گاندوهای ایران برای بقا می‌جنگند
گاندو، بزرگ‌ترین خزنده ایران و تنها تمساح موجود در ایران در جنوب شرق ایران، سیستان و بلوچستان؛ در زبان محلی به آن گاندو می‌گویند و نام رایجش تمساح پوژه کوتاه تالابی است؛ جانوری خجالتی، محتاط و ترسو با طولی معادل 4 تا 5 متر که با کمتر از 3 هزار سر در دنیا، عمدتا در جنوب شرق آسیا از بلوچستان جنوبی تا هندوستان و سیلان و پاکستان غربی پراکنده شده و در خطر انقراض است.
براساس آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، این موجود در سال 2017 در لیست زرد این اتحادیه، گروه آسیب‌پذیر(VU) طبقه‌بندی‌شده است؛ عمده‌ترین دلیل آسیب‌پذیری، تخریب و تصرف زیستگاه این جانور در کشورهای جنوب شرق آسیا و در سیستان و بلوچستان ایران، خشکسالی فراگیر است.
بلوچستان میزبان 398 سر گاندو
مدیرکل حفاظت از محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: براساس آخرین سرشماری ما هم‌اکنون 398 سر تمساح پوزه کوتاه تالابی در محدوده عمدتا شهرستان‌های سرباز و با پراکندگی کمتر به ترتیب در چابهار، سراوان و نیکشهر زندگی می‌کند.
وحید پورمردان در گفت وگو با ایسنا می‌افزاید: تمرکز عمده این موجود در کنار بخش جنوبی بزرگ‌ترین رودخانه سیستان و بلوچستان؛ رودخانه سرباز است که بیشتر در محدوده شهرستان سرباز و چابهار است؛ سرشماری ما محل تجمع این موجود را در رودخانه‌های باهوکلات، سرباز، کاجو و برکه‌های پیر سهراب، آزادی، کلانی، درگس، گزمنزل، هوت کت و سد پیشین برآورد کرده است که از میان آن‌ها عمده تمرکز آن در کنار سد پیشین شهرستان سرباز است.
وی تصریح می‌کند: محدوده‌ای که تمساح پوزه کوتاه تالابی در آن زندگی می‌کند از سال 1349 در لیست مناطق حفاظت شده ایران به وسعت 456 هزار هکتار آمده است؛ ما در این محدوده وسیع با کمبود شدید نیرو و امکانات برای حفاظت از این گونه باارزش و دیگر گونه‌های موجود در چرخه غذایی مواجه‌ایم و عمدتا از مردم محلی استفاده می‌کنیم؛ در این منطقه 465 هزار هکتاری دو پاسگاه محیط بانی و تنها 2 محیط بان حضور دارند و این در حالی است که برای حفاظت ازاین گونه جانوری نیاز به حداقل 12 نیرو، امکانات و تجهیزات به‌روز زنده گیری تمساح و هم‌چنین تأمین خودروهای مناسب است.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان اینکه غذای اصلی این تمساح به طور عمده ماهی، لاک پشت، پرندگان آبزی و لاشخورها است، می‌گوید: در این منطقه حفاظت شده علاوه‌بر تمساح نادر پوز کوتاه تالابی (گاندو)، 192 گونه پرنده، 28 گونه پستاندار، 71 گونه خزنده و 150 گونه گیاهی در چرخه طبیعی آن زندگی می‌کنند.
خشکسالی فراگیر اصلی‌ترین تهدید برای گاندو
مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان می‌گوید: سیستان و بلوچستان با افت بارش 74 درصدی نسبت به سال گذشته در صدر کم‌بارش‌ترین استان در میان 31 استان ایران است .
عبدالرحمن شهنوازی می‌افزاید: هم‌اکنون بر اساس آخرین آمارها 100 درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است؛ 73.2 درصد مساحت استان گرفتار خشکسالی شدید، 0.9 درصد خشکسالی بسیار شدید و 25 درصد نیز دچار خشکسالی متوسط شده است.
افت بارش و خشکسالی فراگیر در سیستان و بلوچستان یعنی در خطر قرار گرفتن رودخانه سرباز به عنوان بزرگ‌ترین رودخانه فصلی سیستان و بلوچستان و زادگاه گاندو است.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: خشکسالی‌های همه‌جانبه و فراگیر سیستان و بلوچستان که طی سالهای اخیر به اوج خود رسیده مهم‌ترین تهدید برای این تمساح است. با خشک شدن هوتگ‌ها (گودال‌های دست‌ساز آب در بلوچستان) و بخشی از رودخانه بزرگ سرباز برنامه زنده‌گیری این تمساح‌ها از سوی محیط‌زیست و انتقال آن‌ها به مناطق دارای آب و یا مرکز نگهداری و تیمار محیط‌زیست “ریکوکش” در دستور کار است.
وحید پورمردان می‌افزاید: هم‌چنین با توجه به خشک شدن رودخانه سرباز در خشکسالی های سالهای گذشته به‌صورت مرتب پیگیر حق آبه زیست‌محیطی این موجود نادر در برکه‌ها و هوتگ‌ها از سدهای بالادست مانند سد پیشین بوده و هستیم.
جنگ انسان و تمساح برای بقا
خطر خشکسالی برای تمساح پوزه کوتاه تالابی جدی است تا جایی که به رقابت میان انسان و حیوان برای بقا تبدیل شده است؛ مردم روستاهای اطراف منطقه حفاظت شده تمساح پوزه کوتاه تالابی سال‌ها با این حیوان نوعی همزیستی داشتند و از آنجایی که روستاهای اطراف محدوه حفاظت شده این تمساح عمدتا محروم و فاقد شبکه آبرسانی هستند، از منابع مشترک آب رودخانه سرباز که شامل برکه‌ها و هوتگ‌های (گودال‌های دست‌ساز آب در بلوچستان) اطراف می‌شود، هردو به صورت مشترک استفاده می‌کردند اما در سالهای اخیر با فراگیر شدن خشکسالی در سیستان و بلوچستان تمساح‌ها دیگر احساس همزیستی نمی‌کنند و برای بقایشان می‌جنگند.
تیرماه سال 95 یک کودک 10 ساله هنگامی که برای استفاده از آب برکه‌ای در روستای کشاری شهرستان سرباز در جنوب سیستان و بلوچستان و یکی از زیستگاه‌های تمساح به آنجا رفت، طعمه تمساح شد و جان خود را از دست داد. این حادثه نشان داد تمساح با خشکسالی‌های فراگیر و سخت برای بقای خود می‌جنگند چراکه نمود چنین حادثه‌ای به گواه محلیان نادر بوده است.
اما باید گفت با بارندگی های اخیر در جنوب سیستان و بلوچستان و با آبگیری برکه ها و رودخانه ها تا حدودی خطر خشکسالی از زیستگاه این حیوان کاسته شده است.
به گزارش ایسنا- هرچه باشد، گاندو، تنها تمساح ایران و یکی‌از نادرترین تمساح‌های جهان در خطر انقراض است؛ از زمانی که اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این موجود را در لیست زرد قرار داده، عزمی جهانی از پاکستان تا اندونزی و مالزی برای حفاظت از آن در حال اجراست؛ عزمی که اگر با تعلل ایران، یکی از زیستگاه‌های اصلی این موجود، رو به رو شود، بدون شک برای ایران در جوامع بین‌المللی و زیست‌محیطی وجه خوبی نخواهد داشت.
