غول صنعت قطعه‌سازی که باعث ناقص شدن خودرو‌های ایران خودرو و سایپا شد، متعلق به کیست؟

سخنگوی انجمن سازندگان قطعات طی مصاحبه‌ای اعلام کرد، شرکت قطعه سازی که حدود ۸۰ درصد رسوب خودرو‌های ایران خودرو و سایپا را سبب شده، شرکتی است که تاکنون بیشترین ارز ۴۲۰۰ تومانی را دریافت و در ماه‌های اخیر بیشتر مطالبات نقدی خود را وصول کرده است. بررسی‌ها نشان داد، این شرکت قطعه سازی به همراه شرکت‌های زیرمجموعه خود، بیش از ۹۷ میلیون دلار ارز دولتی دریافت کرده است. این شرکت قطعه سازی سهامدار شرکت ایران خودرو نیز هست.

در روزهایی که قیمت خودرو در حال افزایش بود، صحبت هایی در مورد رسوب خودروها به دلیل نقص قطعه در پارکینگ های دو شرکت بزرگ خودروسازی انجام شد. فارغ از اینکه این آمارها بسیار متفاوت بود، یک نکته در لابلای این صحبت ها مطرح شد که در نوع خود بسیار جالب بود.

در چهارم خرداد ماه 1398 فرهاد بهنیا، سخنگوی انجمن سازندگان قطعات گفت: آمارها نشان می ‌دهد ۱۶۰ هزار دستگاه خودرو در کارخانه ‌ها انباشته شده است. وی ضمن تصریح این که ۹۵ درصد قطعه‌ سازان با بالاترین ظرفیت خود در حال تولید قطعه هستند، اما کسری یکی دو قطعه سبب شده که خودروهای تولید شده تجاری نشوند، گفت: شرکت قطعه سازی که حدود ۸۰ درصد رسوب خودروهای ایران خودرو و سایپا را سبب شده، شرکتی است که تاکنون بیشترین ارز ۴۲۰۰ تومانی را دریافت کرده و در ماه های اخیر، بیشتر مطالبات نقدی خود را وصول کرده است.

به گزارش تابناک؛ وی ادامه داد: عملکرد انحصاری این شرکت سبب شده تا سایر شرکت‌ های قطعه ‌ساز در معرض تعطیلی قرار بگیرند. بهنیا اظهار داشت: شنیده ها حاکی است اکنون شرکت یاد شده در حال خرید شرکت ‌های نیمه تعطیل قطعه سازی است، در حالی که اگر پول دارند، باید جنس و قطعه به خطوط خودروسازی تزریق کند.

با این اظهارنظر سخنگوی انجمن سازندگان قطعات، این بار در صنعت قطعه سازی از یک انحصارگر رونمایی شد؛ انحصارگری که گویا غول قطعه سازی ایران شناخته شده و 80 درصد خودروهای رسوب کرده در پارکینگ های ایران خودرو و سایپا به دلیل عدم تولید و تأمین قطعه توسط این قطعه ساز بزرگ است.

مقصر رسوب 80 درصد خودروهای ایران خودرو و سایپا در پارکینگ کدام قطعه ساز است؟

در حال حاضر بیش از 500 شرکت تولید قطعات خودرو در زنجیره تولید قطعه برای صنعت خودروسازی کشور فعالیت می‌کنند اما با توجه به اینکه این شرکت قطعه سازی بیشترین ارز دولتی و بیشترین مطالبات را از خودروسازان دریافت کرده است، یک بررسی ساده در فهرست شرکت های ارزبگیر دولتی ما را به این شرکت قطعه سازی خواهد رساند.

بررسی ها نشان می دهد که شرکت صنایع تولیدی کروز بیشترین ارز دولتی را در بین شرکت های قطعه سازی دریافت کرده و موفق شده است که ارزهای دولتی را به صورت روپیه هند، لیر ترکیه، وون کره جنوبی، ین ژاپن، یوان چین و یورو دریافت کند. در جدول زیر ملاحظه می شود که دولت به شرکت صنایع تولیدی کروز و شرکت های زیرمجموعه آن حدود 34.4 میلیون روپیه، 99.3 هزار لیر ترکیه، 113.6 میلیون ین، 54.3 میلیارد وون، 157 یوان و 24.3 میلیون یورو ارز دولتی پرداخت کرده است. حالا اگر این مبالغ را با نرخ بانک مرکزی، به دلار تبدیل کنیم باید بگوییم که شرکت صنایع تولیدی کروز و شرکت های زیرمجموعه آن حدود 97.4 میلیون دلار ارز دولتی دریافت کرده اند.

