ارزیابی سفیر ترکیه از آخرین تحولات منطقه و روابط آنکارا ـ واشنگتن

«رضا هاکان تکین» سفیر ترکیه در ایران با حضور در خبرگزاری مهر به بررسی تحولات ادلب، شرق فرات و روابط آنکارا و واشنگتن پرداخت.

نشست تهران در خصوص ادلب سوریه با حضور روسای جمهوری سه کشور ایران، ترکیه و روسیه و دیدار دوجانبه اردوغان رئیس جمهور ترکیه و پوتین رئیس جمهوری روسیه در شهر سوچی روسیه سرنوشت ادلب در سوریه را مشخص کرد. در نشست اخیر توافق شد که این منطقه، به عنوان منطقه کاهش تنش حفظ شود و جنگی صورت نگیرد.

آنکارا در صدد است تا در شرق فرات نیز چنین منطقه ای ایجاد شود و نیروهای کرد سوری از این منطقه خارج شوند.

«رضا هاکان تکین» سفیر ترکیه در ایران در خصوص تحولات ادلب، شرق فرات، روابط آنکارا و واشنگتن با خبرگزاری مهر گفتگویی انجام داده است که در ادامه آمده است.

*به نظر شما مهمترین دستاوردهای نشست سه جانبه تهران چه بود؟ به ویژه اینکه بعداز این نشست اردوغان و پوتین در نشست سوچی در رابطه با موضوع سوریه و عملیات ادلب دیداری داشتند ارزیابی شما از این نشست چیست؟ پیش بینی شما از آینده تحولات سوریه و بخصوص عملیات ادلب بعنوان آخرین نقطه تجمع تروریست ها و مبارزان مسلح در سوریه چه خواهد بود؟

نشست تهران کاملا یک نشست موفقیت آمیز بوده است. چرا که موضوع سوریه موضوع پیچیده ای است. در آنجا بیش از هفت سال است که بحران ادامه دارد و هر روز تحولات وخیمی رخ می دهد و در نهایت در ادلب ممکن بود ما با یک تابلوی تراژیک عمیق تری در نزدیکی مرزهایمان روبرو شویم.

روند آستانه توسط ترکیه، ایران و روسیه آغاز شد. یکی از مهمترین دستاوردهای این روند این بود که در چهار منطقه در سوریه منطقه بدون درگیری و آتش بس برقرار شد که این موفقیت بزرگی بود.

متاسفانه در یک سال اخیر بجز ادلب سه منطقه دیگری که از مناطق بدون درگیری بود لغو شد. ما با تکرار مسائل مشابه برای ادلب مخالف بودیم. چرا که ادلب برای ما اهمیت خیلی ویژه ای دارد.

یکی از دلایل این موضوع این است که این منطقه دقیقا نزدیک مرزهای ترکیه است. گذشته از آن در چارچوب توافقات حاصله در روند آستانه، ترکیه در آنجا نیروی نظامی دارد و برای حفاظت و نظارت منطقه عدم درگیری 12 نقطه مشخص شده که در این نقاط سربازان و نیروهای نظامی ما وجود دارند.

در ادلب سه و نیم میلیون سوریه ای حضور دارند که نیمی از اینها از اهالی ادلب هستند و ما بقی کسانی هستند که بخاطر شرایط سوریه مجبور به فرار شده و در آنجا ساکن شدند. ما در حال حاضر سه و نیم میلیون شهروند سوری را در کشورمان میزبانی می کنیم و اگر اتفاقی در ادلب می افتاد این جمعیتی که در آنجا حضور دارند برای فرار، انتخابی جز ترکیه نداشتند. ما ظرفیت پذیرش پناهجویان جدید را نداریم.

گذشته از این درصورتی که موج جدید مهاجرت از ادلب اتفاق بیافتد علاوه بر بحران انسانی 10 الی 15 هزار تروریست که در این منطقه هستند می توانند به همراه پناهجویان وارد ترکیه شوند و حتی به اروپا و ایران نفوذ کرده و عملیات تروریستی انجام دهند. این موج مهاجرت مشکلات امنیتی را در پی خواهد داشت. این هم یکی از دلایلی است که موضوع ادلب برای ما اهمیت ویژه ای دارد.

