عربستان سودای بمب اتمی دارد/ چرایی عدم مشارکت امریکا در پروژه

سایت تحلیلی «لوبلاگ» آمریکا در تحلیلی به بررسی انگیزه های عربستان از پروژه هسته ای و چرایی عدم مشارکت آمریکا در این پروژه تاکنون پرداخته است.

سایت تحلیلی «لوبلاگ» امریکا در تحلیلی با عنوان «امریکا و گزینه هسته ای عربستان» به قلم «جواد حیران نیا» و «رامین حسین آبادیان» ( مهر و کارشناس مسائل خاورمیانه) به بررسی پروژه هسته ای عربستان و انگیزه های این کشور از آغاز این پروژه پرداخته است که متن آن در ادامه آمده است.

«محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در راستای سیاست خود مبنی بر حرکت به سمت هسته‌ای شدن، اخیرا در شهر «ملک عبدالعزیز» هفت پروژه استراتژیک از جمله یک رآکتور هسته ای را مورد بهره برداری قرار داد.

افتتاح اولین رآکتور تحقیقاتی در عربستان سعودی توسط «محمد بن سلمان» در شرایطی اتفاق افتاد که هنوز هیچ توافقی میان واشنگتن و ریاض درخصوص ماهیت فعالیت های هسته ای عربستان سعودی به امضاء نرسیده است. لذا سعودیها با افتتاح این رآکتور به واشنگتن این پیام را مخابره کردند که فارغ از هرگونه نتیجه ای که مذاکرات دو طرف بدان منجر شود، در اجرای تصمیم اتخاذ شده خود مصرّ هستند. این در شرایطی است که آمریکایی ها به شدت اصرار دارند تا عربستان سعودی تمامی تکنولوژی هسته ای مورد نیاز خود را از شرکت های آمریکایی تهیه کند.

برنامه هسته ای عربستان اهداف و مقاصد مختلفی را دنبال می کند که از جمله آن می توان به تقویت نیروی انسانی، افزایش قدرت سعودی در حوزه پژوهش‌های مرتبط با علوم و مهندسی هسته ای، قدرت زایی در زمینه انجام سلسله تحقیقات علمی ـ پژوهشیِ تخصصی، تنوع بخشی به منابع انرژی در نهایت تقویت صنعت هسته ای، اشاره کرد. ضمن آنکه عربستان سعودی قصد دارد پس از محقق ساختن اهداف مذکور از پروژه هسته ای خود، دانش فنی حاصل از این اقدامات را با هدف درآمدزایی بیشتر به کشورهای متحد خود صادر کند.

اما این پروژه اگر چه ممکن است منافع اقتصادی را به همراه خواهد داشت دارای اهمیت استراتژیک برای عربستان است و دستیابی به آن باید از این منظر تفسیر شود.

ماه مارس گذشته «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در گفتگو با CBS اظهار داشته بود که «بدون شک، اگر ایران به بمب دست یابد در این صورت عربستان در اسرع وقت به بمب دست خواهد یافت».

وی همچنین همکاری در قالب NPT را مشروط خوانده بود و گفته بود اگر ایران بمب هسته ای را انتخاب کند در این صورت عربستان نیز این گزینه را دنبال می کند.

«ریچارد نفیو» عضو تیم مذاکره کننده آمریکا در توافق هسته ای با ایران و «رابرت آینهورن» مشاور سابق وزارت خارجه امریکا در تحلیلی برای موسسه بروکینز معتقدند عربستان بیشترین تمایل را برای رسیدن به سلاح اتمی دارد ولی در شرایط کنونی این کشور توان رسیدن به این امکان را ندارد.

گزینه هسته ای عربستان را می توان ناشی از شک و تردید عربستان به امریکا در خصوص تأمین امنیت خود نیز دانست. اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه عربستان بدون آمریکا چند هفته دوام نخواهد آورد اگرچه واقعیت کشور عربستان را نشان می دهد ولی از سوی دیگر سعودی را مصمم می کند تا خود چاره ای برای خود بیابد.