مالکان شرکت کروز چه کسانی هستند؟

شرکت صنایع تولیدی کروز بزرگترین شرکت تولیدکننده قطعات خودرو در کشور است که در سال 1361 تأسیس شد. این شرکت از سال 1362 تا سال 1371 به تولید کلید و سوئیچ لوازم خانگی، تولید کانکتورها و سوئیچ های مخابراتی مشغول بود و از سال 1371 با تولید انواع سوئیچ های خودرو وارد صنعت خودروسازی شد. شرکت صنایع تولیدی کروز اکنون دارای سه کارخانه بزرگ تولید قطعات می باشد و همین موضوع باعث شده است تا این شرکت به یکی از بزرگترین و اصلی‌ ترین تأمین ‌کنندگان قطعات در صنعت خودروی ایران تبدیل شود. شرکت کروز در سال 1397 و در بیست ‌و یکمین سال همایش سازمان مدیریت صنعتی، با قرار گرفتن در جایگاه چهل‌ و یکم، خود را به عنوان یکی از 100 شرکت برتر ایران معرفی کرد.

مطابق با آمار خودروسازان، گروه قطعه ‌سازی کروز سالانه حدود 2 هزار میلیارد تومان به ایران‌ خودرو و حدود یک هزار میلیارد تومان به شرکت خودروسازی سایپا انواع قطعات را می ‌فروشد. علاوه بر شرکت های ایران خودرو و سایپا، شرکت های پارس خودرو، رنو پارس، گروه بهمن و کروز پلاس مشتریان این شرکت هستند. سوئیچ و کانکتور، قطعات تزئینی، نشانگرها و مالتی ‌مدیا، قوای محرکه، کنترل بدنه و حفاظت، دسته سیم، تعلیق و ترمز، داشبورد و سپر، ایربگ و ایمنی، چراغ، آینه، سیستم تهویه و بردهای الکترونیکی مجموعه تولیدات این شرکت قطعه ‌سازی است.

هر چند در سایت شرکت صنایع تولیدی کروز در بخش شرکت های زیرمجموعه، تنها نام شرکت “ایسکرااتوالکتریک ایران” به چشم می خورد، بررسی ها نشان می دهد که شرکت “گسترش ‌صنعت رانه” نیز یکی دیگر از شرکت های زیرمجموعه شرکت کروز است. شرکت های “ویسمن موتور” و “تدبیر سرمایه آراد” نیز از شرکت های تابعه شرکت کروز محسوب می شوند.

شرکت‌ “کونتیننتال” از آلمان، “ماندو” و “اس ‌اند ‌تی ‌موتیو” از کره‌ جنوبی، “دیسی ‌اس ‌وی” از چین و شرکت “والئو” از فرانسه از جمله شرکای تجاری شرکت کروز هستند.

هم اکنون صددرصد سهام شرکت صنایع تولیدی کروز متعلق به شرکت توسعه صنایع وینارت می باشد. صددرصد سهام شرکت توسعه صنایع وینارت نیز تحت اختیار دو خانواده کشاورز و علیپور می باشد. شایان ذکر است که حمید کشاورز توچایی و محمد علیپور فطرتی که از صنعتگران فعال در بخش خصوصی محسوب می شوند دو مالک اصلی شرکت کروز هستند که در اوایل دهه 60 خورشیدی این شرکت را پایه گذاری کردند.

آیا شرکت صنایع تولیدی کروز در گذشته نیز حاشیه هایی داشته است؟

با توجه به گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از صنعت خودروسازی ایران که در 29 تیر 1393 در مجلس قرائت شد، شرکت کروز در مقطعی از زمان در سال 1392 با عدم تأمین قطعه موجب شد تا 26 روز خط تولید شرکت ایران خودرو متوقف شود.

در این گزارش آمده است: “با استناد به گزارش نماینده سازمان بازرسی کل کشور مستقر در شرکت ساپکو بر اساس گزارش‌ های دریافتی از شرکت ایران خودرو، عدم تأمین قطعات توسط شرکت کروز از تاریخ ۱۷/۰۱/۱۳۹۲ لغایت ۱۹/۰۸/۱۳۹۲ منجر به ۲۶ روز توقف خط و کاهش تولید به میزان ۱۸۹۸۵دستگاه شده ‌است. تأمین قطعات از تولیدکنندگان انحصاری باعث گردیده ‌است تا در صورت وجود نقیصه در قطعه به جهت جلوگیری از توقف خط تولید علیرغم بروز مشکلات کیفی، شرکت مجبور به استفاده از این گونه قطعات در تکمیل محصولات شده و نهایتاً تعداد زیادی از مشتریان در شبکه خدمات پس از فروش در صف تعویض این قطعه معیوب قرار گیرند که بعضاً برخی از این قطعات در دوره گارانتی هم تأمین می‌ گردد.”

همچنین خرید سهام شرکت های خودروسازی توسط شرکت صنایع تولیدی کروز در سال های گذشته با حاشیه های همراه بوده است.

در همین گزارش تحقیق و تفحص مجلس از صنعت خودروسازی در این زمینه آمده است: “شرکت صنایع تولیدی کروز با نقض ردیف ۶ از بند ط ماده ۴۵ و مواد ۴۶ و ۴۷ قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و مصوبه شصت و سومین جلسه شورای رقابت از طریق شرکت های تدبیر سرمایه آراد و سپهر ایرانیان کیش در مجموع مالک 26.92 درصد سهام شرکت ایران خودرو و یک عضو در هیأت مدیره شرکت می ‌باشد”.

