۱۰۸ سال تا رفع نابرابری‌های جنسیتی
هشتم مارس به عنوان «روز جهانی زن» نام‌گذاری شده است. این روز به منزله اتحاد زنان دنیا در برابر حقوق خود و تساوی حقوق با مردان است. این تساوی حقوق، شامل همه زمینه‌ها همچون مسایل علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است، اما طبق آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۱۰۸ سال زمان لازم است تا نابرابری‌های جنسیتی رفع شود.
آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره شکاف جنسیتی نشان می‌دهد که هنوز وضعیت خوبی در کشورها به لحاظ برابری جنسیتی وجود ندارد. دراین باره لیلا فلاحتی، مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در گفت‌وگو با ایسنا، مهمترین موضوعاتی که در حوزه زنان باید به آن توجه کرد را چهار محور اصلی آموزش، بهداشت، اقتصاد و سیاست می‌داند و معتقد است که این محورها می‌توانند به عنوان حوزه‌های پایه درباره زنان و نقش آنها در توسعه و پیشرفت جوامع مورد توجه قرار گیرد و می‌گوید: طبق آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ۱۰۸ سال زمان لازم است تا نابرابری‌های جنسیتی رفع شود.
رفع ۵۸ درصد از شکاف جنسیتی دنیا در حوزه اقتصاد
فلاحتی می‌گوید: در زمینه اقتصاد، زنان پیشرفت بسیار کندی داشته‌اند به طوری که در سطح جهانی تنها ۵۸ درصد از شکاف جنسیتی در این حوزه رفع شده و این شکاف عمیق بیانگر آن است که زنان در بسیاری از حوزه‌ها به منابع دسترسی لازم را ندارند و با وجود سرمایه‌گذاری‌های گسترده در حوزه آموزش و سلامت جهت توانمندسازی آنها، این پیشرفت‌ها نتوانسته تضمین‌کننده حضور زنان در عرصه اقتصاد باشد. لذا پیش‌بینی می‌شود برای رفع شکاف در حوزه اقتصاد به ۲۰۲ سال زمان لازم باشد.
نیاز به ۱۰۷ سال زمان، برای رفع تبعیض بین زنان و مردان جهان در حوزه سیاست
وی با اشاره به وضعیت زنان در حوزه سیاست می‌افزاید: در حوزه سیاست نیز همچنان شکاف گسترده‌ای وجود دارد، به طوری که میانگین حضور جهانی زنان در پارلمان‌ها حدود ۲۳ درصد است و این موضوع نشان می‌دهد، زنان هنوز در دسترسی به مراکز قدرت و تصمیم‌گیری تبعیض گسترده‌ای را تجربه می‌کنند که برای رفع این تبعیض به ۱۰۷ سال زمان نیاز داریم.
مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم درباره علت شکاف جنسیتی در حوزه سیاست این طور توضیح می‌دهد: زنان به صورت سیستماتیک از حضور در عرصه‌های مدیریتی حذف شدند و نمی‌توان طی زمان بسیار کوتاهی حضورشان را در جامعه تضمین کرد، تجربه حضور در این مناصب نقش بسیار مهمی است، لذا برای رفع این شکاف عمیق جنسیتی، سیستم کشورها باید با ایجاد فرصت برای زنان، جوانان و نمایندگان اقوام و اقلیت‌ها برای حضور بیشتر در این عرصه به سمت ایجاد فرصت‌ها برای همه گروه‌های جامعه از جمله زنان حرکت کنند.
تجربه برابری جنسیتی زنان در حوزه آموزش و سلامت طی یک دهه آینده
فلاحتی در ادامه با بیان اینکه هرچند شکاف عمیقی در حوزه اقتصاد و سیاست میان جامعه زنان و مردان وجود دارد، اما در حوزه آموزش و سلامت زنان پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند، ادامه می‌دهد: پیش‌بینی می‌شود برای دستیابی به برابری جنسیتی در حوزه آموزش تنها ۱۴ سال زمان لازم باشد، این ارزیابی نشان می‌دهدطی یک دهه آینده در سطح جهانی برابری جنسیتی را در حوزه آموزش تجربه کنیم. در حوزه بهداشت نیز پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که طی یک دهه آینده فرصت دسترسی برابر به بهداشت فراهم شود.
مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در بخش دیگری از صحبت‌های خود به وضعیت زنان ایران اشاره می‌کند ومی‌گوید: از چند منظر می‌توانوضعیت زنان ایران را در سطح جهانی و در مقایسه با مناطق دیگر ارزیابی کرد. اما مهمترین شاخص در این زمینه شاخص «توسعه انسانی» است که براساس آن از میان ۱۸۰ کشور جهان، جمهوری اسلامی ایران در رتبه ۱۶۰ قرار دارد.