در حال حاضر در مورد سوریه معتقد به راه حل سیاسی هستیم. این را کشورهای دیگر هم حداقل بصورت شفاهی بیان می کنند. آنها هم می گویند که بحران سوریه باید راه حل سیاسی داشته باشد و مشکلات با گفتگوی سیاسی حل شود. درحال حاضر بنا بود گفتگوهای سیاسی بین دو طرف انجام شود. وقتی مذاکره می خواهد رخ دهد اصولا یک طرف مخالفین نظام هستند و طرف دیگر نمایندگان نظام.

ادلب آخرین نقطه ای است که مخالفین دولت سوریه در آنجا حضور دارند و وقتی این منطقه هم از بین برود عملا پیش از اینکه گفتگوی سیاسی بخواهد شکل بگیرد از پایه فرو می ریزد. این هم از دیگر دلایلی است که ادلب برای ما حایز اهمیت است.

در نشست تهران شاید بتوان گفت که به نتیجه مشخصی نرسیدیم ولی اگر به بیانیه مشترک توجه کنیم بخصوص در ماده سوم این مسئله مطرح شده که بر پایه دیدگاه مثبت روند آستانه برای حل و فصل مسئله ادلب بایستی دنبال شود.

ده روز بعد از نشست تهران، در دیدار اردوغان رئیس جمهور ترکیه با همتای روسی اش در سوچی در مورد ادلب توافقی حاصل شد که جزییات آن در اخبار منتشر گردید. بطور کلی در این توافق بحث این است که آرامش و صلح در ادلب برقرار باشد و هرچه سریع تر روند مذاکرات سیاسی شروع شود.

زیرا هدف برقراری آتش بس نیست بلکه هدف نهایی در سوریه تضمین و تامین حقوق مشروع مردم سوریه است به شکلی که تمامی اقشار سوریه و گروه ها به حق و حقوقشان دست پیدا کنند و سیستمی که بتواند بصورت فراگیر این حقوق را برای آنها ایجاد کند. توافق سوچی بلافاصله از طرف ایران مورد حمایت قرار گرفت. چاوش اغلو وزیر امورخارجه ترکیه طی تماس با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از حمایت تهران تشکر کرده و درباره توافق ادلب اطلاعاتی را در میان گذشت.

*ارزیابی شما دررابطه با رویکرد و رفتار عربستان و امارات درباره تحولات سوریه بخصوص بعداز اختلاف نظرآنها با قطر و ترکیه چیست؟ چون سعودی ها می خواهند اینگونه القا بکنند که ما از ابتدا حامی داعش نبوده ایم و به زعم آنها مخالف رفتار دیکتاتورمابانه اسد در سوریه هستیم.

شاید بیراه نباشد که بگوییم بعد از وقوع بحران قطر موضوع سوریه هم برای عربستان سعودی و امارات و هم برای قطر کم اهمیت شد و در اولویت هایشان قرار نگرفت و آنها بیشتر به مشکلاتشان متمرکز شدند.

ما نه از بحرانی که در حوزه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بوجود آمده خوشحالیم و نه از بحرانی که در رابطه آن کشورها با ایران رخ داده. در خصوص بحران سوریه و دیگر بحران ها باور داریم که کشورهای منطقه در کنار هم می توانند راه حل هایی برای منطقه طراحی کنند.

اساسا اگر کشورهای منطقه می توانستند خودشان برروی بحران ها متمرکز شوند و برای حل بحران ها بجای مراجعه به کشورهای خارجی و استمداد از آنها سعی می کردند خودشان راه حل بیابند امروزه با تابلوی خیلی متفاوتی با آنچه که در منطقه وجود دارد روبرو می شدیم. این هم متاسفانه تراژدی منطقه ماست. ما همین مسئله را در مورد بحران سوریه، فلسطین، یمن و عراق هم شاهدیم.

