تبعات بحران خاشقجی برای ترامپ/ شکاف در دیوار تحریم نفتی ایران
ترور یک شخصیت منتقد آن هم داخل کنسولگری یک کشور آنقدر مهم است که حتی اگر اجرا‌کننده آن سعودی‌ها باشند، باز هم باید نگران عواقب این اتفاق بود.
به گزارش نامه نیوز عربستان که پس از نزدیک به سه هفته، در پی فشار رسانه‌ها و افکار عمومی ناچار به پذیرش ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار نسبتا منتقد سعودی در داخل کنسولگری‌‌اش در استانبول شد، اکنون باید تلاش کند که تبعات این اقدام، تاثیری بر روابط ریاض با اروپا و آمریکا نگذارد. احتمال تلاطم در روابط بین عربستان سعودی و دنیای غرب، حامیان تندروی فشار بر ایران در آمریکا و اروپا را نیز نگران کرده است.
نگاهی به برخی پیام‌ها در فضای توئیتر به‌خوبی عمق این نگرانی را نشان می‌دهد. ولید فارس از حامیان سرسخت عربستان سعودی در آمریکا و همکار بنیاد دفاع از دموکراسی در توئیتی تلویحا اجرای این اقدامات از سوی ریاض را امری عادی جلوه داده است. او ضمن اشاره به اینکه عربستان هیچ‌گاه کشور لیبرال و آزادی نبوده، خواستار تمرکز بیشتر روی ایران شده است. حساب‌های کاربری مدافع صهیونیست‌ها در توئیتر نیز موضعی مشابه ولید فارس اتخاذ کرده‌اند و تمرکز بر مساله قتل خاشقجی را موجب کمرنگ شدن مساله ایران آن هم در آستانه آغاز موج جدید تحریم‌های آمریکا علیه تهران در میانه ماه نوامبر می‌دانند.
شاید جدی‌ترین سوال در این میان این باشد که آیا واقعا می‌توان انتظار اتفاق جدی‌ای به نفع ایران را در این ماجرا داشت؟
آمریکا نیازمند صادرات نفت ریاض
عربستان سعودی مهم‌ترین متحد آمریکا در اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران است و تمام امید ترامپ برای عملی کردن فشارهای تحریمی در حوزه نفت همکاری جدی ریاض و اطمینان دنیا به این اتحاد است. ترامپ بارها به‌صراحت اعلام کرده است که در اعمال دوباره تحریم‌های نفتی علیه ایران دو هدف را دنبال می‌کند؛ محروم کردن ایران از درآمدهای نفتی و در عین حال پایین نگه داشتن قیمت نفت. رئیس‌جمهور ثروتمند آمریکا به هیچ‌وجه دوست ندارد که در آستانه انتخابات کنگره بخش زیادی از مردم آمریکا را به خاطر افزایش قیمت بنزین از خود برنجاند. با این حال افزایش فشار بر بازار نفت به دلیل تلاش برای حذف نفت ایران قیمت هر بشکه نفت را به مرز 80 دلار رسانده و قیمت هر گالن بنزین نیز در آمریکا به صورت متوسط به سه دلار رسیده است. این رقم بیشترین میزان از زمان ریزش قیمت نفت در سال 2015 است. این شرایط می‌تواند در صورت کاهش بیشتر صادرات نفت ایران بدتر هم شود. شرکت شل در پیش‌بینی خود برای بازار نفت در سه ماه آخر سال 2018 حتی قیمت‌هایی تا 100 دلار را نیز برای هر بشکه نفت پیش‌بینی کرده است؛ در آن صورت می‌توان تصور کرد که آمریکایی‌های عصبانی از افزایش قیمت‌ها به راحتی رای خود را از ترامپ و حزب جمهوری‌خواه پس خواهند گرفت. با چنین اوضاعی آمریکا بیش از هر زمان دیگری به همکاری عربستان برای جلوگیری از نوسان در بازار نفت نیاز دارد.
متحدی برای روزهای گرانی نفت
سعودی‌ها تاکنون بیشترین همکاری ممکن را با آمریکا برای جایگزین کردن نفت ایران در بازار انجام داده‌اند. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان در گفت‌وگوی خود با شبکه «بلومبرگ» به این نکته اشاره کرد که تاکنون هر بشکه از نفت حذف‌شده ایران از بازار با دو بشکه دیگر جایگزین شده است. با این حال ادامه همکاری دو کشور، با تهدیدات فراوانی روبه‌رو است. اولین تهدید مربوط به توان داخلی عربستان برای بالا بردن تولید نفت و دیگری مربوط به چالش‌هایی است که با دنیای غرب بر سر پرونده جمال خاشقجی به وجود آمده است.
در این میان تهدید اول توان و کشش میادین و چاه‌های نفتی عربستان برای افزایش تولید نفت است. عربستان کشوری است که بخش اعظم میادین آن در نیمه دوم عمر خود هستند. به‌عنوان مثال حوزه نفتی «قوار» به‌عنوان بزرگترین حوزه نفتی عربستان که نیمی از نفت این کشور را تولید می‌کند، نزدیک به پنج دهه عمر دارد. در این صورت هر گونه فشار به این حوزه‌های نفتی برای افزایش بهره‌برداری، می‌تواند به افت فشار گاز مخازن نفتی عربستان بینجامد.