شرکت صنایع تولیدی کروز در شهریور ماه ۱۳۹۵، 40 درصد از سهام «گروه بهمن» (یکی از شرکت ‌های بخش خصوصی خودروسازی ایران) را از بنیاد تعاون سپاه خرید و به این ترتیب به مالک اصلی گروه بهمن تبدیل شد و به نوعی جای پای خود را در صنعت خودروسازی محکم تر کرد.

اما داستان خرید سهام شرکت های خودروسازی توسط شرکت کروز به همین جا ختم نشد و در بهمن ماه 1395 شرکت صنایع تولیدی کروز ابراز علاقه کرد تا سهام شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران که متعلق به بانک تجارت بود را خریداری کند. از آنجا که شرکت سرمایه گذاری ملی ایران خود 4 درصد سهام ایران خودرو و 2 درصد سهام سایپا را در اختیار داشت، این ابراز علاقه شرکت صنایع کروز به خرید سهام با حاشیه هایی همراه شد. شرکت صنایع تولیدی کروز عملاً با خرید سهام شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران می توانست با افزایش میزان سهام خود در ایران خودرو نقش مهمی را در هیأت ‌مدیره و مدیریت آن خودرو داشته باشد.

در دوازدهم تیرماه 1397 رضا شیوا رئیس شورای رقابت در نامه ای به شاپور محمدی رئیس سازمان بورس اوراق بهادار بر ممانعت از حضور قطعه سازی کروز در تیک آور هیأت مدیره ایران خودرو تاکید کرد. در بخشی از این نامه ذکر شده بود: “از طرف دیگر بر اساس مفاد نامه رئیس انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو خطاب به ریاست جمهوری به شماره 97.0045 مورخ 9 خرداد 1397 (به شرح پیوست) شرکت صنایع تولید کروز که در زمینه ساخت قطعات خودرو فعالیت قابل توجه و مؤثری دارد، از طریق خرید و تملک سهام شرکت ایران خودرو سعی در شرکت و دخالت در هیأت مدیره شرکت ایران خودرو دارد، که در صورت صحت مغایر با بند 3 مصوبه جلسه شصت و سوم شورای رقابت در تاریخ 28 فروردین 1390 خواهد بود.”

رضا شیوا رئیس شورای رقابت در انتهای نامه از رئیس سازمان بورس درخواست کرده است: ضمن بررسی و کنترل معاملات صورت گرفته، صحت یا عدم صحت وقوع معاملات توسط شرکت صنایع تولیدی کروز و شرکت‌ های زیرمجموعه و مرتبط با سهام شرکت ایران خودرو به این مرکز اعلام شود.”

جمشید پژویان رئیس اسبق شورای رقابت نیز در آذر ماه 1390 خطاب به حسن قالیباف اصل مدیر عامل بورس تهران نسبت به جلوگیری از ورود صاحبان شرکت قطعه سازی کروز از طریق شرکت تدبیر سرمایه آراد در هیات مدیره ایران خودرو هشدار داده بود. تصویر این نامه را در زیر مشاهده می کنید؛

قطعه سازی کروز در شرکت ایران خودرو می تواند ارتباط سایر قطعه سازان با شرکت ایران خودرو را قطع کند و مشکلاتی چون رسوب خودروها به دلیل نقص قطعه در این خودروسازی را رقم بزند که خود این می تواند عاملی برای برهم زدن بازار خودرو و متلاطم کردن قیمت ها در این بازار باشد.

همچنین قطعه سازان بر این باورند که شرکت کروز از طریق مالکیت در ایران‌ خودرو و حضور در هیأت مدیره ایران‌ خودرو قادر خواهد بود از اطلاعات مربوط به قرارداد‌های داخلی و خارجی ایران‌ خودرو قبل از هر شخص دیگری دست یابد و روند تولید قطعات را به نفع خود تمام کند.

در پایان اشاره به این نکته ضروری است که با توجه به حاشیه های سال های گذشته شرکت صنایع تولیدی کروز و صحبت هایی که سخنگوی انجمن قطعه سازان به تازگی مطرح کرده، بهتر است نهادهای نظارتی به ماجرای رسوب خودروهای ایران خودرو و سایپا به دلیل نقص قطعه در پارکینگ ها ورود و علت این موضوع را بررسی کنند. هم اکنون بسیاری از کسانی که خودروهای این دو خودروساز بزرگ را پیش خرید کرده اند، منتظر دریافت خودروهای خود هستند و بروز چنین خبرهایی در زمینه وجود انحصار در صنعت قطعه سازی و تأثیر و سهم 80 درصدی یک قطعه ساز بر رسوب خودروهای این دو خودروساز می تواند منجر به آزرده خاطر شدن خریداران خودروی ملی و تنش های اجتماعی شود.