*همانطور که می دانید ترکیه نیروهای «پ ی د» و «ی پ گ» را بعنوان گروه های تروریستی می شناسد ولی آمریکا چنین نظری ندارد و از آنها حمایت می کند. ترکیه برای مقابله با این گروه ها دو عملیات سپرفرات و شاخه زیتون را در شمال سوریه انجام داد. اما علی رغم آن آمریکا هنوز به حمایت هایش ادامه می دهد. این موضوع چه تاثیری بر روی رابطه ترکیه و آمریکا خواهد داشت؟ به نظر شما این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟

ما هیچ تردیدی نداریم که« پ ی د» و «ی پ گ» شاخه های پ ک ک در سوریه هستند و حتی کسانی که ادعای متفاوتی دارند در اصل به این معتقدند. وقتی که منطقه رقه از گروههای تروریستی پاکسازی شد آنها در مرکز شهر پوسترهای بزرگ عبدالله اوجلان را آویزان کردند. این یک مثال ساده ای بود. دلیل حمایت آمریکا از این گروه ها به ادعای آنها این است که اولا آنها این گروه ها را شاخه پ ک ک نمی دانند. در این مسئله ما دیدگاه کاملا متضادی با آمریکا داریم.

دلیل دوم آنها این است که می گویند ما در سوریه با داعش مبارزه می کنیم. ولی این دو استدلال برای ما قابل قبول نیست.

طبیعی است که همکاری آمریکا با «پ ی د» و «ی پ گ» به رابطه آنکارا و واشنگتن ضربات زیادی زده است. همانطور که مستحضر هستید در این اواخر درباره موضوعات مختلف با آمریکا اختلافات جدی داشتیم. میزبانی آمریکا از فتح الله گولن و دستگیری کشیش آمریکایی برانسون به جرم رابطه با گروه های تروریستی بر رابطه ترکیه با واشنگتن تاثیرگذار بوده است.

ما برای حل این مسائل با آمریکا تلاش زیادی کردیم که بتوانیم مذاکره کنیم اما این روند یکطرفه نیست. درباره همکاری واشنگتن با ی پ گ در تابستان سال گذشته با آمریکایی ها مذاکراتی داشتیم که به تفاهمی دست یافتیم و نقشه راهی در رابطه با آن مشخص گردید. اگر ما بتوانیم آن را عملیاتی و اجرا کنیم تاثیرات مثبتی در پی خواهد داشت. تفاهمی که حاصل شد این است که پ ی د و ی پ گ بایستی از شرق فرات تخلیه شوند. اگر آمریکا واقعا خود را از متحدین ترکیه می داند باید به مسائل مرتبط با امنیت ملی ترکیه اهمیت بیشتری دهد. تنها کشوری که با آمریکا مشکل دارد فقط ایران نیست. بعد از اینکه ترامپ سرکار آمد بجز چند کشور آمریکا با همه مشکل پیدا کرد.

*آقای اردوغان دیروز در گفتگو با روزنامه کامرسانت اعلام کرد که ترکیه در شرق فرات وارد عمل می شود و منطقه امنی مشابه شمال غرب سوریه ایجاد می کند. شما هم به توافق میان ترکیه و آمریکا درباره شرق فرات اشاره فرمودید. در مورد کنترل این مناطق چه توافقاتی انجام شده است؟ اگر این مناطق ایجاد شود آیا کنترل این مناطق را ترکیه بر عهده خواهد گرفت؟

صحبتی که آقای اردوغان ابراز داشتند در مورد عملیات نظامی ترکیه در شرق فرات برای تشکیل مناطق امن نبود. این مناطق از طریق مذاکره ایجاد خواهد شد. ادلب یکی از نمونه های خوب برای این مسئله هست.

ما در ادلب طی عملیات نظامی یک منطقه امن ایجاد نکردیم بلکه از طریق مذاکره و کار سیاسی این منطقه ایجاد شد. مسئله ای که آقای اردوغان مطرح کردند این بود که در آنجا مناطق امنی ایجاد شود. شاخصه مهم برای ترکیه این است که مناطق امن عاری از تروریست ها باشد.

