الکلی‌های ایرانی؛ کم تعداد اما پرمصرف
درحالی‌که چندین روز است توجه همه از فعالان شبکه‌های اجتماعی تا کارشناسان و مسئولان معطوف به موضوع توزیع موادمخدر دولتی است، خبر دیگری هم در رسانه‌ها دیده می‌شود و آن هم مسمومیت بیشتر از صد نفر در سیرجان بر اثر مصرف مشروبات الکلی است؛ حادثه‌ای که در آن چندین نفر هم فوت شده‌اند و معلوم نیست تعداد فوتی‌ها بیشتر نشود.
مشابه این خبر را بارها شنیده‌ایم. هربار هم فوتی‌ها و مصدوم‌هایی از یکی از استان‌ها اعلام می‌شود و بلافاصله دادستانی اعلام می‌کند به مسئله ورود کرده و با مجرمان و عوامل توزیع‌کننده مشروبات الکلی برخورد می‌کند اما این برخوردها تاکنون به جایی نرسیده و نتوانسته تغییری در میزان مصرف مشروبات الکلی بین ایرانی‌ها به‌وجود بیاورد، تا جایی که هرچندوقت یک‌بار یکی از مسئولان در گفت‌وگو با رسانه‌ها با هشداردادن به مردم درمورد نوشیدن مشروبات الکلی غیر‌استاندارد سعی می‌کند در کاهش آمار مصرف الکل قدمی بردارد هرچند کوچک و کند. باوجوداین آمارها می‌گویند این اتفاق نیفتاده و عددهایی که از سوی سازمان‌های داخلی و بین‌المللی منتشر می‌شوند، نشان می‌دهند هر سال ایرانی‌های بیشتری به سمت مصرف مشروبات الکلی می‌روند.
آیا ایرانی‌ها بیشتر از آمریکایی‌ها الکل می‌نوشند؟
به گزارش بازتاب به نقل از وقایع اتفاقیه ، چندوقت پیش انتشار خبری درمورد میزان مصرف الکل در ایران که از سوی سازمان بهداشت جهانی منتشر شد، جنجال زیادی به پا کرد. در گزارش سازمان بهداشت جهانی که به سال 94 مربوط می‌شد، آمده بود که ایران به‌لحاظ سرانه مصرف الکل (در سطح ملی)، رتبه ۱۶۶ را داراست اما اگر کسانی را که مطلقا مشروب نمی‌خورند از محاسبه کنار بگذاریم، سرانه مصرف الکل در ایران و بین کسانی که مشروب‌خوار هستند ۲۵ لیتر در سال است (مردان حدود ۲۷ و زنان حدود ۱۸) و به‌این‌ترتیب ایران در مقام ۱۹ جدول قرار می‌گیرد. به‌دنبال این گزارش مقایسه رتبه ایران با بعضی کشورها (از لحاظ سرانه مصرف مشروب‌خوار‌ها و بر‌اساس لیتر در سال) صورت گرفته که در آن رتبه دیگر کشورها پیازداغ ماجرا را بیشتر تفت داد.
در این رتبه‌بندی روسیه در مقام 30، آلمان ۸۳، بریتانیا ۹۵، آمریکا ۱۰۴، کانادا ۱۰۵، ایتالیا ۱۵۰ و عربستان ۱۸۴ قرار داشتند. دلیل بازتاب گسترده گزارش سازمان بهداشت جهانی این بود که بسیاری از رسانه‌ها به محتوای آن توجه زیادی نشان ندادند و نفهمیدند عددهای آمده در گزارش مربوط به آمار مصرف الکل، فقط در بین الکل‌خواران یک کشور است (Drinkers only) و واحد عدد هم مصرف لیتر به ازای هر مصرف‌کننده است که ایران از این لحاظ در رتبه ۱۹ دنیا و بالاتر از آمریکا و روسیه قرار دارد اما این به‌‌آن‌معنا نیست که درصد الکل‌خواران ایرانی نسبت به آمریکایی‌ها و روس‌ها بالاتر است یا اینکه مجموع مصرف الکل در ایران بالاتر از این کشورهاست بلکه این آمار فقط مؤید این نکته است که الکل‌خواران ایرانی (که درصد ناچیزی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند) از همتایان آمریکایی و روس خود میزان الکل بالاتری مصرف می‌کنند.
