INSTEX چگونه اختلافات میان ترامپ و اروپا را عمیق می کند؟

واشنگتن پست نوشت: وزرای امورخارجه سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلستان در بیانیه‌ای مشترک، خبر راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی را اعلام کردند تا شرکت‌های اروپایی بتوانند از طریق آن با دور زدن نظام مالی آمریکا به تجارت با ایران بپردازند.

به گزارش انتخاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: این نهاد بدون استفاده از وجه نقد که بهانه‌ای به دست آمریکا برای توجیه تحریم‌ها می‌دهد، به عنوان واسطه‌ای عمل می‌کند که به تاجران ایرانی امکان می‌دهد از محل اعتبارات آن به خرید از شرکت‌های اروپایی بپردازند. وزارت امورخارجه آمریکا مدعی است این پروژه تاثیر بسیار ناچیزی خواهد داشت. اروپایی‌ها فعلا قصد دارند از این سازوکار برای معامله اجناس غذایی و دارویی استفاده کنند اما مقامات ایرانی امید دارند در آینده حوزه این سازوکار گسترش یابد.

رهبران اروپایی به سختی تلاش کردند ترامپ را از خروج از توافق هسته‌ای که دستاورد سال‌ها تلاش دیپلماتیک بود و حتی نهادهای امنیتی آمریکا بر اهمیت آن مهر تایید زده بودند، منصرف کنند. اما ترامپ تردیدی برای خروج از برجام به خود راه نداد و لایه‌های متعدد تحریم را دوباره علیه ایران وضع کرد. اما حالا نزدیکترین متحدان واشنگتن در حال ایجاد سازوکارهای دفاعی علیه آن هستند.

یک تحلیلگر می‌گوید این از معدود دفعاتی است که اروپا رودرروی آمریکا می‌ایستد.

یک عضو شورای اروپایی روابط خارجی نیز گفته که در وزارتخانه‌های اروپایی، تیم‌هایی تشکیل شده تا تاکتیک‌های مقابله با استفاده بی‌قید و شرط آمریکا از حربه تحریم را خنثی کنند. او معتقد است که سازوکار جدید، گام بزرگی در مسیر مقاومت در برابر سیاست‌های آمریکاست.

به اعتقاد کارشناسان، واشنگتن مدت زیادی بود که از وابستگی سایر کشورها به خود و تسلطی که بر بازار سرمایه دارد، به عنوان سلاحی برای تحقق اهدافش استفاده می‌کرد. اما این وضعیت قابل تغییر است.

مقامات آمریکایی همواره نگران بودند که استفاده نابجا از این حربه، موجب تضعیف کارایی آن شود و سایر کشورها را ترغیب کند که به فکر تأسیس سازوکارهای مختص خود بیفتند. پنجشنبه گذشته، وزیر امورخارجه آلمان، هایکو ماس نیز از تمایل اروپا به جدا شدن از آمریکا خبر داد. او در حاشیه اجلاس وزرا در رومانی گفت که تاسیس این سازوکار حکایت از این دارد که ما مصمم هستیم که یکپارچه، مسیر خود را پیش بگیریم حتی اگر دیگران نگاه دیگری داشته باشند.

مسلما دولت ترامپ نگاهی متفاوت دارد. واشنگتن تلاش خصمانه ای به خرج داده تا کشورهای اروپایی را در سیاست فشار بر ایران با خود همراه کند. در اختلاف با کشورهای اروپای غربی، به سمت شرق اروپا روی آورد تا دولت‌های ناسیونالیست این منطقه مانند مجارستان و لهستان را با خود همراه کند. این ماه پومپیو در اجلاسی در ورشو پیرامون موضوع خاورمیانه شرکت خواهد کرد در ابتدا قرار بود اجلاسی برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه باشد‌. ترامپ امید داشت ائتلافی ضدایرانی در این نشست تشکیل دهد اما بی‌میلی سایر کشورها باعث شد لحن خود را تغییر دهد.

اختلاف بر سر ایران در حال عمیق کردن شکاف میان واشنگتن و متحدانش است. سال گذشته بسیاری از کشورهای اروپایی از سخنان پومپیو در بروکسل در حمایت از موج جنبش‌های ناسیونالیستی و راست‌گرایانه و حمله به چندجانبه گرایی که بستر رونق و صلح این قاره طی دهه‌های گذشته بوده، غافلگیر شدند.

استلزن مولر از بنیاد بروکینگز در یادداشتی برای فایننشال تایمز می‌نویسد که دولت ترامپ به در پیش گرفتن تز نویسنده اسراییلی، یورام هازونی پرداخته که در کتاب اخیرش، اتحادیه اروپا را ابزاری برای تحقق امپریالیسم آلمانی و نامشروع جلوه دادن سایر دولت-ملت های اروپایی می‌داند. مولر می‌نویسد هازونی و دولت ترامپ، درک نادرستی از دولت-ملت ها در اروپا یا نفوذ آلمان در آنها و اتحادیه اروپا دارند. او می‌افزاید که اروپا دقیقا باید به کدام برهه از تاریخ طلایی ناسیونالیسم روی بچرخاند: ۱۹۸۹؟ ۱۹۴۵؟ ۱۹۱۸؟ او معتقد است اوضاع نابسامان برگزیت، موضع برخی دیگر از نهادهای ناسیونالیست و تندرو در اروپا را نرم کرده است.

استیون ارلانگر در نیویورک تایمز می‌نویسد: «حتی ناسیونالیست ها و پوپولیست های موفقی مانند سالوینی و دی مایو در ایتالیا، ویکتور اوربان در مجارستان، کازینسکی در لهستان و حزب آلترناتیو برای آلمان، ایده ترک اتحادیه اروپا یا واحد پول یورو را کنار گذاشته‌اند و به دنبال تغییر عملکرد بلوک از درون هستند».

ماه‌های آتی شاهد آزمونی حیاتی برای سیاست‌های ترامپ در قاره اروپا خواهد بود. احزاب سیاسی دست راستی، امید دارند در ماه می پیروزی‌های وسیعی در انتخابات پارلمان اروپا کسب کنند. اما چنانکه رهبران کلیدی اروپا هفته پیش در اجلاس داووس نشان دادند، لیبرال‌ها و میانه‌روهای اروپایی با صدای بلندتری علیه رویکرد مخرب ناسیونالیستی ترامپ زبان به اعتراض خواهند گشود. راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی برای ایران شاید تنها آغازگر این مسیر برای آنها باشد.