضوع پوشیده‌ای نیست؛ همین تمایل سبب شد ریاض پیروزی بایدن در انتخابات را با تأخیر تبریک بگوید. به نظر می‌رسد با گذشت چند هفته از پیروزی بایدن و مشخص شدن بی‌نتیجه بودن تلاش‌های تیم ترامپ برای تغییر در نتیجه انتخابات، سعودی‌ها علاوه بر پذیرش واقعیت، تلاش دارند از روابط قدیمی و عمیق خود با ایالات متحده، برای جلوگیری از تغییرات جدی در سیاست خاورمیانه‌ای واشنگتن بهره بگیرند.

در این راستا، عادل الجبیر، وزیر خارجه پیشین و وزیر مشاور در امور خارجه کنونی عربستان، در مصاحبه با سی‌ان‌ان، ضمن تمجید از سوابق بایدن در سنا و در مقام معاون رئیس‌جمهور آمریکا، این سوابق را مانع ایجاد تغییرات جدی در سیاست آمریکا دانسته است.

به گفته عادل الجبیر، مواضع کاندیداها در جریان مبارزات انتخاباتی، به معنی اتخاذ سیاست‌هایی در راستای این مواضع، پس از رسیدن به قدرت نیست. او ضمن برشمردن منافع مشترک ریاض و واشنگتن، به نقش عربستان در جهان اسلام و اهمیت آن برای آمریکا اشاره کرده است.

پیش‌تر، شیخه ریما بنت بندر بن سلطان، سفیر سعودی در آمریکا با تأکید بر روابط تاریخی عربستان و آمریکا، به این نکته اشاره کرده بود که برای ریاض تفاوتی ندارد که رئیس‌جمهور آمریکا از کدام حزب باشد.

مصطفی نجفی، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در گفتگو با «بازتاب» به این نکته اشاره می‌کند که مواضع اخیر مقام‌ها سعودی به این معنی است که آن‌ها از شکست کامل ترامپ مطمئن شده‌اند؛ تأکید الجبیر بر اینکه تغییر چندانی در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا رخ نمی‌دهد، به این معنی است که سعودی‌ها در هماهنگی با اسرائیل و امارات، لابی‌های خود در واشنگتن را برای جلوگیری از تغییرات جدی در سیاست آمریکا فعال کرده‌اند.

به گفته این تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه، مهم‌ترین مسئله برای سعودی‌ها مواضع بایدن در مورد بحران یمن است؛ مواضع صریح بایدن در مورد پایان دادن به جنگ یمن و احتمال تحریم تسلیحاتی عربستان، منجر به هراس ریاض شده است و چنین مواضعی نشانه این نگرانی‌ها است.

وی به این نکته اشاره می‌کند که عربستان تلاش دارد تا از بروز چالش جدی با تیم سیاست خارجی آمریکا جلوگیری کند، در این زمینه اگرچه یمن مهم‌ترین موضوع است، اما موضوعاتی همچون قتل جمال خاشقجی نیز بالقوه می‌تواند به عامل چالش در روابط عربستان با دولت بایدن تبدیل شود.

به نظر نجفی، مواضع اخیر مقام‌های سعودی را باید در یک سطح کلی‌تر، یعنی نگرانی مشترک با امارات و اسرائیل از تغییر محسوس در سیاست خارجی دولت بایدن تحلیل کرد؛ از این نظر، پیامدهای چنین تغییری نباید منجر به تغییر موازنه منطقه‌ای شود؛ بنابراین می‌توان انتظار داشت که شاهد یک هم‌افزایی میان ریاض، ابوظبی و تل‌آویو، با محوریت لابی‌های آن‌ها در واشنگتن باشیم.

با توجه به این توضیحات، به نظر می‌رسد محمد بن سلمان با چالش‌هایی جدی روبه‌رو باشد؛ او باید توانایی خود را برای کار کردن با دموکرات‌ها نشان دهد؛ این امر علاوه بر منافع عربستان در موضوعاتی همچون مقابله با ایران، جنگ یمن، مسئله فلسطین و فشارهای حقوق بشری، برای تثبیت جایگاه او در ساختار قدرت داخلی عربستان اهمیت بسزایی دارد. به بیان دیگر، با توجه به روابط تاریخی ریاض و واشنگتن، حاکمان سعودی باید از توانایی ولیعهد برای کار کردن با هر دو حزب اطمینان حاصل کنند.

کارنامه محمد بن سلمان، مجموعه‌ای از شکست‌ها در سیاست خارجی را ثبت کرده است؛ در زمینه موضوعات داخلی نیز چشم‌انداز تحقق اصلاحات مورد نظر وی، با تردید‌های مهمی روبه‌رو است. به نظر می‌رسد ناتوانی او در مدیریت روابط خود با دموکرات‌های آمریکا، مسیر رسیدن او به پادشاهی را با چالش روبه‌رو خواهد کرد.

آرش صفار – گروه بین الملل بازتاب