شکست سنگین پروژه «احیای گور در پارک ملی کویر» در گام نخست!
به رغم آمادگی کامل مسئولان برای مستند سازی پروژه احیا و حتی فراهم آوردن کلاکت ویژه برای فیلم برداری از این موفقیت، پروژه آغاز نشده در آستانه شکست قرار گرفته است؛ شکستی بسیار تلخ که که نشان می‌دهد چقدر برنامه ریزی‌های صورت گرفته، ساده انگارانه بوده است.
به گزارش تابناک، طی ۲۴ ساعت گذشته، دو گورخر دیگر از ۱۰ گورخری که بنا بود نسل گورخر را در پارک ملی کویر احیا کنند پیش از رهاسازی، در قرنطینه تلف شدند. بدین ترتیب با احتساب ۳ گورخری که حین انتقال از پارک ملی توران به پارک ملی کویر تلف شده بودند، تلفات طرح معرفی مجدد گور به کویر ملی ایران پیش از آنکه حتی به مرحله رهاسازی رسیده باشد تا کنون با تلفاتی ۵۰ در صدی همراه شده است.
منابع آگاه، علت مرگ گورخر‌ها را که عدم رعایت استاندارد‌های لازم در تهیه جعبه‌های انتقال این حیوانات ارزشمند عنوان می‌کنند و خبر از وارد آمدن صدمات و جراحات به این حیوانات حین انتقال می‌دهند؛ استاندارد‌ها و ضوابطی از قبیل: پوشاندن بخش داخلی جعبه‌ها با فوم که به منظور کاهش هزینه‌ها رعایت نشد و در نتیجه کار به جایی رسید که جابه‌جایی جعبه‌ها در مسیر سنگلاخی و ناتوانی گور‌ها در حفظ تعادلشان، به شکسته شدن جعبه‌ها منجر شود و نهایتا گور‌هایی که می‌کوشیدند در جعبه‌های شکسته تعادل از دست رفته را باز یابند و بایستند، بر اثر تقلای بیش از حد و مجروح شدن توسط جعبه‌های شکسته به شدت آسیب دیدند.
وضعیتی دراماتیک که موجب شد سه گور پیش از رسیدن به مقصد در جعبه‌ها تلف شوند و پس از گذشت یک هفته از انتقال، حالا خبر از مرگ دو راس دیگر از گور‌های مجروح شامل یک گور ماده و تنها گور نر برسد. وضعیتی که می‌توان آن را پایانی بر پروژه احیای گور در پارک ملی کویر نامید و حتی از آن بدتر، زیان‌های پرشمار اجرای این پروژه را برشمرد که از جمله آنها، تلف شدن ۵ راس گور ایرانی است.
این در حالی است که پیشتر کارشناسان و فعالان محیط زیست با طرح مواردی فنی و با اشاره به سوابق ناموفق سازمان حفاظت محیط زیست در تکثیر وحوش، نسبت به عاقبت تلخ طرح معرفی مجدد گور به کویر مرکزی هشدار داده بودند. اینکه عوامل نابودی جمعیت گور در پارک ملی کویر هنوز بررسی و رفع نشده که بتوان با رهاسازی تعدادی گور، به احیای جمعیت این گونه در کویر امیدوار بود. چالش‌هایی که بنا شده بود گور‌ها پس از رهاسازی در کویر با آن دست‌وپنجه نرم کنند و چه بسا بار دیگر به انقراض در این پارک ملی برسند، هرچند که اکنون می‌دانیم چالش حمل و نقل، خطر بزرگتری برای انقراضشان بوده است!
نکته جالب دیگر آنکه، پورتال سازمان حفاظت محیط زیست، بدون توجه به فاجعه‌ای که بسیاری از کارشناسان آن را مایه شرمسازی سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرده‌اند، با انتشار گزارشی تحت عنوان «نسل گورخر در پارک ملی کویر احیا شد»، از روند این انتقال درون‌استانی با تلفات ۵۰ درصدی ابراز رضایت کرد تا این پرسش را در ذهن مخاطب تداعی کند که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست چه ذهنیتی از واژه احیا دارند؟
آیا احیای جمعیت یک گونه جانوری در یک زیستگاه، آن طور که تصور می‌شود به معنای بقا و تکثیر جمعیت رهاسازی شده در آن زیستگاه است یا مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا معنای جدیدی برای واژه احیا تعریف کرده‌اند تا بودجه‌های کلانی که برای طرح‌های احیای وحوش اختصاص می‌یابد بی‌حاصل جلوه نکند؟
حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه به طور کلی عملیات زنده‌گیری و انتقال حیوانات وحشی و بالاخص گونه‌های بزرگ جثه، کاری بسیار سخت و توان فرسا است و موضوع تلفات در حین عملیات نیز در مواقعی و البته با تعداد قابل قبول، اجتناب ناپذیر است، درباره مرگ این سه گورخر می‌گوید: متاسفانه با وجود استفاده از ایمن‌ترین دارو‌ها جهت بیهوشی گورخر‌ها و پیش‌بینی کلیه تمهیدات لازم برای انتقال حیوانات، یک راس از آنها به دلیل حساسیت دارویی و دو راس نیز به دلیل صعب العبور بودن ۶۰ کیلومتر از مسیر منتهی به پارک کویر، طی عملیات انتقال تلف شدند.
وی افزود: در بازدید به عمل آمده و بررسی جزئیات عملیات زنده‌گیری، نکاتی در خصوص عملیات اجرایی زنده‌گیری و انتقال از نظر کارشناسی مد نظر قرار گرفت که می‌تواند در آینده و برای اقدامات مشابه به عنوان تجربیات ارزشمند و برای بهبود روند زنده‌گیری و انتقال گونه به کار گرفته شود. در مجموع و با توجه به اهداف در نظر گرفته شده برای انتقال گورخر‌ها به پارک ملی کویر، عملیات انجام گرفته در راستای احیای جمعیت گورخر در زیستگاه‌های طبیعی تا این مرحله از فعالیت را قابل قبول می‌دانیم.
وی با اشاره به اینکه در همه منابع علمی، احتمال تلفات در چنین عملیاتی حتی به مقادیر وسیع‌تر پیش‌بینی شده می‌گوید: نباید با فشار بیش از اندازه، انگیزه و جسارت را از کارشناسان محیط زیست سلب کنیم. این عملیات تاکنون با ۷۰ درصد موفقیت همراه بوده است، با این وجود خود را موظف می‌دانم کوتاهی‌های انجام شده را پیگیری کنیم.
ظهرابی همچنین خبر از برنامه‌ریزی برای اجرای فاز دوم طرح معرفی گورخر به پارک ملی کویر می‌دهد که طی آن ۱۲ گور دیگر از استان کرمان به پارک ملی کویر منتقل خواهند شد؛ تکرار پروژه‌ای که در گام نخست، یعنی حمل گونه‌های زنده گیری شده به پارک ملی کویر شکست سختی خورده است، چه برسد به گام‌های بعدی که احیای نسل این گونه در پارک ملی، منوط به برداشته شدن کامل آنهاست. گام‌هایی که می‌شود حدس زد چقدر بی برنامه و با ساده انگاری برنامه ریزی شده‌اند، که ارگ این گونه نبود، گور‌های بی زبان را برای احیای نسلشان در فرایند حمل و نقل به کشتن نداده بودند!
