دلیل تغییر رفتار دوگانه رنو در تحریم های 2012 با2018 چیست

تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا در شرایطی شرکت‌های خودروساز خارجی را از کشور راند که در این بین، رنویی‌ها رفتاری متفاوت از گذشته را بروز داده و گویا قرار است تولید در ایران را به‌طور کامل متوقف کنند.

اینکه رنو مانند دیگر برندهای خودروساز خارجی تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار گرفته، کاملا عادی است، منتها نکته اینجاست که خودروساز فرانسوی در مقایسه با دور قبلی تحریم‌ها، رفتاری منفعلانه و دور از انتظار در پیش گرفته است. طی سال‌های 91 و 92 که خودروسازی ایران با تحریم‌های بین‌المللی مواجه و شرکای خود را یک به یک از دست داد، رنویی‌ها با وجود کاهش سطح فعالیت‌شان در کشور، به‌طور کامل خروج نکرده و ارسال قطعات برای تولید محصولات مربوط به خانواده ال 90را ادامه دادند. حتی با وجود آنکه مشکلات موجود بر سر راه نقل‌وانتقال مالی، اجازه نمی‌داد رنو پول خود را از خودروسازان ایرانی دریافت کند، این شرکت کماکان ماند و ارتباط خود را با صنعت خودروی کشور حفظ کرد.

در واقع اگرچه در دور قبلی تحریم‌ها، طناب پیوند رنو و خودروسازی ایران به مو رسید، اما پاره نشد و تولید محصولات مربوط به خانواده ال‌90 ادامه یافت. این درحالی است که با بازگشت تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه خودروسازی ایران از نیمه مرداد امسال، رنو رفتاری متفاوت از گذشته را در پیش گرفت و چهره جدیدی از خود نشان داد. آن طور که از شواهد و قرائن بر می‌آید و روند تولید محصولات رنو در چند ماه گذشته نشان می‌دهد، خودروساز فرانسوی این بار عزمی جدی برای رفتن دارد و به احتمال فراوان، تا پیش از پایان سال‌جاری، تولید محصولات این شرکت در ایران خودرو و پارس خودرو متوقف خواهد شد.

به گزارش دنیای اقتصاد، پس از آنکه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در اردیبهشت امسال خروج این کشور را از توافق هسته‌ای و برجام اعلام کرد، مشخص شد آمریکایی‌ها خودروسازی ایران را در اولویت بازگشت تحریم‌ها قرار داده‌اند، حتی زودتر از تحریم نفتی. بر این اساس، اداره خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد تحریم‌های سختگیرانه علیه خودروسازی ایران از نیمه مرداد برمی‌گردد. در نظر گرفتن این تحریم‌ها بدان معنا بود که هرگونه مراوده با خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی، ممنوع بوده و جرایم سنگینی را به دنبال خواهد داشت.

به فاصله کوتاهی پس از خروج آمریکا از برجام و وعده بازگشت تحریم‌ها، بیشتر خودروسازان خارجی، مستقیم و غیرمستقیم پیغام دادند که امکان ماندن در ایران را نداشته و مجبور به رفتن هستند. این درحالی بود که رنو موضعی نسبتا متفاوت گرفت و اعلام کرد با وجود تحریم‌های آمریکا، در ایران خواهد ماند. این خبر مهم را کارلوس گوسن مدیرعامل رنو-نیسان-میتسوبیشی در جمع سهامداران این ائتلاف خودروسازی اعلام و حتی تاکید کرد که ماندن رنو در دوران تحریم، می‌تواند در آینده به مزیتی بزرگ برای این خودروساز در بازار ایران تبدیل شود. اظهارات گوسن موجی از امیدواری را بابت ماندن خودروساز معتبر اروپایی در ایران و ادامه تولید محصولات خانواده ال‌90 ایجاد کرد، اما به فاصله کوتاهی، رنویی‌ها تغییر موضع داده و خبر از رفتن دادند.

بنا به گفته مسوولان رنو، با توجه به بازگشت تحریم‌های آمریکا و بروز مشکلاتی از جمله محدودیت نقل‌وانتقال پول، این شرکت دیگر نمی‌تواند به فعالیت در خودروسازی ایران ادامه دهد. آنها با بیان اینکه رنو می‌خواهد بازار از دست رفته ایران را در آفریقا جبران کند، از توقف ارسال قطعات خودرو به کشور تا پایان سال میلادی جاری خبر دادند. این پیغام رنو به وضوح مشخص کرد خودروساز فرانسوی دیگر میل و انگیزه و توانی برای ماندن در ایران ندارد. در ادامه، انتشار آمار تولید خودروسازان داخلی نیز نشان داد تیراژ محصولات رنو در ایران به شدت نزول کرده و با ادامه روند فعلی، تولید خانواده ال 90 در آینده‌ای نه‌چندان دور متوقف خواهد شد. طبق آمار منتشره، در مجموع تیراژ خانواده تندر90 (شامل تندر معمولی، پارس‌تندر، تندر اتومات و ساندرو) طی پنج ماه نخست امسال به 32 هزار و 600 دستگاه رسیده است. این آمار نشان می‌دهد تیراژ این خانواده نسبت به 5 ماه ابتدایی سال گذشته، حدود 44 درصد کاهش یافته، آن هم درحالی‌که روند تولید محصولات رنو تا پیش از خروج آمریکا از برجام، مثبت بود. هرچند مشکلات داخلی نیز در نزولی شدن تولید رنو بی‌تاثیر نبوده، با این حال وعده بازگشت تحریم‌ها و اجرایی شدن این وعده که به مختل شدن ارسال قطعات از خارج منجر شده، نقش اصلی را در این ماجرا دارد.