ما در خصوص گروه های تروریستی تفاوتی قائل نیستیم وقتی می گوییم گروه تروریستی هم تحریر الشام و جبهه النصره و هم پ ی د و ی پ گ را شامل می شود. ما مدلی که در ادلب پیاده کردیم را در شرق فرات هم با آمریکا می توانیم پیش ببریم.

اما مهمتر از همه این مسائل این است که در سوریه روند مذاکرات سیاسی شکل بگیرد و گفتگوها شروع شود. زیرا مناطق امن یک راه حل موقتی است. مسئله اصلی که ما باید برای آن تلاش کنیم دستیابی برای راه حل های پایدار و بلند مدت است نه راه حل موقتی. مستلزم آن تلاش واقعی همه کشورهای قدرتمند ازقبیل آمریکا، روسیه، ایران و ترکیه و یا دوستان اروپایی است.

*اگر در هر صورت نیروهای کرد از منطقه شرق فرات خارج نشوند آیا ترکیه در این منطقه اقدام نظامی انجام خواهد داد؟

در صورتی که تهدیداتی علیه امنیت ملی ترکیه از طرف عناصر و گروه ها صورت گیرد تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد. در گذشته هم با توجه به تهدیدات تدابیر خاصی اتخاذ کردیم و این روند را ادامه خواهیم داد.

ترکیه در مورد حقوق کردهای سوریه و احقاق حقوق آنها هیچ مشکلی ندارد. کاملا برعکس پیش از قطع روابط ترکیه و سوریه کشوری که بیش از هر کس دیگری در مذاکره با اسد آن را مطرح می کرد ما بودیم. حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی سیاسی سوریه خط قرمز ماست.

*سفر اردوغان به ایالات متحده آمریکا را چگونه ارزیابی می کنید؟ بعد از این سفر در رابطه میان دو کشور اتفاق غیر منتظره ای رخ خواهد داد؟ در رسانه های ترکیه آمده است که احتمالا کشیش آمریکایی برانسون در ماه اکتبر آزاد خواهد شد نظر شما در این باره چیست؟

همانطور که می دانید این سفر برای انجام دیدار دو طرفه نیست و اردوغان همانند روسای دیگر کشورها مثل رئیس جمهور ایران برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک رفته است و در حال حاضر احتمال دیدار دو جانبه اردوغان با ترامپ مطرح نیست.

ولی در دقایق پایانی ممکن است اتفاقات دیگری رخ بدهد. آقای اردوغان بیان کرده بود که اگر از طرف آمریکایی تقاضای دیدار مطرح شود آن را ارزیابی خواهد کرد. در حال حاضر این دیدار در برنامه های آقای اردوغان وجود ندارد. البته طبیعی است در سطوح پایین تر با آمریکایی ها دیدارهایی رخ خواهد داد زیرا تماس های ما با آنها ادامه دارد و دیدار بین هئیت های ترک و آمریکایی انجام می شود. ولی نمی دانم در نیویورک به نتیجه متفاوتی دست خواهیم یافت یا نه. بدلیل اینکه در نیویورک دیدار دوجانبه (بین اردوغان و ترامپ) انجام نخواهد شد نظر قطعی نمی توانم بدهم.

در مورد ادعاها درباره آزادی کشیش آمریکایی در ماه اکتبر باید بگویم که تصمیم نهایی را دستگاه قضایی ترکیه خواهد داد. دستگاه قضایی ترکیه به خاطر اینکه در ماه نوامبر در آمریکا انتخابات برگزار می شود به آزادی راهب برانسون قبل از انتخابات رای نخواهد داد. دستگاه قضایی بر اساس شواهد و مدارک موجود تصمیم خواهد گرفت. قضات ما اگر تشخیص دهند که وی بی گناه است به آزادی اش رای خواهند داد و این تصمیم به زمان آن بستگی ندارد.