«مشتاقی و مهجوری»؛ پارادوکس اصلاح‌طلبان برای حضور در انتخابات مجلس
اصلاح‌طلبان به‌رغم اینکه صحبت از عدم ارائه لیست در انتخابات کرده بودند اما در روزهای گذشته به‌شدت دنبال فعالیت انتخاباتی هستند تا لیستی مورد قبول را ارائه کنند.
شامگاه 15 بهمن‌ماه، شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان در جلسه‌ای از پیش اعلام نشده رسماً بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام داشت که در انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه تهران لیست نمی‌دهد و احزاب اصلاحطلب می‌توانند خودشان به صورت مستقل در انتخابات شرکت کنند.
حضور و صف بندی جریان اصلاحات در انتخابات این دوره مجلس، از پیش از شروع ثبت‌نام‌ها با اما و اگرها و تردیدهای بسیاری روبه‌رو بود. یکی از این تردیدها مربوط به حضور یافتن یا نیافتن محمدرضا عارف سرلیست امید در انتخابات سال 94 و رئیس فراکسیون امید بود.
عارف که علاوه بر فراکسیون امید، هدایت شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان را برعهده داشت نه تنها خود در انتخابات مجلس ثبت‌نام نکرد بلکه این شورا حتی دعوتی از چهره‌های اصلاحطلب برای ثبت‌نام انجام نداد و مشی منفعلانه در پیش گرفت.
این حالت مهجوریت اصلاح‌طلبان در انتخابات امسال به اذعان برخی از آنها، ناشی از افرادی بود که با حمایت مستقیم این جریان روی کار آمده اما به‌دلیل ضعف عملکرد موجب کاهش محبوبیت آنهادر بین مردم و حتی پایگاه اجتماعی‌شان شده بود.
دولت روحانی، فراکسیون امید و شورای شهر هر سه با حمایت این جریان سیاسی روی کار‌آمدند اما انتقادات به هرسه آنقدر بالا گرفته بود که بنظر می‌رسد اصلاح‌طلبان ترجیح دادند برای در امان ماندن از انتقادات فعلا مدتی از قدرت به‌دور باشند.
پایین آمدن محبوبیت شخصِ رئیس جمهور و همچنین افزایش مشکلات معیشتی و اقتصادی در دولت دوم روحانی موجب شد تا مردم با دیده تردید به برنامه‌های اصلاح‌طلبان نگاه کنند و افت محبوبیتی که دامان روحانی را گرفته به دیگر شخصیت‌های مؤثر این جریان همچون خاتمی و ظریف هم سرایت کرده است و دعوت عمومی آنها از حامیان‌شان برای رأی دادن تأثیر چندانی نخواهد داشت.
دور ماندن از قدرت مسئله‌ای بود که سایر اصلاح‌طلبان در ماه‌های گذشته آن را به بزرگان این جریان توصیه می‌کردند. محمدرضا تاجیک تئوریسن جریان اصلاحات در یادداشتی در روزهای گذشته نوشته بود که “اگر اصلاح‌طلبان در تسابق‌های بزرگ پیشاروی (مجلس و ریاست‌جمهوری و…) پیروز هم بشوند، از امکان و استعدادی بیش از دولت کنونی برای بهبود امور (داخلی و خارجی) برخوردار نیستند؛” و پیشنهاد کرده است “عِرض خود نبرند و زحمت مردمان ندارند و عاقلانه چندی از دیار قدرت رخت بربندند…”.
احمد زیدآبادی نیز همین توصیه را در مناظره با تاج‌زاده به اصلاح‌طلبان کرده و گفته بود: “یا می گوییم تجربه اصلاحات در دو دهه گذشته موفق بوده است که هیچ، یا اگر می‌گوییم موفق نبوده به اعتقاد من باید از نو برنامه ریزی کرد. معتقدم در پاسخ به سوال “چه باید کرد” مشارکت در انتخابات با شیوه گذشته دیگر جواب نمی دهد… اگر تاکنون در دستیابی به اهداف خود موفق بوده اید که هیچ، اما اگر نبوده اید و دچار ضرر شده اید، هر چه زودتر این روند را تعطیل کنید، و در عرصه های دیگر جز قدرت به فعالیت بپردازید. این فوایدش برای جامعه بیشتر خواهد بود.”