در اطلاعیه‌ای نیز که چندی پیش پارس خودرو (یکی از تولیدکنندگان محصولات رنو در ایران) منتشر کرد، به صراحت گفته شده بود تولید خودروهای رنو (به دلیل مختل شدن تامین قطعات از ناحیه خودروساز فرانسوی) افت کرده است. آمار می‌گوید، 25 هزار و 902 دستگاه انواع تندر-90 و ساندرو در این شرکت به تولید رسیده که نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته، حدود 34 درصد کاهش را نشان می‌دهد. اوضاع البته در ایران خودرو نیز بهتر نیست و این خودروساز هم افتی بزرگ را در تولید محصولات رنو به خود می‌بیند و با چالش تحویل رنوهای ثبت‌نامی دست و پنجه نرم می‌کند. طبق آمار مربوط به پنج ماه نخست امسال، ایران خودرویی‌ها با توجه به تیراژ 6‌هزار و 698 دستگاهی‌شان در تولید تندر90، با کاهش حدود 64 درصدی مواجه شده‌اند.

هرچه هست، شواهد و قرائن نشان می‌دهد رنوی 2018، رنوی 2012 و 2013 نیست و این خودروساز فرانسوی قصد ندارد این بار مانند گذشته در کنار خودروسازی ایران بماند و تولید محصولاتش را حتی در تیراژی اندک ادامه دهد.

ناتوانی رنو برای مقابله با تحریم

اما چرا رفتار رنو تغییر کرد؟ چه شد این خودروساز معتبر اروپایی که تحریم‌های قبلی را تاب آورد و «جاده مخصوص» را ترک نکرد، این بار طاقت نیاورد و عطای بازار ایران را به لقایش بخشید؟

در پاسخ به این پرسش، دلایل مختلفی از سوی کارشناسان و فعالان صنعت خودرو مطرح می‌شود، که در این بین، «شدت و سختی تحریم‌های جدید» و «بی‌انگیزگی رنو» اصلی‌ترین علل تغییر رفتار و ترک ایران از سوی این خودروساز عنوان می‌شوند.

تردیدی وجود ندارد که تحریم‌های آمریکا نقش محوری را در خروج رنو از ایران بازی می‌کند و مانند دیگر خودروسازان خارجی، این برند نیز توان مقابله با ترکش‌های تحریم را در خود نمی‌بیند و اگر هم ببیند، انگیزه‌ای برای تحمل سختی‌ها ندارد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، آمریکایی‌ها در دور جدید تحریم خودروسازی ایران، به دنبال بستن تمامی منافذ هستند تا هیچ خودروساز و قطعه‌ساز خارجی نتواند با ایرانی‌ها همکاری و مراوده داشته باشد. مشکل بزرگی که تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده، محدود کردن عملیات نقل‌وانتقال پول است، به نحوی که شرکت‌های خارجی عملا نمی‌توانند مراودات مالی عادی با طرف‌های ایرانی داشته باشند. به‌عنوان مثال، همین رنو درحال‌حاضر امکان دریافت پول خود بابت ارسال قطعات به ایران را ندارد و بنابراین طبیعی است که برای ادامه همکاری سست شود.

در این مورد، حسن کریمی‌سنجری کارشناس خودرو ضمن تایید تغییر رفتار رنو در دور جدید تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: شواهد نشان می‌دهد رنو قصد ماندن در ایران را ندارد و تولید محصولاتش نیز تا چندی دیگر متوقف خواهد شد و دلیل این تغییر رفتار را می‌توان در سختی تحریم‌ها و بی‌انگیزگی این شرکت (برای ماندن در ایران) جست‌وجو کرد.

