آبی که در خراسان شمالی بر باد رفت

خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که طی چند سال گذشته با پدیده خشکسالی مواجه بوده و با این مشکل دست و پنجه نرم کرده است.

تا اواخر سال گذشته ۷۱ درصد از مساحت این استان با پدیده خشکسالی مواجه بوده است و این امر قسمت‌های مختلف استان همچون بخش کشاورزی، تأمین آب شرب حوزه روستایی و شهری و … را درگیر خود کرده است.

این درحالی ست که از اواخر سال گذشته تاکنون خراسان شمالی با ریزش نزولات آسمانی با حجم خیلی زیاد و قابل توجهی در این استان مواجه بوده است.

حال با این سوال مواجه می شویم که چقدر در جذب و ذخیره سازی از نعمت خدادادی موفق بوده‌ایم؟

رهاسازی ۷۰ میلیون متر مکعب آب از سه سد خراسان شمالی طی یک و نیم ماه گذشته

حمید واسطه، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی افزود: با توجه به هشدار اعلام شده از سوی اداره کل هواشناسی استان در سال گذشته، به منظور مدیریت در سیلاب‌های وارد شده در مخزن سدها، از زمستان سال گذشته اقدام به رهاسازی آب از سدهای استان طی چندین مرتبه کردیم.

وی افزود: از اواخر سال گذشته تاکنون میزان ۱۰ میلیون متر مکعب آب از سد بیدواز در اسفراین و ۴۸ میلیون متر مکعب آب از سد شیرین دره رها سازی شده است.

واسطه به سد چندیر نیز اشاره کرد و ادامه داد: هم اکنون در سد چندیر در شهرستان راز و جرگلان ۷.۲ میلیون متر مکعب آب ذخیره سازی شده است و از نیمه دوم سال گذشته تاکنون ۱۲ میلیون متر مکعب آب رهاسازی شده است.

۴۷ درصد از حجم مخازن خراسان شمالی هنوز خالی است

سید عقیل مرتضوی سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه حجم مخازن سدهای این استان ۲۳۴ میلیون متر مکعب است، اظهار کرد: هم اکنون ۵۳ درصد از ظرفیت مخازن استان پر و ۴۷ درصد نیز خالی است.

وی به سد گلیل در منطقه گلیل شهرستان شیروان اشاره کرد و ادامه داد: این سد آب برف‌های ذوب شده در کوه‌های اطراف را در خود جایی می‌دهد که با توجه به دمای هوا، برف موجود در کوه‌ها ذوب شده و داخل سد رفته و این سد از حدود هفته گذشته آب برف‌های ذوب شده سرریز کرده است.

مرتضوی بیان کرد: سرریز آب در آنجا قابل کنترل بود اما به خاطر تأمین حق آب زیست محیطی در پایین دست منطقه حفاظت شده اجازه دادیم تا سرریز آب انجام شود و با یک دبی حداقلی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ لیتر در ثانیه در حال سرریز است که هیچ مشکلی نیز در این زمینه وجود ندارد.

سدهای خراسان شمالی قابلیت ذخیره سازی مقدار کمی از روان آب و سیلاب‌ها را دارند

محمد فرامز معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی همچنین در گفت و گو با ایسنا با تصریح کرد: مهمترین مسئله برای استفاده از روان آب‌ها، کنترل آن در محل تولید است و این امر به آن معناست که به طور کلی نباید اجازه دهیم سیلابی در محل جاری شود.

وی تاکید کرد: مهمترین اقدام برای کنترل آب در محل و استفاده از روان آب‌ها، انجام عملیات آبخیزداری است که به این وسیله می‌توان میزان نفوذ آب در خاک را افزایش داد و از این طریق سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه کرد.

فرامز با بیان اینکه زمانیکه آب جاری می‌شود به خصوص زمانیکه سیل جاری می‌شود مقدار قابل توجهی از آن از دسترس خارج می‌شود، خاطرنشان کرد: از دو میلیون و ۸۳۵ هکتار مساحت خراسان شمالی، یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار کویر مرکزی، یک میلیون و ۵۰۰ هزار اترک حوزه اترک و ۱۰۰ هزار هکتار حوزه گرگان رود است این درحالیست که مساحتی که حوزه سدها در این استان شکل گرفته اند اندک است و نمی‌توانند مقدار قبال توجهی از روان آب‌ها را ذخیره سازی کنند.

وی گفت: بخش عمده‌ای از مساحت مذکور جز حوزه سدهای استان نیست و به عنوان مثال بزرگترین سد خراسان شمالی که شیرین دره است مساحت آبریز آن فقط ۱۶۰ هزار هکتار است.

این مقام مسئول تصریح کرد: از سوی دیگر در رودخانه بزرگی همچون اترک، سدی وجود ندارد و سدهای موجود در سرشاخه‌های اصلی اترک قرار دارند و می‌توانند مساحت خیلی کمی را پوشش دهند بنابراین قسمت اعظم روان آب‌های جاری شده در این استان یا وارد کویر مرکزی (در شهرستان‌های گرمه، جاجرم و اسفراین) شده و یا اینکه آب‌های رودخانه اترک و گرگان رود وارد دریای خزر می‌شوند.

وی افزود: سدهای استان مقدار کمی از روان آب و سیلاب‌های ایجاد شده را مدیریت می‌کنند اما باید به این نکته نیز توجه داشت که امکان ساخت سد در هر نقطه‌ای وجود ندارد، بنابراین مهمترین اقدام برای ذخیره سازی نزولات آسمانی و روان آب‌های جاری شده انجام عملیات آبخیزداری و ایجاد پوشش‌های گیاهی است.

۲۸۹ هزار هکتار از مطالعات آبخیزداری در خراسان شمالی اجرایی نشده است

حسن وحید، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا افزود: ۲۸۹ هزار هکتار از مطالعات آبخیزداری در این استان به مرحله اجرا درنیامده است.

وی تاکید کرد: یکی از زیرساخت‌هایی اساسی در این استان عملیات آبخیزداری است که باید نسبت به اجرای طرح‌های مطالعه شده اهتمام جدی ورزید.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون در مساحت ۵۰۷ هزار هکتار فعالیت آبخیزداری در حال انجام است، افزود: قرار بر این است تا طی سال جاری در مساحت ۵۰ هزار هکتار دیگر مطالعات آبخیزداری انجام شود.

وحید با اشاره به جاری شدن سیلاب در روستاهای شهرستان راز و جرگلان و منطقه کهنه جلگه در شهرستان مانه و مسلقان، اظهار کرد: انجام فعالیت‌های آبخیزداری در این مناطق متأسفانه بسیار اندک بوده است.

به گفته وی، انجام مطالعات آبخیزداری در منطقه کهنه جلگه و کالیمانی شهرستان مانه و سملقان فقط تا ۱۶ درصد بوده که رقم بسیار اندکی است.