چند نکته مهم و جذاب درباره جشنواره فجر
با فرا رسيدن شش ماه دوم سال اغلب فيلمسازان سينماي ايران با شتاب بيشتري فعاليت‌هاي خود را پي مي‌گيرند و روند توليدات سينمايي شدت بيشتري به خود مي‌گيرد. مهم‌ترين دليل اين تكاپو هم نزديك شدن به گردهمايي سالانه جشنواره فجر است. از آنجايي كه مهم‌ترين رويداد سينمايي كشور هر سال با حاشيه‌هاي ريز و درشت زيادي همراه است و با اينكه بيشتر از سه ماه به سيوهشتمين جشنواره ملي فيلم فجر باقي مانده و هنوز راه درازي تا شكل‌گيري اين جشنواره باقي است و قطعا ظرف چند ماه آينده حرف و حديث‌ها پيرامون اين فستيوال ملي بومي بيشتر مي‌شود، در گزارش پيش رو سعي كرديم به نكاتي كه تاكنون حول و حوش آن به وجود آمده بپردازيم.
برخلاف سال‌هاي اخير كه انتخاب دبير جشنواره فيلم فجر پروسه زمانبري بود و تقريبا در فاصله كوتاهي تا برگزاري اين رويداد انتخاب مي‌شد كه خود همين موضوع گمانه‌زني‌هاي زيادي را به دنبال داشت امسال اما حسين انتظامي رييس سازمان سينمايي به سرعت قال قضيه را كند و اواخر خردادماه ابراهيم داروغه‌زاده را به عنوان دبير سيوهشتمين جشنواره فيلم فجر انتخاب كرد.
داروغه‌زاده كه سال گذشته از عدم تمايل خود به پذيرش دبيري جشنواره سخن گفته بود انتخاب زودهنگامش فرصت هرگونه اظهارنظري را از او گرفت. البته مسووليت توامان مدير ارزشيابي و نظارت و دبيري دليل مهم بي‌رغبتي او براي پذيرش به حساب مي‌آمد؛ با اين حال انتخاب زودهنگام او باعث شد نتواند از تمايل يا عدم تمايل خود با رسانه‌ها حرفي بزند. دبيري كه رييس سازمان سينمايي در مراسم توديع و معارفه (مدير ارزشيابي و نظارت) او را «پزشك مهربان» خطاب كرده است.
داروغه‌زاده در اولين مصاحبه خود (به تاريخ 25 تير 98) خوبي و كيفيت جشنواره امسال را به خود فيلم‌هاي حاضر در جشنواره وابسته دانست. او معتقد بود دبير بايد در كنار منظم برگزار كردن رويداد، از فيلم‌ها صيانت كند تا درست انتخاب و داوري شوند. دبير سيوهشتمين جشنواره فجر قول داده كه هيات داوران خوبي انتخاب كند تا حق فيلمسازي ضايع نشود و فيلم‌ها به درستي و بحق جايزه بگيرند. فارغ از اينكه صحبت‌هاي ابراهيم داروغه‌زاده رنگ وبوي آرمانگرايانه دارد حالا بايد ببينيم چقدر به عهدش وفادار مي‌ماند.
مسووليت سخت آقاي داروغه‌زاده فقط در صيانت از فيلم‌ها و برگزاري منظم جشنواره نيست. چگونه راضي نگه داشتن اهالي رسانه خود مسووليت بزرگي است كه شرح آن مثنوي هفتاد من كاغذ مي‌طلبد. او در راستاي راضي نگه داشتن اهالي رسانه در همين مصاحبه خود با ايسنا در يك اظهارنظر كاملا متفاوت گفت اگر واقعا بچه‌هاي سينما و رسانه دوست داشته باشند جشنواره را در برج ميلاد برگزار مي‌كنيم، او مشكلي ندارد. داروغه‌زاده در حالي اين صحبت‌ها را مطرح مي‌كرد كه دو سال گذشته تاكيد زيادي در برگزاري جشنواره فجر در پرديس ملت داشت.
تغيير محل جشنواره فجر از برج ميلاد به پرديس سينمايي ملت و چارسو اساسا در دوره دبيري داروغه‌زاده اتفاق افتاد كه سواي از تمام حواشي جشنواره همين تغيير اساسس خود حواشي دنباله‌داري را براي اين دبير رقم زد و در چند سال اخير به بحث پرمناقشه‌اي ميان صاحبان رسانه و دبير جشنواره تبديل شد. مهم‌ترين دليل مخالفت اهالي رسانه با ميزباني پرديس ملت به مشكلاتي از قبيل نداشتن پاركينگ و شلوغي مسير محل تردد برمي‌گردد.
