فهرست دارایی هایی که از بنیاد پهلوی به بنیاد مستضعفان رسید

بنیاد مستضعفان که تقریبا یک ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دستور بنیانگذار جمهوری اسلامی برای مصادره تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه‌ها و مربوطین به این سلسله به نفع مستمندان و کارگران و کارمندان ضعیف تشکیل شد؛ تا امروز که بیش از ۴ دهه از فعالیت آن می‌گذرد همواره با انتقادهایی نسبت به عملکرد مالی و شفافیت در پاسخگویی نسبت به اموال و املاک خود روبه‌رو بوده است. در مقابل این انتقادها، تنها در سال ۱۳۹۶ ‌در سی و نهمین سالگرد تاسیس این بنیاد بود که صورت‌های مالی بنیاد مستضعفان در دسترس عموم قرار گرفت. این گزارش عملکرد مربوط به صورت‌های مالی منتهی به سال ۱۳۹۵ بود که مورد تایید سازمان حسابرسی نیز قرار گرفت.

در گزارش عملکرد بنیاد مستضعفان، دارایی‌های این بنیاد بیش از ۱۴ میلیارد دلار تخمین زده شده بود؛ رقمی که با توجه به نرخ دلار در آن سال به بیش از ۵۶ هزار میلیارد تومان می‌رسید.

به گزارش اعتماد، البته با توجه به اینکه عمده دارایی‌های شرکت‌ها در صورت‌های مالی بر اساس ارزش اسمی و نه ارزش واقعی قیمت‌گذاری می‌شوند، این رقم می‌تواند به چندین برابر افزایش یابد. میزان سود خالص بنیاد نیز در این گزارش ۷۰۰ میلیون دلار در پایان سال مالی ۹۵ تخمین زده شده بود. هر چند میزان سود سنواتی این بنیاد ۳.۵میلیارد دلار بود.

بنیاد مستضعفان و املاک تصرف شده

بنیاد مستضعفان در همان گزارش عملکرد ‌به بخشی از موجودی املاک خود که به تصرف نهادها و سازمان‌های دولتی و اشخاص مختلف درآمده‌اند، پرداخته بود. تعداد این واحدها ۲۴ هزار و ۵۴۲ ملک بوده که ۳ سال پیش حدود ۳۸۰ میلیارد تومان ارزش‌گذاری «اسمی» شده بود. هر چند در طول این سال‌ها، نرخ دلار از ۳۵۰۰ تومان به ۲۲ و ۲۳ هزار تومان جهش پیدا کرده و ارزش این املاک هم قطعا بالاتر رفته است. در زمان ارایه گزارش عملکرد بنیاد مستضعفان (اسفندماه سال ۹۵) عنوان شده بود که «مقرر شده در سنوات آتی با متصرفین ساختمان‌های بنیاد مذاکره و توافق شود تا املاک یاد شده، تعیین تکلیف گردد… یا معادل بهای کارشناسی املاک فوق وجه نقد دریافت شود…» بنیاد مستضعفان عمده متصرفان این املاک را سپاه، شهرداری، ستاد اجرایی فرمان امام، ‌کمیته امداد و… ذکر کرده بود.

بنیاد مستضعفان در آن زمان اضافه کرده بود که ۱۲۴ فقره سند مالکیت در خزانه اسناد این بنیاد موجود است که «به دلیل عدم امکان تطبیق آنها با املاک تاکنون تعیین تکلیف نشده است.» همچنین ۳۲۰ فقره از املاک سازمان اموال و املاک نیز به بهای تمام شده ۵ هزار و ۵۰ میلیون ریال ‌به دلیل نامشخص بودن وضعیت مالکیت و از طرفی با توجه به اینکه املاک یاد شده در تصرف «اشخاص» است در حساب‌های بنیاد به عنوان «کاهش ارزش» از آنها یاد شده است. بنیاد در این بخش عنوان کرده که «اشخاصی که این ۳۲۰ملک را تصرف کرده‌اند هیچ گونه حقوقی برای بنیاد قائل نیستند.»

البته در گزارش بنیاد به جزییات این «تصرفات املاک» توسط اشخاص ‌اشاره‌ای نشده است.

بخش زیادی از ساختمان‌هایی که حالا توسط بنیاد مستضعفان اداره می‌شود، متعلق به بنیاد پهلوی بود که بعد از انقلاب به بنیاد علوی تغییر نام یافت. بنیاد پهلوی یک سازمان به ظاهر غیرانتفاعی خیریه بود که از وقف بخش بزرگی از اموال خاندان پهلوی در سال ۱۳۳۷ تشکیل شد و از مهم‌ترین بنیادهای اقتصادی و فرهنگی دربار پهلوی به ‌شمار می‌آمد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ نام این بنیاد به بنیاد علوی تغییر یافت و با تشکیل بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، بخش عمده دارایی‌های این بنیاد به بنیاد مستضعفان منتقل شد.

املاک بنیاد پهلوی در همان اوایل انقلاب مورد ارزیابی قرار گرفت. کتاب «رشد روابط سرمایه‌داری در ایران» نوشته محمد سوادگر به دسته‌بندی این املاک پرداخته است. این املاک در قالب «بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بیمه»، «هتل ها»، «مجموعه‌های توریستی-تفریحی»، «مسکونی و تجاری» و «بین‌المللی» در جدول پیوست دسته‌بندی شده است.