رازیانه و كاربردهای درمانی آن

*دكتر فرحناز خلیقی سیگارودی: رازیانه با نام علمی Foeniculum vulgare Miller کابرد درمانی برای سوء هاضمه و نفخ دارد. همچنین از این گیاه به عنوان خلط آور، ضدعفونی كننده در التهاب خفیف دستگاه تنفسی فوقانی، درمان سرفه و التهاب نایژه ها نیز استفاده می شود.

قسمت مورد استفاده رازیانه دانه و میوه رسیده اش است. این گیاه برای درمان علامتی سوء هاضمه و نفخ مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین به عنوان خلط آور، ضدعفونی كننده در التهاب خفیف دستگاه تنفسی فوقانی، درمان سرفه و التهاب نایژه ها از این گیاه استفاده می شود. از این گیاه دارویی برای درمان درد ناشی از فتق كشاله ران و قاعدگی دردناك نیز استفاده می شود. رازیانه مدر، افزاینده شیر مادر، قاعده آور، تسهیل زایمان، افزاینده میل جنسی نیز بوده و به صورت موضعی به عنوان ضد میكروب (ازجمله در درمان التهاب لثه) نیز مصرف می شود.

موارد مصرف مورد تایید كمیسیون E:

-درمان اختلالات اسپاسمی خفیف دستگاه گوارش، احساس پری شكم، نفخ.

-آبریزش دستگاه تنفسی فوقانی در كودكان.

سایر موارد مصرف (در طب سنتی):

-درمان كولیك، سوء هاضمه، سندرم روده تحریك پذیر، التهاب معده، كم اشتهایی، یبوست، اسهال.

-درمان التهاب پلك و ملتحمه.

-درمان التهاب نایژه ها و تنگی نفس، عفونت های دستگاه تنفسی، تب.

-درمان دیابت، درد، سردرد، عفونت های دستگاه ادراری.

– به عنوان تقویت كننده قوای جنسی، قاعده آور، افزاینده شیر مادر، ضد كرم، كرم كش.

موارد منع مصرف:

مصرف میوه های این گیاه در افراد حساس به گیاهان خانواده چتریان ممنوع است. همچنین مصرف گیاه رازیانه در بیماران مبتلا به سرطان های وابسته به استروژن ممنوع است به دلیل زیرا آنتول و دیگر ترپنوئیدهای موجود در گیاه دارای اثرات شبه استروژن هستند.

موارد احتیاط:

– افرادی كه به آنتول حساسیت دارند و افرادی كه دارای سابقه تشنج هستند بهتر است از مصرف گیاه اجتناب کنند.

-مبتلایان به دیابت بهتر است شربت عسلی گیاه را به دلیل محتوای قند آن با احتیاط مصرف کنند.

-اسانس خالص حاصل از میوه های گیاه می تواند باعث التهاب شود و اثر تحریكی بر دستگاه گوارش داشته باشد.

اثرات جانبی:

– تشنج، تهوع، استفراغ، ادم ریوی (نادر) و هذیان گویی. (درصورت مصرف اسانس).

-درماتیت تماسی، فوتودرماتیت، واكنش های آلرژیك، آسم (در موارد نادر).

– یكی از تركیبات اسانس در حیوانات ایجاد تومور (استراگول) کرده است.

* دکترای تخصصی فارماکوگنوزی، مدیر گروه پژوهشی فارماکوگنوزی و داروسازی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی