چرخش نفتی عربستان

قیمت نفت خام بعد از یازدهمین نشست کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیر اوپک روندی صعودی در پیش گرفت و با یک درصد افزایش به ۷۱ دلار و ۱۸ سنت در زمان تنظیم این گزارش رسید.

به گزارش بازتاب به نقل از ایران، این اتفاق در نتیجه اظهارات وزیران انرژی کشورهایی نظیر عربستان درباره کاهش تولید نفت خام رخ داد. ظاهراً سعودی‌ها در حال گفت‌وگو و پیشنهاد کاهش روزانه یک میلیون بشکه‌ای نفت خام توسط تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک هستند. حتی در حاشیه این نشست وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که کشورش قصد دارد در ماه دسامبر عرضه نفت به بازارهای جهانی را نیم میلیون بشکه در روز کاهش دهد.

البته خالد الفالح وزیر انرژی عربستان می‌گوید: «کشورش در ماه نوامبر ۱۱ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که نسبت به تولید روزانه ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای ماه اکتبر روزانه ۳۰۰ هزار بشکه افزایش خواهد داشت.» اما چرا عربستان که درماه‌های اخیر مصر به افزایش تولید بود، مدام از ظرفیت مازاد تولیدش صحبت می‌کرد و حتی این ماه می‌خواهد روزانه 11 میلیون بشکه نفت تولید کند، حالا به فکر کاهش صادرات و در عمل تولید افتاده است؟

ضرر عربستان بیش از تمام اعضای اوپک

یازدهمین نشست کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک در ابوظبی که عمده تمرکزش بر بررسی چشم‌انداز عرضه و تقاضا در سال ۲۰۱۹ بود، پایبندی تولیدکنندگان حاضر در توافقنامه کاهش عرضه نفت را ۱۰۴ درصد اعلام کرد. توافقی برای کاهش عرضه روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه‌ای اوپک و غیر اوپک که مصوبه اجلاس ۱۷۱ اوپک و نخستین نشست مشترک اوپک و غیراوپک در وین بود و تا پایان سال 2018 نیز اعتبار دارد.

با وجود آنکه بر اساس گزارش این کمیته هنوز پایبندی اعضا به 100 درصد نرسیده اما با افزایش تولید کشورهای شرکت‌کننده در این توافق نظیر عربستان، روسیه و عراق و امارات قیمت نفت در ماه‌های اخیر حدود 15 دلار کاهش یافته است و همین موضوع موجب شده که برنامه‌های ریاض برای تولید تغییر و دیگر کشورها را هم به این موضوع دعوت کند.

در این باره مهدی عسلی کارشناس ارشد انرژی و نماینده سابق ایران در مجامع بین‌المللی انرژی و اوپک گفت: «عربستان بزرگترین تولید‌کننده و صادر‌کننده نفت خام عضو اوپک است. این کشور با صادراتی فراتر از 7 میلیون بشکه در روز با کاهش قیمت نفت خام قطعاً از کشورهای دیگر نظیر ایران بیشتر متضرر خواهد شد.» در حال حاضر صادرات نفت خام ایران کمتر از 2 میلیون بشکه در روز است و منابع ثانویه حجم صادرات را رقمی در حدود 1.6 تا 1.9 میلیون بشکه در روز گزارش می‌کنند. بر این اساس هر یک دلار کاهش قیمت نفت خام کمتر از 2 میلیون دلار از درآمدهای نقتی ایران کم خواهد کرد اما این یک دلار کاهش بیش از 7 میلیون دلار از درآمدهای ارزی روزانه سعودی‌ها می‌کاهد.

روسیه نیز که حدود 11.54 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می‌کند، کم و بیش به اندازه عربستان از کاهش قیمت‌ها ضرر خواهد کرد. بر اساس آمار آژانس بین‌المللی انرژی ۵.۶ میلیون بشکه از نفت خام تولیدی روسیه به پالایشگاه‌های این کشور تحویل و بقیه صادر می‌شود. البته ظرفیت پالایشی روسیه ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر از این مقدار است. با این حال این کشور یازدهمین نشست کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک صحبت واضح و شفافی در مورد کاهش تولید نفت خام خود نکرد.

به اعتقاد عسلی رفتار اوپک هیچ وقت منوط به رفتار غیر اوپک نبوده و اوپک طبق اساسنامه مسئول است که بازار را از کاهش قیمت‌ها مصون نگه دارد و با ثبات کند، تا در بلند مدت منافع کشورهای عضو حداکثر شود.

صادرات عربستان از ذخایر بود

نظریه دیگری نیز در مورد تصمیم عربستان برای کاهش تولید وجود دارد. اینکه 11 میلیون بشکه تولید نفت خام ریاض تنها یک ادعا و بلوف است و ریاض بخشی از افزایش صادراتش را در ماه‌های اخیر از محل ذخایر استراتژیک انجام داده است و حالا می‌خواهد این روند را متوقف کند.

سید محمد علی خطیبی، کارشناس ارشد انرژی و نماینده اسبق ایران در اوپک در این خصوص گفت: «عربستان برای نشان دادن چراغ سبز به امریکا مدتی صادرات نفت خام خود را بالا برد. حال با تولید غیر صیانتی از چاه‌های موجود در این کشور یا با تکیه بر ذخایرش. اما اکنون با عبور از انتخابات ماه نوامبر امریکا، اعطای معافیت‌های کوتاه مدت به خریداران نفت خام ایران و متضرر شدن ریاض از کاهش قیمت‌ها، این کشور به‌دنبال افزایش نسبی قیمت نفت افتاده که این موضوع به نفع ایران نیز هست.» در همین حال مرتضی بهروزی فر عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی اظهار کرد: «عربستان و متحدانش همسو با سیاست‌های ضد ایرانی امریکا بارها اعلام کردند که در صورت نیاز، امکان عرضه بیشتر نفت خام را دارند تا ثبات بازار حفظ شود. حتی وقتی صادرات ایران کاهش چندانی نیافت هم اقدام به افزایش تولید کردند تا کم کردن قیمت‌ها به روند انتخابات امریکا مطابق میل ترامپ کمک کنند. اما الان می‌خواهند نشان دهند که اوپک سازمانی مستقل است و برای حفظ قیمت‌ها به نفع اعضا کار می‌کنند. این برای ایران نیز خوب است.»

مازاد عرضه سال 2019

نکته‌ای که در یازدهمین بیانیه همکاری کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک آمده، این است که در سال ۲۰۱۹ رشد عرضه بیش از تقاضای جهانی سبب ایجاد تردیدهایی در بازار می‌شود و به همین خاطر از کشورهای شرکت‌کننده در توافق خواسته شده که به منظور ایجاد بازار نفت متوازن و پایدار به نفع هر دو قشر تولیدکننده و مصرف‌کننده، صنایع و اقتصاد جهان باید همکاری‌ها ادامه داشته باشد.

این کمیته تأکید کرد که تعدیل چشم‌انداز رشد اقتصادی جهان در کنار این تردیدها، می‌تواند سبب کاهش تقاضا برای نفت خام در سال ۲۰۱۹ میلادی شود و سرانجام به افزایش شکاف بین عرضه و تقاضا بینجامد.

محمد بن حمد الرمحی، وزیر نفت و گاز عمان در این خصوص از حمایت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از کاهش عرضه نفت در بازارهای جهانی خبر داده است. وزیر انرژی عربستان نیز اعلام کرده که کشورش در تدارک انحلال اوپک نیست و بر این باور است که این گروه برای مدت طولانی همچنان بانک مرکزی جهانی برای نفت خواهد ماند.