اما بحث درباره انتخاب سينماي اهالي رسانه به همين مصاحبه داروغه‌زاده ختم نشد. او در توييتي نوشت: «دكتر قاليباف در دوراني كه شهردار تهران بود پرديس ملت و پرديس سينمايي آزادي را به ناوگان اكران سينماي كشور اضافه كرد كه انصافا تاثير شگرفي در بهبود وضعيت اكران فيلم‌هاي سينماي ايران داشته است. آقاي دكتر حناچي لطفا به فكر ساخت يك مجموعه باشكوه براي برگزاري جشنواره فيلم فجر باشيد.»
با اينكه هنوز مكان برگزاري سي و هشتمين جشنواره فيلم فجر براي اهالي رسانه و منتقدان مشخص نشده اما اواخر تير ماه بود كه خبري از پيگيري‌هاي جدي براي حل مشكل پاركينگ سينما ملت منتشر شد. در اين خبر آمده بود كه به دستور مستقيم پيروز حناچي شهردار تهران مرحله اول پاركينگ پرديس سينمايي ملت مورد بهره‌برداري قرار گرفته و ظرفيت اين پاركينگ برابر با 1200 خودرو است و قابل دسترس براي تماشاگران پرديس سينمايي ملت خواهد بود. حالا بايد ببينيم با اضافه شدن ظرفيت 1200 خودرو به پاركينگ، پرديس سينماي نمايش‌دهنده فيلم‌هاي جشنواره براي اهالي رسانه كجا خواهد بود.
با در نظر گرفتن اين نكته كه تا برگزاري سيوهشتمين جشنواره فيلم فجر بيشتر از سه ماه باقي است و هنوز اين دبيرخانه به پويايي نرسيده اما به تازگي حسين انتظامي رييس سازمان سينمايي، ابراهيم داروغه‌زاده، عليرضا رضاداد، سيد محمد مهدي طباطبايي‌نژاد، نرگس آبيار، حسن خجسته، محمد بزرگ‌نيا و مهرزاد دانش را به عنوان اعضاي شوراي سياستگذاري اين دوره جشنواره فيلم فجر معرفي كرده است؛ افرادي كه معمولا در اكثر دوره‌ها جزو شوراي سياستگذاري انتخاب مي‌شوند.
با وجود اينكه امسال اكثر تهيه‌كنندگان سينما از فشار مالي و اقتصادي كه بر سينما سايه افكنده صحبت مي‌كردند و از دستمزدهاي بالاي بازيگران مي‌ناليدند و معتقد بودند توليد فيلم در سينما نسبت به گذشته گران‌تر شده اما از ابتداي تابستان روند توليدات سينما در سراشيبي قرار گرفت و مجوز ساخت فيلم‌هاي زيادي صادر شد و از ابتداي تابستان برخلاف سال‌هاي گذشته شاهد توليد فيلم‌هاي زيادي در سينما بوديم.
الان كه اين گزارش را مي‌نويسيم فيلمسازان زيادي در حال فيلمبرداري فيلم‌هاي‌شان هستند و بعضي مراحل پاياني ساخت فيلم‌شان را طي مي‌كنند؛ از سينماگراني كه صرفا نام‌شان اعتباري براي يك جشنواره است و به پرشور برگزار شدن اين گردهمايي كمك موثري مي‌كنند تا فيلمسازان فيلم اولي كه با ساخته‌هاي‌شان قرار است در جشنواره فيلم فجر كشف شوند و به عنوان فيلمساز آينده شناخته شوند. از مسعود كيميايي و داريوش مهرجويي گرفته تا ابراهيم حاتمي‌كيا و مجيد مجيدي كه نام‌شان كنجكاوبرانگيز است و باعث مي‌شود تماشاگران پشت در سالن‌هاي سينماها صف ببندند تا بهرنگ دزفولي‌زاده (بي‌صدا حلزون) و علي تيموري (لتيان) كه با ساخت فيلم اول‌شان در اين رويداد حضور خواهند داشت.
