آیا روسها باز هم از پشت به ایران خنجر زدند؟

گفته می شود روسیه و عربستان به بهانه متوازن‌سازی بازار جهانی نفت به دنبال تصاحب بخشی از سهم ایران هستند و از سوی دیگر برخی اعضای اوپک، دست در دست آمریکا برای ضربه زدن به برخی بنیانگذاران این سازمان تلاش می‌کنند.

به گزارش نامه نیوز، تلاش ترامپ برای ممانعت از حضور ایران در بازارهای جهانی نفت خام سبب گروگان‌گیری بازار از سوی روسیه و عربستان که تمایل زیادی هم به قیمت‌های پایین نفت ندارند، شده است.

خروج امریکا از برجام و اعمال تحریمهای نفتی ایران وضعیت بازار نفت را دچار تحولاتی جدید کرده و در این باره شاهد تحرکاتی از سوی عربستان با همراهی روسیه در جهت تصاحب بخشی از سهم ایران بوده ایم. موضوعی که انتقاد ایران را از بازیگر به ظاهر حامی و دوست ایران یعنی روسیه را در بر داشت. آیا روسها در این برهه به دنبال زدن خنجر از پشت به ایران هستند؟

اما باید این را در نظر داشت که روسها سیاست بلندمدت تری در این رابطه داشتند و همکاری آنها باکشورهای عضو اوپک مقطعی و در جهت بالا بردن قیمت نفت در آن برهه زمانی بود. از همان زمان روس‌ها اعلام کرده بودند که به محض اینکه قیمت نفت دوباره افزایش پیدا کند، تولیدشان را هم افزایش خواهند داد. از این رو حالا که به نظر می‌رسد که قیمت‌ها تا حد زیادی متعادل شده، برای همین روس‌ها تمایل دارند تولید نفت را افزایش دهند.

روسها دو دلیل را برای شرایط جدید دارند. یک دلیلش نیازهایی است که اقتصاد روسیه در سطح داخلی به درآمد حاصل از فروش نفت دارد، یعنی اقتصاد روسیه در سال‌های گذشته به‌خصوص به واسطه تحریم‌هایی که از دوره بعد از بحران اوکراین تا امروز متحمل شده، دچار زیان‌ها و آسیب‌هایی شده که کشور را ناگزیر می‌کند روی درآمدهای بیشتر از فروش انرژی خودش حساب باز کند. بنابراین یک دلیل اصلی روس‌ها برای افزایش تولید نفت خودشان به مباحث اقتصاد داخلی روسیه مرتبط می‌شود. یک بخش دیگرش یک موضوع جهانی در حوزه انرژی است و آن هم مسئله تولید نفت شیل در داخل آمریکا است، به این معنا که باید قیمت نفت در سطح پایینی باشد، عملا تولید نفت شیل در آمریکا خیلی مقرون به‌صرفه نیست و در جهت عکس آن اگر بهای انرژی افزایش پیدا کند، در شرکت‌های نفتی تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری در حوزه نفت شیل پیدا می‌کنند و اساسا تولید نفت شیل به آمریکا افزایش پیدا می‌کند که این مسئله از سوی تمامی کشورهایی که به صورت سنتی نفت را استخراج و تولید می‌کنند، به مثابه یک تهدید جدی به شمار می‌آيد. حتی برای کشورهایی مثل عربستان سعودی هم مسئله استخراج نفت شیل به آمریکا یک تهدید جدی به حساب می‌آید. بنابراین برای روس‌ها اهمیت دارد که به نوعی اجازه ندهند که آمریکایی‌ها تولید نفت خودشان را از منابع شیل افزایش دهند و به همین دلیل هم است که روس‌ها سعی می‌کنند با افزایش تولید خودشان به نوعی قیمت‌ها را در بازار جهانی متعادل نگه دارند تا از مقرون به‌صرفه‌شدن و تولید نفت شیل جلوگیری کنند.

