جای خالی گزارش سفید
وقتی در ماه‌های قبل، خبری درخصوص سهمیه‌بندی مجدد بنزین در رسانه‌ها منتشر شد، اتفاقات زیر روی داد: هجوم مردم به پمپ‌های بنزین و تشکیل صف‌های طولانی، اعلام مخالفت تلویحی مجلس، تکذیب وزارت نفت، بازداشت یک فرد مسوول درخصوص اطلاع‌رسانی، مسکوت ماندن موضوع تا اطلاع ثانوی! در این شکی نیست که وضعیت فعلی بنزین، قابل تداوم نیست.
بنابراین دیر یا زود تصمیماتی در این خصوص اجرایی خواهد شد، اما در این بین جای یک موضوع خالی است: گفت‌و‌گوی سیاست‌گذاران با مردم و کسب نظرات آنها. بدیهی است این گفت‌و‌گو باید در یک فضای آرام و همراه با فرصت کافی صورت گیرد، در غیر این صورت مردم منتظر گفت‌و‌گو نخواهند نشست و ترجیح می‌دهند به صف‌های پمپ بنزین هجوم ببرند! از این رو پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران محترم، به جای تمرکز صرف بر اصل غافلگیری(!) از خرد جمعی و رویه‌های مبتنی‌بر مردم‌سالاری استفاده کنند.
در دنیا، بخش‌های دولتی و سیاست‌گذاری، گزارش‌هایی را منتشر می‌کنند که به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود که از آن جمله می‌توان به گزارش‌های موسوم به گزارش سفید (white paper) اشاره کرد. در این قبیل گزارش‌ها تصمیم سیاست‌گذار درخصوص یک موضوع مهم مناقشه‌برانگیز و راهکار مدنظر سیاست‌گذار، تبیین و منتشر می‌شود. به این ترتیب این فرصت در اختیار جامعه قرار می‌گیرد تا درباره جنبه‌های مختلف و مغفول موضوع، بحث و اظهارنظر کنند و بازخوردهای جامعه در این خصوص دریافت شود و برآوردی از تاثیرات احتمالی سیاست، حاصل شود. بدیهی است هر تصمیمی کل اقتصاد را تحت‌تاثیر خود قرار خواهد داد و ذی‌نفعان بنا به فهم و دانش خود از موضوع و همچنین منافع خود درباره آن اظهارنظر می‌کنند. گزارش سفید، گزارش رسمی دولتی است که عزم بر اجرای آن وجود دارد. در مقابل، گزارش سبز نیز وجود دارد که صرفا در حد طرح موضوع است و تصمیم‌گیری درخصوص آن، نهایی نشده است. البته این نام‌گذاری‌ها تا حدود زیادی، سلیقه‌ای و در کشورهای مختلف، متفاوت است.
درخصوص موضوع سهمیه‌بندی بنزین هم پیشنهاد می‌شود اگر مجموعه سیاست‌گذاران به تصمیمی رسیده‌اند، آن را در قالب یک گزارش، همراه با ارقام و مستندات و جنبه‌های مختلف موضوع منتشر سازند. البته بحث و تبادل‌نظر در این خصوص چندین سال است که در رسانه‌ها و محافل مختلف صورت می‌گیرد، اما همچنان طیف سناریوهای تصمیم‌گیری دولت بسیار متنوع است و از واریانس بالایی برخوردار است و یک تصمیم نهایی در برابر قضاوت جامعه وجود ندارد.
به‌طور مشابه، درباره سایر موضوعات مهم سیاستی نیز از این مستندات به اصطلاح سفید یا سبز می‌تواند منتشر شود و بازخورد نظرات مردم و متخصصان دریافت شود.
این رویه که آن را گفت‌و‌گوی نظام‌مند سیاست‌گذار با مردم نام‌گذاری می‌کنیم دارای فواید و اثرات مثبت زیر است:
– دریافت بازخورد کم‌هزینه و غیرمخرب مردم
– احساس سهیم بودن مردم در تعیین سرنوشت موضوعات مهم مرتبط با معیشت همراه با حس احترام و اعتماد و جلب پشتیبانی و حمایت آنها
– پرهیز از تصمیم‌های اشتباه و پرهزینه که موجب سلب اعتماد از سیاست‌گذار می‌شود.
– کاهش اثر شوک‌آور تصمیم سیاستی؛ زیرا از زمان اعلام تا زمان اجرای نهایی، فرصت برای واکنش وجود دارد.
– کاهش رانت برای افراد آگاه از تصمیم؛ زیرا به هر حال ممکن است در نهایت تصمیم موردنظر اجرایی نشود که همین موضوع، میزان رانت ناشی از اطلاع از تصمیمات ناگهانی را کاهش می‌دهد.
البته بدیهی است که این رویه درباره برخی موضوعات فوری یا محرمانه قابل‌انجام نیست.