چرایی رتبه ۱۴۲ ایران در زمینه رفع شکاف جنسیتی در جهان
باتوجه به اینکه ایران از مجموع ۱۴۹ کشور جهان رتبه ۱۴۲ را در زمینه رفع شکاف جنسیتی به خود اختصاص داده، فلاحتی در این باره می‌گوید: یکی از دلایلی که باعث شده ایران در چنین جایگاهی قرار گیرد این است که شکاف جنسیتی در حوزه اقتصاد بسیار عمیق است و از طرفی دیگر نوع محاسبات شاخص شکاف جنسیتی باعث شده هیچ محاسبه‌ای برای حضور زنان در بخش غیررسمی اقتصاد محسوب نشود. همین مسئله باعث شده کشورهایی که بیشترین سهم زنان را در بخش دولتی متضمن هستند، رتبه بالاتری کسب کنند.
شکاف جنسیتی زنان ایرانی در زمینه تحصیلات عالیه معکوس شد
رشد کیفیت زندگی زنان سرزمینمان
وی از مهمترین دستاوردهای ایران در حوزه زنان برای رفع شکاف جنسیتی را حوزه سلامت و آموزش می‌داند و می‌گوید: شکاف جنسیتی در حوزه آموزش ابتدایی و متوسطه که اغلب بسیار پرهزینه هستند در ایران رفع شده و بیشتر از دو دهه است که تعداد زنان در آموزش عالی بیشتر از مردان است؛ به عبارت دیگر شکاف جنسیتی معکوس در مقطع کارشناسیِ آموزش عالی به راحتی مشاهده می‌شود و حداقل تحصیل زنان ایران، در مقطع کارشناسی است. در حوزه سلامت نیز آمارها نشان می‌دهد که اوایل انقلاب اسلامی امید به زندگی میان زنان حدود ۵۰ سال بود، این درحالیست که در حال حاضر این رقم به ۷۶ سال افزایش پیدا کرده است؛ یعنی کیفیت زندگی زنان ایران به میزان قابل توجهی رشد داشته است.
به گزارش ایسنا، باتوجه به اینکه ایران دستاوردهای بسیار خوبی در حوزه بهداشت و آموزش داشته، اما همانند سراسر جهان در حوزه اقتصاد و سیاست شکاف جنسیتی قابل توجهی را تجربه می‌کند. فلاحتی معتقد است که برای رفع شکاف در این حوزه‌ها باید چند مسئله را مدنظر قرار داد: در حوزه اقتصاد به دلیل ساختار این حوزه و صنعتی شدن که منجر به محوریت یافتن سرمایه در سیستم اقتصاد شد، رویکرد و نگاه مردانه‌ای توسعه یافت، که برای رفع چالش‌ها و حضور زنان در عرصه اقتصاد باید دسترسی به منابع سرمایه‌ای فراهم شود.
تنها یک درصد ثروت جهان در اختیار زنان است
بنابر اظهارات مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، سرمایه انسانی می‌تواند مهارت‌ها و تحصیلات زنان باشد و سرمایه اقتصادی بخش‌هایی هستند که پول تعیین‌کننده آن است. بر اساس آخرین گزارش‌های مجمع جهانی اقتصاد، زنان تنها یک درصد از ثروت جهانی را در اختیار دارند؛ همین مسئله باعث می‌شود که در عرصه اقتصاد به عنوان سرمایه‌گذار و سرمایه‌دار نقش چندان مهمی نداشته باشند، اما به عنوان گردانندگان اقتصاد می‌توانند نقش قابل توجهی ایفا کنند. در سطح جهانی تلاش‌های بسیار زیادی در این زمینه انجام شده تا حضور زنان تنها در بخش خدماتی به معنای ارائه دهندگان خدمات در سطح پایین نباشد و حضور پررنگ‌تری در نقش مدیریتی در اقتصاد داشته باشند.
کلیشه‌های جنسیت‌زده مانع پیش‌روی توسعه سیاسی زنان
وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای رفع شکاف جنسیتی در سطح جهان می‌گوید: اختصاص ۳۰ درصد از پست‌های مدیریتی در بخش خصوصی در اکثر کشورهای توسعه یافته در حال انجام است، یعنی شرکت‌های خصوصی موظف هستند ۳۰ درصد از برد مدیریتی خود را به زنان اختصاص دهند، اما در حوزه سیاست پیچیدگی‌ها در این حوزه بیشتر است. زیرا احزاب درگیر موضوع‌هایی هستند و فرآیند انتخابات نقش بسیار مهمی دارد. در برخی مواقع فرهنگ عمومی جامعه به زنان چندان به عنوان سیاست‌مدار اعتماد نمی‌کند، چراکه زنان تاکنون در حوزه سیاست نقش‌آفرینی نداشته‌اند و از طرف دیگر پیش داوری‌ها و کلیشه‌های جنسیتی در مورد زنان مانع می‌شود که زنان به عنوان صاحبان قدرت در مناصب سیاستی دیده شوند.
