بخشنامه تامل برانگیز وزارت بهداشت در کاهش کیفیت خدمات پزشکی!

بیهوشی به منظور انجام اقدامات تشخیصی یا درمانی در وضعیت فراگیر امروزی، نزدیک به دو قرن قدمت دارد. پیش از پیدایش این علم، جراحان یا بدون بیهوش کردن بیمار و با بستن یا گرفتن دست و پای بیمار اقدام به جراحی می‌کردند و یا خود اقدام به تجویز و استفاده از داروهای بیهوشی می‌نمودند. تا اینکه لزوم انشقاق شاخه جدیدی از علم احساس شد و دانش آنستزیولوژی پدید آمد. امروزه به‌نام‌ترین جراحان دنیا هم وجود امکان جراحی‌های بزرگ و خطیر خود را مدیون و مرهون این شاخه از علم پزشکی می‌دانند.
این مقدمه بیان شد تا اهمیت خدمت ارائه شده توسط این گروه از متخصصین و سابقه آن برای خوانندگان روشن‌تر شود. در اهمیت بیهوشی همین بس که امروزه در کشورهای متمدن و تراز اول جهان، ورود به برخی تخصص‌های پزشکی گاه برای افراد غیر بومی دشوار و حتی ممنوع می‌گردد تا از این راه کوچکترین مخاطره‌ای جان شهروندان آن‌ها را تهدید نکند.

همین اهمیت است که رشته بیهوشی و مراقبت های ویژه را در بین داوطلبان تحصیل در مقطع تخصص‌های پزشکی در قالب حروف اختصاری ROAD قرار داده (اشاره به حرف A در ابتدای کلمه Anesthesiology) است؛ یعنی راهی که ورود به آن دشوار و متضمن مرارت بسیار است!
اما در ایران به‌سان بسیاری دیگر از ابعاد، موضوع متفاوت از استانداردهای جهانی و به نوعی پیچیده‌ است. از بی‌عدالتی تعرفه‌های خدمات بیهوشی که بگذریم، این گروه از متخصصین دو ویژگی عمده دارند؛ نخست اینکه در همه تاریخ طبابت در ایران زمین کمترین رابطه غیرشفاف مالی با بیمار را داشته اند و دیگر اینکه در بحرانی‌ترین شرایط یار و همراه بیماران و نظام درمان بوده‌اند.
شاید همین ویژگی‌های دور از ذهن برای یک گروه از متخصصین پزشکی(!) است که موجب شده نگاه مراجع تصمیم‌گیر درمان به این گروه و خدمات ارائه شده توسط ایشان نیز متفاوت با سایر گروه‌ها باشد. چنانکه بطور مثال با وجود مستدل‌ترین و بدیهی‌ترین اصول حرفه‌ای پزشکی، طی بخشنامه‌ای که به تازگی از ساختمان وزارت بهداشت صادر شده است، مدیریت بیهوشی بیماران مراجعه کننده به مطب‌های خصوصی به منظور انجام کولونوسکوپی به فوق‌دیپلم‌های عزیز فارغ التحصیل دانشکده پیراپزشکی سپرده شده!

در روزگاری که با وجود تحریم‌های آمریکا تامین داروها و تجهیزات دغدغه نخست پزشکان بیهوشی برای حفاظت و صیانت از جان بیماران است و با وجود پزشکان متخصص و متبحر هر از گاهی خبر حادثه تازه‌ای از اتاق‌های عمل مجهزترین بیمارستان‌ها به گوش می‌رسد، قرار است عزیزان غیرپزشک‌ با محدود دانسته‌های هوشبری آن هم در مطب‌های خصوصی فاقد تجهیزات بیمارستانی عهده‌دار بیهوشی بیمارانی شوند که گاه هزینه‌های قابل‌توجهی را برای انجام کولونوسکوپی می‌پردازند؛ اقدامی تشخیصی و گاه درمانی که بعضا نیازمند سطوحی از بیهوشی به‌مانند برخی جراحی‌های شکمی ست.

تردیدی نیست که پزشکان متخصص گوارش نیز از این بخشنامه خلق‌الساعه دچار شگفتی شوند؛ چرا که پیش از این می‌توانستند با تخصیص درصد اندکی از حق‌الزحمه خویش، متخصصین بیهوشی را در کنار خود داشته باشند و از امنیت بیمارانشان مطمئن شوند اما حالا و با این بخشنامه بیش از آنکه نگاهشان به روده و کولون و سایر اجزای جهاز هاضمه است باید مراقب نمایشگر علائم حیاتی بیمار باشند و مترصد دخالت در وضعیت‌های بحرانی! چه اینکه متخصصین بیهوشی در همه جای دنیا بعنوان کارآمدترین پزشکان اداره کننده وضعیت های بحرانی به مانند احیا قلبی-ریوی شناخته می‌شوند و حضور آن‌ها تضمین کننده تداوم حیات و سلامت بیماران است.

نکته جالب توجه ناهمخوانی این بخشنامه شتاب‌زده با آخرین نسخه “شناسنامه و استاندارد خدمت” تهیه شده توسط دبیرخانه شورای راهبردی تدوین و راهنماهای سلامت وزارت محترم بهداشت است که انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در آبان ماه ۱۳۹۷ تدوین آن را برعهده داشته و در آن حضور متخصص بیهوشی و پذیرش مسئولیت جان بیمار توسط وی از الزامات انجام چنین اقدام تشخیصی درمانی خطیری تلقی شده است.
در این میان اما آنچه بیش از همه دلخراش و ناراحت‌کننده است نادیده گرفتن حقوق ابتدایی بیماران و بازگشت نه به عقب که به قهقرا ست! کاش در این مورد هم قوه قضائیه و دادستان محترم ورود کنند و پیش از آنکه جان‌های بسیاری به مخاطره افتد مانع اجرایی شدن چنین بخشنامه شتاب‌زده‌ای گردند.