بحران عجیب و خطرناک در روابط ایران و عراق

ایران و عراق وضعیت شکننده ای را دنبال میکنند. متغیرهای متعدد باعث تنشهای احساسی شده است.

عراق زمانی که در لبه پرتگاهی بود که داعش برای آن ساخته بود، ایران در کنار آن ماند و با کمکهای تسلیحاتی، فکری و مستشاری و همچنین به میدان آمدن مردم عراق که باعث شکل گیری نیرویی جدید به اسم حشد الشعبی شد، داعش همه پایگاه زمینی خود را از دست داد و از عراق پاکسازی شد.

همگان اذعان داشتند دوران پساداعش دوران جدیدی خواهد بود. وضعیت عراق بعد از انتخابات 2018 پارلمانی دقیقا همین وضعیت جدید پساداعش است. وضعیتی با پیچیدگی ها جدید و مشکلات گذشته. این روند باعث شده است روابط دو کشور ایران و عراق نیز به مرحله جدیدی قدم بگذارد و مسائل جدیدی را تجربه کند.

به گزارش نامه نیوز، عراق پس از انتخابات پارلمانی 2018 وارد فضای جدیدی شده است که پیچیدگی نقش بازیگران داخلی در کنار مسائل منقطه ای و بین الملل، آنرا در شرایط متفاوتی از گذشته قرار داده است. روابط خاص ایران و عراق و وابستگی های متقابل این دو کشور، باعث شکنندگی روابط دو کشور در کنار متغیرهای متفاوت شده است. در حالی که روند انتخاب نخست وزیر به درازا کشیده و تکلیف ائتلافهای سیاسی مشخص نشده است، العبادی نخست وزیر این کشور، رئیس الحشد شعبی را برکنار کرده است که بازتابهای متفاوتی را شکل داده است. در کنار این موضوعات، مسائلی چون اعتراضات شهرهای جنوبی عراق و برخی اظهارات ضد ایرانی و همچنین موضوع زائران عراقی در مشهد باعث ایجاد سوء تفاهماتی شده است که پیچیدگی روابط دو کشور را افزون تر کرده است.

برکناری فالح فیاض بخاطر ایران است؟

حیدر عبادی، نخست وزیر عراق، فالح الفیاض را از تمامی مناصب دولتی و از همچنین حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) برکنار کرد. دفتر نخست وزیر اعلام کرده دلیل این برکناری را ورود رئیس سابق حشدالشعبی به فعالیت‌های سیاسی و حزبی عنوان کرده است. ائتلاف الفتح عراق دستور حیدر عبادی را یک تصمیم شخصی و غیرقانونی خوانده است. در بیانیه الفتح آمده: صدور دستوری برای برکنار کردن فالح الفیاض از ریاست حشد الشعبی و دستگاه امنیت ملی و مشاوری امنیت ملی، از اقدامی خطرناک حکایت دارد تا حشد الشعبی و دستگاه‌های امنیتی را وارد نزاع‌های سیاسی و تسویه حساب‌های شخصی کند. بعد از تصمیم العبادی برخی رهبران سیاسی ائتلاف النصر، فالح الفیاض را نامزد نخست وزیری کرده اند. در بیانیه رهبران ائتلاف النصر آمده است: ما به عنوان رهبران و اعضای اصلی ائتلاف النصر، با اعتقاد به توانمندی‌های فالح الفیاض برای اجرای برنامه دولتی که خواسته‌های شهروندان را برآورده کند و با توجه به مقبولیت ملی گسترده‌ای که وی دارد، نامزدی‌اش برای تصدی نخست‌وزیری را اعلام می‌کنیم. اختلاف در ائتلاف نصر برخی از گزارش‌های پیشین حاکی از اختلافاتی بین حیدر عبادی و فالح الفیاض بود. برخی بر این عقیده بودند که اختلاف بین این دو نفر می‌تواند در ائتلاف النصر زلزله‌ای ایجاد کند. ائتلاف نصر در انتخابات پارلمانی اخیر عراق، ۴۲ کرسی را از آن خود کرد. منابع گفته بودند، اختلاف در ائتلاف النصر و بیرون رفتن عده‌ای از رهبران آن به رهبری فالح الفیاض از این ائتلاف، می‌تواند حدود ۳۰ کرسی پارلمان را از این ائتلاف بگیرد.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران برکناری رئیس حشد الشعبی و مشاور امنیت ملی دولت عراق را موضوعی داخلی می‌داند و می‌گوید ایران در این مورد دخالت نمی‌کند.
اما یک خبرگزاری عراقی مدعی شد که سخنگوی وزارت خارجه ایران تصمیم العبادی برای برکناری الفیاض را اشتباه خوانده است. این نقل قول با واکنش علی السنید، از فرماندهان ائتلاف نصر عراق که حیدر عبادی ریاست آن را بر عهده دارد رو به رو شد. این فرمانده نظامی گفت: ما این اظهارات را رد می‌کنیم، این اظهارات دخالت آشکار در امور عراق است و از تهران می‌خواهیم که به این دخالت‌ها پایان دهد. وی افزود: این اظهارات نشان دهنده دخالت ایران در امور داخلی عراق است.

عراقی ها در مشهد

از ابتدای سال ۹۷ گزارش‌های فراوانی از افزایش توریست‌های عراقی در ایران منتشر شده است. این افزایش حضور عراقی‌ها باعث رونق اقتصادی در برخی شهرهای مرزی و شهرهای مذهبی همچون مشهد شده است. اما این حضور با وجود اینکه به لحاظ اقتصادی رونق زا است، اما از جهاتی دیگر بحث برانگیز شده است. گفته می‌شود توریست‌های عراقی که با برچسب “توریسم مذهبی” وارد ایران می‌شوند و هدف اصلی خود را شهر مشهد قرار می‌دهند در واقع غیر از زیارت و سیاحت اهداف دیگری را هم در سردارند. گفته می‌شود بسیاری از آن‌ها در جست و جوی خدمات جنسی به ایران سفر می‌کنند. ادعایی که اخیرا چالش برانگیز شده و از سوی مقامات مذهبی مشهد رد شده است. ابعاد این ادعا اظهارنظرهای زیادی را حتی به شکل رسمی از زبان علم الهدی امام جمعه مشهد نیز به دنبال داشت.
اما این موضوع هم به مانند بسیاری از مسائل از مسیر منطقی خود خارج شده و اظهارنظرهای احساسی زیادی را در بر داشته است. موضوعی که میتواند فضای ضد عراقی و ضد عربی را به مانند یک فضای ضد عربستانی در داخل کشور گسترش دهد.
این مسائل حالا توانسته است روابط دو کشور را شکننده تر کرده و متغیرهای داخلی عراق و پیچیدگی های آن را به مسائل دیگر نیز تعمیم دهد. باید منتظر تحولات آتی عراق و مخصوصا روند انتخاب نخست وزیر و رسیدن عراق به یک ثبات سیاسی پس از انتخابات بود. شاید بتوان دقیقتر از گذشته به تحلیل جریانات پیش رو پرداخت.