نقش زنان تا یک دهه آینده در مناصب سیاسی و اقتصاد ایران پررنگ‌تر می‌شود؟
فلاحتی از جمله تلاش‌های بارز در سطح جهانی برای رفع شکاف جنسیتی در حوزه سیاست را اختصاص سهمیه جنسیتی به زنان در پارلمان‌ها می‌داند و می‌افزاید: در انتخابات از ۲۰ درصد تا ۳۰ درصد سهمیه انتخاب پارلمان‌ها به زنان اختصاص داده شده، به عنوان مثال کشورهای افغانستان، عراق و عربستان سعودی از کشورهایی هستند که این سهمیه را به زنان اختصاص داده‌اند. در ایران نیز برای رفع این شکاف تلاش‌هایی می‌شود، اما به دلیل سیاست‌های دولت در کوچک‌سازی نمی‌توان انتظار داشت طی یک دهه آینده نقش زنان در بخش دولتی توسعه یابد، اما با رشد بخش خصوصی ظرفیت‌هایی ایجادخواهد شد تا زنان به‌عنوان کارفرمایان اقتصادی، کارآفرینان و صاحبان استارتاپ‌ها بتوانند در بخش خصوصی فعالیت کنند.
مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم می‌افزاید: در حوزه سیاست نیز در تلاش هستیم تا با حضور زنان در شوراهای شهر و روستاها تجارب زنان برای حضور در مناصب سیاسی افزایش یابد، به همین نسبت شاهدیم که حضور زنان در مجلس شورای اسلامی نسبت به دوره قبل دو برابر شده است، گرچه سهمیه زنان در این زمینه بسیار کم است اما دو برابر شدن آن پیام مهمی است، امیدواریم با حضور بیشتر زنان در مناصب معاونین وزراء و نمایندگان پارلمان‌ها طی یک دهه آینده شاهد حضور بیشتر زنان حتی در مناصب سیاسی عالی باشیم.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت ایران در سطح منطقه می‌گوید: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی در چند منطقه قرار دارد. اما باتوجه به اینکه به طور کلی ۱۹ کشور در منطقه خاورمیانه واقع است، کشورهای عمان، لبنان و عربستان رتبه بهتری نسبت به ایران دارند، البته نباید فراموش کرد که سهمیه جنسیتی زنان این کشورها نسبت به ایران بیشتر است، به طور مثال ۲۵ درصد از سهمیه جنسیتی در مجلس عربستان در اختیار زنان قرار دارد.
فلاحتی با بیان اینکه پایداری در سهمیه بندی‌ها موضوع بسیار مهمی است، معتقد است: زمانی که ۲۵ درصد سهمیه جنسیتی مجلس در اختیار زنان قرار گیرد، نمی‌توان گفت این سهمیه‌بندی در همه کشورها یکسان است، چراکه سهمیه بندی‌ها در هر کشور متفاوت است و اشکال مختلفی از سهمیه‌بندی وجود دارد.
بنابر اظهارات مدیرگروه مطالعات زنان و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در منطقه خاورمیانه، ایران در مقایسه با کشورهای شاخص مانند ترکیه و عربستان در حوزه‌های اصلی آموزش و بهداشت رشد چشمگیری داشته و تفاوت چندانی در این کشورها وجود ندارد، البته به دلیل اینکه مشاغل در عربستان سعودی تفکیک شده هستند این کشور مشارکت اقتصادی بالاتری دارد زیرا زنان این کشور خدمات ویژه‌ای ارائه می‌دهند و همین مسئله باعث شده مشارکت اقتصادی زنان بهتر باشد. کشور ترکیه نیز در مقایسه با ایران در شاخص مشارکت اقتصادی، وضعیت بهتری دارد، این کشور در حوزه سلامت نیز به دلیل تصویب برخی قوانین مرتبط با سلامت زنان در وضعیت بهتری است.
به گفته فلاحتی به طور کلی شکاف گسترده‌ای میان کشورهای خاورمیانه نیست، اما شکاف نسبتاً عمیقی میان کشورهای خاورمیانه با بقیه مناطق وجود دارد که این مسئله ناشی از ناپایداری توسعه در کشورهای خاورمیانه است، چراکه اقتصاد وابسته به نفت اجازه نمی‌دهد اقتصاد در سطح بخش خصوصی رشد جدی داشته باشد و همین امر دلیلی می‌شود که آموزش و سلامت توسعه خوبی یابد اما همچنان در حوزه سیاست و اقتصاد به طرز معناداری شکاف وجود داشته باشد.
وی معتقد است: زنان باید تلاش کنند کلیشه‌هایی که آنها را از حضور بیشتر در این عرصه‌ها محروم می‌کند از بین ببرند، زیرا بازتولید کلیشه‌ها عامل اصلی باز ماندن زنان از پیشرفت آنهاست.