این افت فشار چاره‌ای جز کاهش بهره‌برداری از میادین نفتی جلوی پای عربستان نخواهد گذاشت، چرا در غیر این صورت کاهش تولید می‌تواند دائمی شود. این مشکل در سال 2003 و زمان حمله آمریکا به عراق و تلاش عربستان در آن برهه برای جایگزینی نفت این کشور در بازارهای جهانی خود را به‌خوبی نشان داد. عربستان سعودی برای مدیریت بازار نفت و جایگزینی نفت عراق تولید خود را افزایش داد، اما پس از چندی و با افت فشار چاه‌های نفتی خود به‌خاطر برداشت بیش از ظرفیت از آنها مجبور به کاهش نفت خود شد. همین کاهش تولید یکی از دلایل افزایش قیمت نفت در سال‌های پس از آن بود.
سیگنالی برای بازار نفت
تهدید دوم که ناشی از چالش پرونده خاشقجی است، می‌تواند با سرعت بیشتری همکاری عربستان و آمریکا را برای فشار نفتی به ایران تحت‌الشعاع قرار دهد. هم‌اکنون فشارهای جدی در اروپا و بخشی از آمریکا درخصوص تنبیه عربستان به دلیل خاشقجی وجود دارد.
نامه 40 نفر از قانونگذاران آمریکایی درخصوص ضرورت تحریم تعدادی از دولتمردان سعودی پیامی آشکار در این باره بود. اگرچه ترامپ و وزارت خارجه آمریکا تلاش کرده‌اند دولت عربستان را از این اتهام مبرا نشان داده و این جنایت را به گروه‌های خودسر درون این دولت تقلیل دهند، اما این روایت تاکنون با کمترین استقبال ممکن از سوی محافل سیاسی غرب روبه‌رو شده است.
در این میان انتشار تحقیقات ترکیه نیز می‌تواند فشار روی سعودی‌ها را به دلیل وجود دلایل متقن به‌شدت افزایش دهد. اگرچه از حالا نمی‌توان درخصوص فرجام این ماجرا نظر روشنی داد، بازار نفت این جدال نفس‌گیر را به‌عنوان سیگنالی از عدم اطمینان به استحکام روابط عربستان سعودی و غرب در نظر خواهد گرفت.
این سیگنال به‌خصوص در زمانی که قرار است، بخش بزرگی از نفت صادراتی یک کشور از بازار حذف شود پیامدی جز تلاش برای خرید بیشتر و افزایش قیمت نخواهد نداشت و این همان نکته‌ای است که آمریکا از آن در هراس است. جالب اینجاست که سعودی‌ها هم گویا به نقطه ضعف ترامپ در این باره آگاهند. همین مساله نیز باعث شد مدیر شبکه العربیه در دبی در مقاله‌ای آمریکا را تهدید به قطع صادرات نفت و رساندن آن به بشکه‌ای 200 دلار کند؛ مطلبی که سبب شد دیوان سلطنتی عربستان سعودی طی موضع‌گیری این مقاله را موضع رسمی عربستان نداند. با این حال ناگفته پیداست که این مقاله کجا را نشانه‌گیری کرده است. سوال اصلی اینجاست که عربستان چه ابزارهای پیدا و پنهانی برای فشار بر آمریکا برای نرمش در موضوع خاشقجی خواهد داشت و آیا تهدید به قطع صادرات نفت نشانی از واقعیت دارد یا نه؟
ابزار ریاض برای فشار بر واشنگتن
مهم‌ترین ابزار عربستان سعودی برای فشار به آمریکا در شرایط فعلی خارج کردن سرمایه‌های خود از بازارهای مالی و سرمایه‌‌ای آمریکاست. عربستان سعودی به‌عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا خریدار اصلی اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکاست.
از سوی دیگر سرمایه‌داران سعودی حجم عظیمی از دارایی و املاک را در آمریکا از جمله در بورس این کشور موسوم به وال‌استریت خریداری کرده‌اند. حجم اوراق قرضه خریداری‌شده توسط سعودی نزدیک به 140 میلیارد دلار است و تهدید آنان برای فروش این حجم از اوراق قرضه سبب شد که باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از اجرای قانون جاستا با وجود ابلاغ رسمی آن خودداری کند.
این که چه زمانی عربستان تصمیم به استفاده از این کارت در روابط خود با آمریکا بگیرد، بستگی به نحوه مواجهه دولت ترامپ با این مساله دارد. البته نباید این نکته را از یاد برد که نفوذ آمریکا در داخل حاکمیت عربستان بسیار ریشه‌دار است و به‌طور حتم ملک سلمان فراموش نکرده که در سال 1975 برادر وی فیصل به دلیل ایستادگی در برابر آمریکا ترور شد.شاید این روزها محمد بن‌سلمان نیز از این ماجرا وحشت دارد.
ایران؛ نظاره‌گر در سکوت
ماجرای خاشقجی و چالش در روابط عربستان و آمریکا بدون شک می‌تواند مسیری برای تنفس ایران در کوران اجرای تحریم‌های نفتی در میانه آبان باز کند. سیاست ایران تاکنون سکوت مطلق در این باره بوده و به نظر می‌رسد این سیاست همچنان نیز ادامه پیدا کند. اما به‌طور حتم دیپلمات‌های ایرانی با زیرکی تمام در حال رصد ماجرای خاشقجی و منافع آن برای عبور از اوج تحریم‌ها هستند.