وی گفت: تحریم‌های جدید علیه خودروسازی ایران، بسیار جدی‌تر از گذشته است، چون منافذ ارتباط با خارجی‌ها بسته شده و حتی برخی شرکت‌های چینی هم بابت ادامه همکاری دچار تردید شده‌اند. کریمی با بیان اینکه با وجود عدم خروج اروپایی‌ها از برجام، وابستگی سیستم مالی جهان به آمریکایی‌ها مشکل‌ساز شده، افزود:ساختار بانکی دنیا پیچیدگی زیادی دارد و معمولا انتهای هر اقدام مالی در نهایت به آمریکایی‌ها ختم می‌شود و همین موضوع، شرکت‌ها را از ادامه همکاری با ایران منصرف یا با تردید جدی مواجه کرده است. این کارشناس ادامه داد: حتی گفته می‌شود چینی‌ها و هندی‌ها که در اجرای تحریم‌های قبلی چندان پررنگ عمل نکردند نیز با تهدید و تطمیع آمریکا مواجه شده‌اند و این موضوع نشان می‌دهد شرکت‌های خارجی از جمله رنو کار بسیار دشواری برای ادامه همکاری با ایران دارند.

کریمی بر این باور است که تحریم‌های آمریکا، اقتصاد کلان کشورها را نشانه رفته نه اختصاصا شرکت‌های آنها را. به گفته وی، آمریکا به کشورها می‌گوید اگر مثلا از ایران نفت بخرید، فلان شرکت‌تان را تحریم خواهم کرد، بنابراین طبیعی است که دست و پای کشورها و شرکت‌های مختلف دنیا برای ادامه همکاری با ایران سست شود.

کریمی در پاسخ به این پرسش که شرکای رنو چه نقشی در خروج این شرکت از ایران دارند، گفت:به هر حال اینکه نیسان و میتسوبیشی به‌عنوان شرکای رنو در بازار آمریکا حضور دارند و احتمالا به‌واسطه تحریم، تحت‌فشار قرار گرفته‌اند نیز می‌تواند یکی از دلایل رفتن رنو باشد. رنو فعلا در بازار آمریکا حضور ندارد، اما نیسان و میتسوبیشی که شرکای آن هستند، در این بازار فعالیت می‌کنند و برخی معتقدند، آمریکایی‌ها رنو را از ناحیه این دو برند ژاپنی، بابت ترک ایران تحت‌فشار قرار داده‌اند.
انگیزه رنو را گرفتند

اما دیگر دلیل تغییر رفتار رنو در قبال ایران، بی‌انگیزگی این شرکت به‌دلیل اتفاقات رخ داده در دوران پسابرجام است. رنویی‌ها که در تحریم قبلی ایران را ترک نکرده بودند، با حصول توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، پروژه‌ای جدید را در کشور کلید زده و بر آن شدند تا به‌صورت مستقل در خودروسازی ایران فعالیت کنند.

از همین‌رو، قراردادی مشترک میان این خودروساز با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و همچنین یک شرکت بخش خصوصی، منعقد و رنو به‌عنوان سهامدار اصلی معرفی شد. امضای این قرارداد به معنای حضور مستقل رنو در خودروسازی و بازار ایران تلقی می‌شد و به تعبیر برخی کارشناسان، این امتیاز ویژه، پاداش ماندن رنویی‌ها در ایران طی دوران تحریم بود.

این در حالی بود که مجموعه حواشی و سنگ اندازی‌های داخلی اجازه اجرایی شدن قرارداد رنو را نداد و در نهایت با تحریم دوباره خودروسازی ایران، قرارداد موردنظر عملا به بایگانی رفت.

حال گفته می‌شود دلیل اصلی بی‌انگیزگی رنو برای ماندن در ایران و مقابله با تحریم‌ها، اجرایی نشدن همین قرارداد است، چه آنکه رنو میل چندانی به مشارکت مستقیم با خودروسازان ایرانی نداشته و فعالیتی مستقل را می‌خواهد. بنابراین چون عملی شدن پروژه «رنوی مستقل» به‌واسطه سنگ‌اندازی‌های داخلی تقریبا غیرممکن می‌نماید، رنو میل و انگیزه‌ای برای ماندن در ایران ندارد.

در این مورد، کریمی‌سنجری معتقد است که مشکلات و حواشی داخلی، انگیزه ادامه فعالیت در ایران را از رنو گرفته است.

وی گفت:قراردادی که این شرکت با سازمان گسترش و بخش خصوصی منعقد کرد، در نوع خود مناسب بود زیرا مالکیت را رنو در اختیار داشت و این موضوع می‌توانست به شکل‌گیری خودروسازی مستقل در ایران (به‌عنوان رقیبی جدی برای ایران خودرو و سایپا) کمک کند.

کریمی افزود: بنابراین وقتی این قرارداد اجرایی نشد، رنو نیز انگیزه‌اش را برای ادامه فعالیت در ایران آن هم با وجود تحریم‌های سختگیرانه، از دست داد. این کارشناس همچنین به ممنوعیت واردات خودرو به کشور نیز اشاره و تاکید کرد:رنویی‌ها به واسطه صادرات خودرو کامل، بازار مناسبی را برای خود در ایران فراهم کرده بودند که ممنوعیت واردات، این امتیاز را نیز از آنها گرفت و انگیزه ماندن‌شان را بیشتر کاهش داد.