به‌عنوان مثال و در بررسی سایر کشورها می‌بینیم که الکل‌خواران اماراتی (حدود چهار درصد از جمعیت این کشور) به‌طور میانگین هر نفر حدود ۳۴ لیتر الکل در سال مصرف می‌کنند و امارات از این نظر در رتبه دوم جهان قرار دارد، درحالی‌که الکل‌خواران ایرانی (کمتر از دو درصد از ایرانی‌ها) به‌طور متوسط نفری ۲۵ لیتر الکل مصرف می‌کنند و الکل‌خواران روسی و آمریکایی نیز به ترتیب نفری ۲۲ و ۱۳ لیتر در سال مصرف دارند، درحالی‌که با بررسی آمار مصرف‌کنندگان الکل در یک کشور نسبت به جمعیت آن می‌بینیم که ایران در جایگاه خوبی قرار داشته و کمتر از دو درصد جمعیت آن الکل‌خوار هستند. از این نظر، ایران در رتبه‌های آخر جدول (جایگاه ۱۶۶ و در کنار کشورهایی مثل تونس، تاجیکستان، عربستان و سایر ملل اسلامی قرار دارد که نسبتا جایگاه مناسبی است. بااین‌حال، نکته‌ای که نگران‌کننده به نظر می‌رسد و نگرانی از آن پایه‌های واقعی و علمی دارد، میزان مسمومیت ایرانی‌ها بعد از مصرف مشروبات الکلی بوده و بیشتر از میانگین جهانی است؛ البته وقتی آمارهای رسمی را درباره میزان مرگ‌و‌میر ناشی از نوشیدن الکل‌های غیر‌استاندارد زیرورو می‌کنیم، چیزی پیدا نمی‌شود و حتی حمیدرضا قدیرزاده، مدیرکل حوزه ریاست سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند که آمار مشخصی دراینباره نداریم، درحالی‌که علت فوت افراد در پزشکی قانونی ضبط و ثبت می‌شود اما بنا به گزارشی که سه سال پیش سازمان بهداشت جهانی منتشر کرد، هر سال بیشتر از پنج هزار نفر در ایران به‌همین‌خاطر جان خود را از دست می‌دهند و چند هزار نفر دیگر هم دچار معلولیت‌هایی مانند نابینایی یا نارسایی کلیه می‌شوند.
باوجوداینکه مسئولان ایرانی آمارهای دقیق درباره تعداد مرگ و معلولیت بر اثر مصرف مشروبات الکلی منتشر نمی‌کنند اما به نظر می‌رسد آن‌قدر موضوع را مهم و قابل‌توجه می‌دانند که آمارهای جانبی درباره مصرف الکل را اعلام کرده و دائما هشدار می‌دهند. نکته‌ای را که آنها را بیشتر نگران می‌کند، می‌شود از لا‌به‌لای حرف‌هایشان فهمید؛ اینکه مقدار بسیار زیادی از مشروبات الکلی که از سوی مصرف‌کننده‌های ایرانی نوشیده می‌شود، حاوی مقادیر زیادی ناخالصی است.
نرگس بیرقی، رئیس بخش بستری درمان اعتیاد به الکل بیمارستان طالقانی تهران دراینباره می‌گوید: «مسئله بسیار مهم، ساقی‌هایی هستند که الکل توزیع می‌کنند؛ واقعیت‌ها نشان می‌دهند در برخی از این الکل‌ها مواد روان‌گردان مانند ترامادول یا دیازپام را له و حل می‌کنند و با این کار، میزان وابستگی را افزایش می‌دهند. الکل مرگ‌آور است و اضافه‌کردن این مواد خطرناک نیز علاوه‌براینکه باعث تشنج حاد می‌شود، بر مرگ‌آوری این ماده خطرناک می‌افزاید. مهم‌ترین مسئله درباره الکل این است که برخی نوجوانان از سنین پایین این ماده را مصرف می‌کنند، درصورتی‌که در بسیاری از کشورهای دنیا به‌هیچ‌وجه اجازه نمی‌دهند افراد زیر 20 سال لب به الکل بزنند. از طرفی هیچ آموزشی برای منع مصرف الکل در کشور وجود ندارد، درحالی‌که سوءمصرف الکل، مسمومیت‌های ناشی از آن و خطرات مرگ‌آور این ماده در بین نوجوانان دیده می‌شود. کسی که سال‌ها الکل مصرف کرده، دچار مسمومیت با الکل نمی‌شود زیرا بدن این افراد نسبت به الکل مقاوم می‌شود، آستانه تحمل آنها بالا می‌رود و البته این افراد معمولا به عوارض مزمن الکل دچار می‌شوند.»
در کنار مشکلاتی مانند اضافه‌شدن مواد خطرناک به نوشیدنی‌های الکلی و مصرف زیاد الکل از طرف الکلی‌های ایرانی، معضل دیگری را هم باید دید و آن کمبود مرکز درمان اعتیاد به الکل در کشور است. بیرقی دراین‌مورد می‌گوید: «مسئله بسیار مهم دیگر، کمبود مراکز درمان سرپایی و بستری معتادان به الکل است؛ مراکز محدود فعلی نمی‌توانند تبلیغ کنند چون همین الان با بیش از ظرفیت خود کار می‌کنند، فضا و تخت خالی ندارند و اگر تبلیغ کنند، نمی‌توانند جوابگوی مراجعه‌کنندگان باشند. یک معضل دیگر هم داریم و آن کمبود داروهای ترک اعتیاد به الکل است؛ از دو داروی رده‌یک ترک الکل فقط یکی در بازار ایران وجود دارد و برخی از این داروها نیز گران هستند و چون مشتری ندارند، داروخانه‌ها این داروها را ارائه نمی‌کنند. یکی از اصلی‌ترین داروهای موردنیاز که خارجی است را در اختیار نداریم ولی وزارت بهداشت دراینباره قول‌هایی داده که امیدواریم زودتر اجرایی شود.»