فيلم آخر ابراهيم حاتمي‌كيا – «به وقت شام» – با حواشي زيادي همراه بود، چه حين اكران و چه زمان جشنواره و موقعي كه حاتمي‌كيا روي سن حاضر شد و جايزه فجر را گرفت وگفت: من اعتراض مي‌كنم به صداوسيما و از شبكه سه شكايت به خدا مي‌برم. ظاهرا يكي از فيلم‌هايي كه قرار است مخاطبان زيادي را در زمان جشنواره با خود همراه كند و باعث شود صحبت‌هاي مربوط به اين فستيوال در صدر خبرها قرار بگيرد فيلم «خروج » حاتمي‌كيا است. جالب اينجاست كه داستان فيلم جديد اين كارگردان هم سوژه ملتهبي دارد: «تراكتورها با سرنشين‌هاي‌شان به سمت نهاد رياست‌جمهوري مي‌آيند تا خشم كشاورزها از عدم تحقق وعده‌هاي دولت شنيده شود.» حالا بايد ببينيم آيا اين فيلمساز با فيلم جديدش مي‌تواند خاطره فيلم‌هاي انتقادي‌اش را دوباره زنده كند يا خير؟
مجيد مجيدي اين روزها در حال ساخت فيلم «خورشيد» است كه بعضي رسانه‌ها موضوع فيلم جديد اين كارگردان را اجتماعي با مضمون مذهبي تعبير كرده‌اند كه يادآور «آواز گنجشك‌ها» آخرين حضور جدي مجيدي و آثارش در كنار پرده نقره‌اي سينما است. تابناك نوشته كه مشخص نيست اين فيلم مي‌تواند يك بازگشت قوي براي اين فيلمساز توانا باشد يا اسباب نااميدي بيشتري از او را فراهم مي‌آورد. آيا مجيدي در روايت و فرم حرف تازه‌اي براي گفتن دارد و توان به تحسين واداشتنش را براي يك نوبت ديگر دارد؟ تا فيلم مجيدي را نبينيم، نمي‌توانيم داوري كنيم.
امسال مسعود كيميايي و داريوش مهرجويي دو فيلمساز موج نوي سينماي ايران در يك زمان مشغول فيلمسازي هستند تا با هم در يك رويداد سينمايي به رقابت بپردازند؛ فارغ از اينكه در سال‌هاي گذشته فيلم‌هاي اين دوكارگردان ميان منتقدان بحث‌هاي زيادي را به وجود آورده و آيا اساسا فيلم‌هاي اين دو كارگردان به جشنواره راه پيدا مي‌كند يا خير؟ نمي‌توان كتمان كرد كه مهرجويي و كيميايي دو كارگردان مهم و تاثيرگذار سينماي ايران هستند و امكان فعاليت مجدد غنيمتي براي سينماي ايران است.
حواشي فيلم جديد مهرجويي اين است كه او پس از ۶ سال با فيلم لامينور به فيلمسازي روي آورد و با علي نصيريان و عزت‌الله رمضاني‌فر پس از
۴۰ سال دوباره همكاري كرد. عبدالله اسكندري هم به عنوان طراح گريم در اين فيلم حضور دارد تا اين فيلم ششمين همكاري او با مهرجويي پس از فيلم‌هاي «هامون»، «بانو»، «پري»، «درخت گلابي» و «دختر دايي گمشده» باشد.
محمدحسين مهدويان يكي از كارگردانان جواني است كه فيلم‌هايش در زمان جشنواره هم بحث‌برانگير بوده و هم با اقبال مخاطبان همراه مي‌شود. ساخته‌هاي اين كارگردان بي‌حرف و حديث يك راست به بخش مسابقه جشنواره راه پيدا كرده و در بعضي موارد هم سيمرغ دريافت كرده. درباره مهدويان بايد گفت كه او از معدود كارگرداناني است كه ضمن فعاليت مستمر (حداقل در پنج سال گذشته) آثارش با استقبال بالاي مخاطبان همراه بوده. حالا بايد ببينيم درخت گردو كه با رويكردي متفاوت و با بازي پيمان معادي و مهران مديري ساخته مي‌شود امتداد موفقيت‌هايش به حساب مي‌آيد يا اينكه لازم است در مقوله فيلمسازي دست به عصاتر حركت كند؟
بي‌شك سعيد ملكان جزو كساني است كه حضورشان باعث جلب‌توجه جشنواره فجر مي‌شود. اگر فيلم او به جشنواره فجر راه پيداكند قطعا ظرفيت سالن‌هاي سينماي جشنواره براي منتقدان پر خواهد شد. ملكان كه در سال‌هاي گذشته تهيه فيلم‌هاي معتبر و مهمي را در سينما بر عهده داشت و بعضا در فيلم‌هايي كه از پشت صحنه منتشر مي‌شد دوشادوش كارگردانان كنار مونيتور بر ساختار كار نظارت مي‌كرد همين چند روز پيش فيلم روز صفر را با دو بازيگر جوان – ساعد سهيلي و امير جديدي – مقابل دوربين برد. «روز صفر» كه روايتي از يك اتفاق ملتهب معاصر است، قرار است طي دو ماه در ايران و چند كشور خارجي جلوي دوربين برود و از مهم‌ترين توليدات سينماي ايران به حساب مي‌آيد. حالا بايد تا جشنواره صبر كنيم و ببينيم ملكان دستگيري عبدالمالك ريگي را قرار است چگونه به مخاطبان ارايه دهد.