همچنین نکته بعدی این است که مقاصد صادراتی نفت ایران و روسیه برعکس ایران و عربستان و دیگر کشورهای عربی متفاوت است و افزایش تولید نفت روسیه دقیقا به معنای پرکردن جای خالی نفت ایران در بازارهای جهانی نیست. در دور پیشین تحریم‌های هسته‌ای نیز که علیه ایران وضع شده بود، عملا کشورهایی مثل عربستان سعودی، قطر، کویت و عراق بودند که جایگزین نفت ایران در بازارهای جهانی شده بود. بنابراین در شرایط فعلی بحث افزایش نفت روسیه بیشتر از این جهت که در ضدیت با ایران معنا می شود که این موضوع همراهی با تحریم‌های آمریکا و همکاری با سیاست‌های عربستان سعودی تعبیر می شود، اما منافع ملی هر کشوری در برهه های مخلف می تواند دچار تحولاتی شود. حال نیز این سیاست نفتی روسها دلایل خود را دارد و به شکل دقیق نمی توان گفت معطوف به موضع‌گیری علیه ایران است.

به هر حال چون روسها منافع خودشان را دارند، منافعشان هم همانطور که عرض کردم، کاملا مشخص و واضح است و این را به وضوح هم گفته‌اند در تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی نمی‌کنند.، دست‌کم در سطح دولتی از چنین تحریم‌هایی استقبال نمی‌کنند، کما اینکه هفته گذشته وزیر انرژی روسیه هم بر این مسئله تاکید کرد که تحریم نفتی ایران کار درستی نیست و می‌تواند به بازار جهانی آسیب بزند.

– آقای بهمن! در قالب توافقی که کشورهای اوپک و غیراوپکی داشتند، به هر حال این توافق شده بود که این افزایش پیدا نکند و از این طرف هم وقتی بحث تحریم‌های ایران شکل می‌گیرد و همینطور گفتگوهای نفتی روس‌ها و عربستان که به هر حال رقیب و به نوعی دشمن ایران الان مطرح می‌شود، این موضوع جریان پیدا می‌کند که روس‌ها دارند خلاف منافع ایران عمل می‌کنند.

اما موضوع این است که سیاستهای جدید نفتی روسیه در برهه خاصی تغییراتی به خود دیده که ایران احتمالا با مشکلات تحریمی دست و پنجه نرم خواهد کرد و از طرفی مذاکرات روسیه با کشوری چون عربستان همسو شده است که آب آن در سالهای اخیر با ایران به یک جوی نمی رود.

اما باز هم بحث منافع ملی جریانی سیال است و شاید بتوان گفت وقتی سیاست‌های نفتی روسیه با عربستان همسو می‌شود، به دلیل ضدیت با ایران نیست، یعنی علتش تقابل با ایران یا تحت فشار قراردادن ایران نیست. علتش این است که همانطور که روس‌ها نسبت به استخراج نفت شیل از طرف آمریکایی‌ها حساسیت دارند، سعودی‌ها هم دقیقا همین حساسیت را دارند، به همین دلیل آنها هم تلاش می‌کنند به نوعی جلوگیری کنند از افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، مضاف بر اینکه سعودی ها مقاصد سیاسی درخصوص ایران دارند دنبال می‌کنند.

قسمت دیگر واقعیت دیپلماسی و سیاست خارجی این است که ایران با روسیه یا هیچ کشور دیگر در شرایط اتحاد استراتژیک نیست و نه ایران و یا هیچ کشور دیگری متقابلا متعهد به اجرای هر گونه شرایطی به نفع هم نیستند. از این رو ایران باید با در نظر گرفتن این موضوع به شکل کامل نباید اعتماد به دیگران را مبنای رفتارهای سیاست خارجی خود کند. چنان که به اروپا و امریکا اعتماد کامل ندارد روسیه هم کشوری نیست که ایران بتواند همه تخم مرغ های خود را در سبد آن بگذارد.