حفظ موازنه هسته ای مقابل ایران از دلایل اصلی برنامه هسته ای عربستان است. ریچارد نفیو در گفتگو با روزنامه تهران تایمز در این خصوص معتقد است: برنامه هسته ای عربستان احتمالا پاسخی به برجام است. سعودی ها در خصوص برنامه هسته ای ایران نگرانی هایی دارند و خواهان همان امتیازاتی هستند که ایران دارد

همچنین «پل پیلار» مدیر ارشد سابق سازمان سیا امریکا در مصاحبه با تهران تایمز می گوید: سودای هسته ای عربستان موضوعی دیر پا است که همگامی با ایران در این خصوص بخشی از انگیزه های آن در پروژه هسته ای است.

ناتوانی امریکا در جلوگیری از سقوط حکومت حسنی مبارک در مصر؛ عدم توانایی امریکا در اعمال خطوط قرمز خود در سوریه؛ بازیگری فعال ایران در منطقه از جمله مواردی است که شک و تردیدهای سعودی را در خصوص تأمین امنیتش توسط امریکا بیشتر زیر سوال برده است. برقراری ارتباطات نظامی با روسیه و خریدهای تسلیحاتی از این کشور و خرید موشک از چین به صورت سری را می توان در این راستا ارزیابی کرد.

ایالات متحده آمریکا برای در اختیار قرار دادن تکنولوژی هسته ای به عربستان، نگرانی دارد آینده مبهم این کشور است.

حتی بازرسی های آژانس بین المللی انرژی اتمی هم برای کشوری چون عربستان چندان نمی تواند تضمین محکمی باشد. تجریه تاریخی نشان داده وعده های چنین کشورهایی به امریکا نیز نمی تواند مانع از دستیابی آنها به بمب اتمی باشد. برای نمونه هند و اسراییل علیرغم وعده ای که به امریکا داده بودند بمب اتمی ساختند.

بر همین اساس قرارداد هسته ای که امریکا با عربستان خواهد داشت باید به گونه ای تضمین عدم انحراف ریاض را در خود داشته باشد که مانع ماجراجویی های ریاض شود. مهمترین مسأله در این بین بحث غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت هسته ای(uranium enrichment and spent fuel reprocessing) است که امکان استفاده دوگانه (dual-use technologies) را می دهد.

اما عربستان هم بر داشتن این دو حق (right) پافشاری می کند. ریچارد نفیو مذاکره کننده هسته ای تیم اوباما در مذاکرات برجام در گفتگو با روزنامه تهران تایمز معتقد است: عربستان سعودی خواهان این نیست که این دو حق را در اختیار نداشته باشد.

با این وجود امریکا می داند تاکید بیش از اندازه بر شروط سفت و سخت در خصوص غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت هسته ای(enrichment of uranium and reprocessing of spent reactor fuel) ممکن است ریاض را به این فکر بیاندازد که همکاری هسته ای با شرکتهای غیر امریکایی که محدودیتهای کمتری در خصوص این دو موضوع داشته باشند برقرار کند.

چیزی که مد نظر آمریکاست انعقاد مدلی مانند امارات متحده عربی با عربستان است. مدل همکاری هسته ای امریکا با امارات متحده عربی چند سال قبل منعقد شده است. بر اساس این مدل امارات پذیرفته در قبال دریافت تکنولوژی، تجهیزات و موارد هسته ای از امریکا موضوع «غنی سازی» و «بازفرآوری» را کلاً فراموش کند. در واقع این دو موضوع که به «استانداردهای طلایی» موسوم است در قرارداد هسته ای امریکا با امارات در سال ۲۰۰۹ میلادی حل و فصل شده است و قراداد مشابه با عربستان نیز می تواند با چشم پوشی از «استاندارد طلایی» باشد.

اما همکاری شرکتهای امریکایی با عربستان مستلزم انعقاد توافق ۱۲۳(۱۲۳ Agreement) با این کشور است.