با اينكه بعضي رسانه‌ها از فيلم‌هاي كنجكاو‌كننده جشنواره صحبت به ميان آورده‌اند اما به نظر مي‌رسد نبايد قضاوت زودهنگام كرد، چرا كه تجربه نشان داده لابه‌لاي فيلم‌ها يك اثر ناخودآگاه كشف مي‌شود كه ويژگي‌هاي ساختاري و دراماتيك بالايي دارد و باعث تعجب منتقدان و اهالي رسانه مي‌شود. فيلمسازاني نظير بهروز شعيبي (روز بلوا)، شهرام مكري (جنايت بي‌‌دقت)، مجيد برزگر (رعد و برق بي‌باران)، حميدرضا قرباني
(مغز استخوان)، كاظم ملايي (گوركن)، مجيد توكلي (روزي دو ميليون)، رضا درميشيان (مجبوريم)،
كاوه سجادي حسيني (بي‌سر)، نيكي كريمي (آتاباي) و سهيل بيرقي (عامه‌پسند) فيلمسازاني هستند كه ممكن است نوع روايت فيلم‌شان منحصر به فرد باشد.
يكي از فيلمسازاني كه به تازگي بعد از بيست سال امكان فعاليتش در سينما فراهم شده احمد مرادپور با فيلم كارو است. كم‌كاري اين فيلمساز در اين سال‌ها با علامت سوال‌هاي زيادي همراه بوده. تهيه‌كننده فيلم او سازمان هنري اوج است. او بعد از فيلم‌هاي سينمايي «سجاده آتش» و «رنجر» و سريال «رقص پرواز» شايد با چهارمين اثر خود در جشنواره فجر حضور داشته باشد.
با اينكه برخي رسانه‌ها از فيلم سينمايي «مست عشق» به كارگرداني حسن فتحي به عنوان فيلم كنجكاو‌كننده جشنواره نام برده‌اند اما به نظر مي‌رسد نبايد شتابزده تصميم گرفت. فتحي بر اساس تجربياتي كه در سريال‌سازي و جذب مخاطب داشته در رتبه بالاتر سينما قرار مي‌گيرد و شايد در سينما آن درخشش را نداشته باشد. اما با توجه به موضوعي كه فيلم جديد او دارد و با توجه به بازيگراني كه وي انتخاب كرده و موضوع حاشيه‌برانگيزش بعيد نيست از سيمرغ‌بگيران اين رويداد مهم سينمايي باشد.