گرچه مدعای اصلاح‌طلبان برای نیامدن در عرصه انتخابات ردصلاحیت‌ها بوده، اما نظرسنجی‌ها و همچنین فضای عمومی کشور نشان می‌دهد پیش از اعتراض بر عملکرد شورای نگهبان، “عِرضِ خود نبردن” مسئله آنها بوده است. نتایج مراکز افکار سنجی معتبر نشان می‌دهد که لیست مورد حمایت خاتمی در تهران با اختلافی حدود 50 درصدی از فهرست مورد حمایت اصولگرایان عقب است.
از سوی دیگر با پیگیری‌های انجام شده از سوی تسنیم، اصلاح‌طلبان از مجموع 208 حوزه انتخابیه در بیش از 100 حوزه (ازجمله تهران) کاندیدای شاخص و شناخته شده دارند و مدعای آنها درباره خالی بودن 160 حوزه از رقیب اصلاحطلب یک دروغ بزرگ است.
محمدمهدی مجاهدی استاد نظریه سیاست تطبیقی نیز بر همین مسئله صحه می‌گذارد و معتقد است نه ردصلاحیت‌ها بی‌سابقه بوده و نه این ادعا که اصلاح‌طلبان در 160 کرسی مجلس کاندیدا ندارند صحیح است. به اعتقاد مجاهدی اصلاح‌طلبان از ترس مرگ، خودکشی کرده‌اند و نیامدن آنها عین شکست است.
با وجود اینکه اصلاح‌طلبان از ترس شکست سعی در عزلت‌گزینی در این دوره انتخابات را دارند و شورای سیاست‌گذاری به‌عنوان نهاد برنامه‌ریز انتخاباتی در اردوگاه اصلاح‌طلبان از عدم ارائه لیست سخن گفته بود اما تحرکات چند روز گذشته نشان می‌دهد اصلاحات همچنان مشتاق شرکت در انتخابات است.
فردای صدور بیانیه شورای سیاست‌گذاری برای شرکت نکردن در انتخابات، محمدرضا راه‌چمنی دبیرکل حزب وحدت و همکاری ملی از برنامه‌ریزی 12 حزب اصلاح طلب برای انتخابات مجلس خبر داد. حزب مردمسالاری با هدایت مصطفی کواکبیان نیز اعلام کرده که با چند حزب دیگر قرار است در انتخابات مجلس لیستی ارائه کنند. لیستی که به‌احتمال زیاد مجید انصاری در راس آن قرار خواهد گرفت.
این دوگانگی و تناقض در رفتار انتخاباتی اصلاح‌طلبان به احزاب میان‌دستی آنها مانند مردمسالاری محدود نبود و محمدرضا عارف رئیس شورای سیاست‌گذاری ابراز امیدواری کرده است که با همین چهره‌های اصلاح‌طلبی که در تهران تایید صلاحیت شده‌اند بتوانند لیست قابل قبولی را ارائه کنند.
برخی چهره‌های شناخته شده جریان اصلاحات نیز در روزهای گذشته حوزه‌های انتخابیه خود را از تهران به شهرستان‌ها تغییر داده‌اند. احمد مازنی عضو فراکسیون امید راهی گرگان شد و محمدرضا خباز که از تهران ثبت‌نام کرده بود به حوزه انتخابیه‌اش در مجلس هشتم یعنی کاشمر عزیمت کرد.
شاید بتوان وضعیت فعلی اصلاح‌طلبان را در یک دوگانه “مشتاقی” و “مهجوری” دید. آنها از یک سو به بهانه اعتراض به ردصلاحیت‌ها می‌خواهند خود را از انتخابات کنار بکشند تا از شکست احتمالی که ناشی از عملکرد ضعی، شان در چهارسال گذشته است در امان بمانند و از سوی دیگر، میل به ماندن در قدرت موجب شده تا در پشت‌پرده برای ارائه لیست به رایزنی مشغول باشند و حتی حوزه‌های انتخابیه خود را تغییر دهند و بعید نیست با وجود انشقاقی که در بین اصولگرایان پیش آمده لیست آنها پیشتاز انتخابات باشد.