فيلمساز ديگري كه حضورش در جشنواره امسال توجه‌برانگيز و خبرساز خواهد بود، حميد نعمت‌الله است. او كه تاكنون پنج فيلم بلند سينمايي بوتيك، بي‌پولي، آرايش غليظ، رگ خواب و شعله‌ور و البته مجموعه تلويزيوني موفق و متفاوتي چون «وضعيت سفيد» را در كارنامه خود دارد و با هر كدام از آنها توانسته علاوه بر توجه منتقدين، استقبال عمومي را هم برانگيزد، اين‌بار با «قاتل و وحشي» در جشنواره حضور خواهد داشت. نعمت‌الله در اين فيلم از حضور ليلا حاتمي و امين حيايي به عنوان بازيگران اصلي بهره مي‌برد؛ بازيگراني كه پيش از اين نيز سابقه همكاري با نعمت‌الله داشته‌اند. به نظر مي‌رسد فيلم جديد اين كارگردان بازخوردهاي خوبي در جشنواره داشته باشد
از نكات جلب‌توجه‌كننده ديگر جشنواره بايد بگوييم كه چند سالي است فيلم‌هاي كوتاه در جشنواره فجر هم نمايش داده مي‌شوند اما به شكل تكراري برگزيدگان جشنواره فيلم كوتاه تهران و جشن مستقل خانه سينما به اين جشنواره راه پيدا مي‌كردند امسال در يك تغيير رويكرد گويا قرار است فيلم‌هاي كوتاه اولين نمايش خود را در جشنواره فيلم فجر تجربه كنند. روز گذشته دبير جشنواره فيلم كوتاه به مهر گفت: «به تازگي با آقاي ابراهيم داروغه‌زاده دبير جشنواره فيلم فجر جلسه‌اي داشتيم و به آنها پيشنهاد كرديم كه اين قانون عوض شود و حتي نامه آن را هم زده‌ايم.» پرسش اينجاست كه آيا پيشنهاد اولين نمايش فيلم‌هاي كوتاه در جشنواره فجر پذيرفته مي‌شوديا خير؟
از ذكر تمام نكات جشنواره سي و هشتمين جشنواره فيلم فجر كه بگذريم، مي‌رسيم به تنديس جشنواره يا همان سيمرغ بلوريني كه به برگزيدگان قرار است اهدا شود. از آنجايي كه به اذعان مسوول اتحاديه شيشه تهران ساخت تنديس‌هاي سيمرغ بلورين نياز به دستگاه‌هاي مخصوصي دارد و اساسا ساخت سيمرغ‌هاي جشنواره با دستگاه‌هاي ايراني قابل ساخت نيست و دبير جشنواره فيلم فجر هم بر اين نكته تاكيد داشته اما در كمال تعجب امسال دبيرخانه جشنواره اعلام كرده «به منظور حمايت از توليد داخلي، از فعالان مرتبط در اين حوزه دعوت مي‌شود در جهت توليد تنديس جشنواره فيلم فجر (سيمرغ بلورين) با جنس كريستال يكپارچه اعلام آمادگي كنند.
از تمام فيلمسازاني كه اين روزها در تكاپو هستند تا فيلم‌شان را به جشنواره فجر برسانند حرف به ميان آمد اما يكسري فيلمسازان هم هستند كه به نظر مي‌رسد جزو غايبين جشنواره حتي در سال‌هاي آينده هم خواهند بود كه مهم‌ترين آنها ناصر تقوايي است كه به غير از او اما فيلمسازان ديگري هم هستند كه چند سالي است نامي از آنها در جشنواره فجر به ميان نمي‌آيد. رخشان بني‌اعتماد، احمدرضا درويش، خسرو سينايي، محمدمهدي عسگرپور، واروژ كريم‌مسيحي، اصغر فرهادي و بهرام بيضايي فيلمسازاني هستند كه چند سالي مي‌شود نام آنها با جشنواره فيلم فجر گره نخورده است.
با تمام اين صحبت‌ها در آخر به نظر مي‌رسد تيم برگزاري جشنواره و در راس آنها ابراهيم داروغه‌زاده كار سختي در برگزاري سيوهشتمين جشنواره فيلم فجر خواهند داشت. چه به قول خودش انتخاب هيات انتخاب و در مرحله بعد هيات داوران يا تعداد فيلم‌هاي بخش مسابقه و… با جشنواره پربحثي همراه باشيم كه جنجال‌ها و حواشي زيادي خواهد داشت.
از تمام فيلمسازاني كه اين روزها در تكاپو هستند تا فيلم‌شان را به جشنواره فجر برسانند حرف به ميان آمد اما يكسري فيلمسازان هم هستند كه به نظر مي‌رسد جزو غايبين جشنواره حتي در سال‌هاي آينده هم خواهند بود كه مهم‌ترين آنها ناصر تقوايي است كه به غير از او اما فيلمسازان ديگري هم هستند كه چند سالي است نامي از آنها در جشنواره فجر به ميان نمي‌آيد. رخشان بني‌اعتماد، احمدرضا درويش، خسرو سينايي، محمدمهدي عسگرپور، واروژ كريم‌مسيحي، اصغر فرهادي و بهرام بيضايي فيلمسازاني هستند كه چند سالي مي‌شود نام آنها با جشنواره فيلم فجر گره نخورده است.
