آیا تهران در این دادگاه جنجالی واشنگتن را شکست می دهد؟

ایران در سه محور تلاش کرده است هزینه های خروج امریکا از برجام را کاهش دهد. یکی از این محورها شکایت ایران از امریکا در لاهه بود.

پس از خروج امریکای ترامپ از برجام ایران هم دست روی دست نگذاشت و در چند محور به مقابله با این موضوع پرداخت. ایران ابتدا وارد یک گفت و گوی جدید با بازیگران باقی مانده در برجام یعنی سه کشور اروپایی و روسیه و چین شد تا تکلیف برجام و آینده آنرا مشخص کنند. سوال اصلی ایران از 4 + 1 این بود که آیا تمایل دارند برجام ادامه پیدا کند یا در مسیر امریکا هستند. این کشورها باید تضمین هایی را به ایران ارائه می کردند تا ایران راضی به ماندن در برجام شود.

از این رو کشورهای باقی مانده در برجام به شکل سفت و سختی خروج امریکا از برجام را محکوم کردند و موضع حمایتی از ایران گرفتند. در همین روال، خبرهایی از تهیه بسته حمایتی اروپا از ایران شکل گرفت که نشان می داد آنها تلاش می کنند مانع کاهش فروش نفت ایران و فلج شدن مبادلات بانکی ایران شوند. ایران نیز موضوع فروش نفت و برگشت پول آن را موضوعی حیاتی برای ادامه برجام می داند.

در محوری دیگر ایران در خواست برگزاری جلسه کمیسیون مشترک برجام را برای اندیشیدن در مورد خروج امریکا خواستار شد. کمیسیون مشترک برجام که قبل از خروج امریکا از برجام با حضور همه اعضای امضا کننده و ایران شکل می گرفت این بار بدون امریکا برگزار شد و روشهای مقابله با تحریمهای امریکا علیه ایران بررسی شد. در این جلسه به اعضا هشدار داده شد که امریکا تعهدات خود را نقض کرده است و این موضوع با نقض روح برجام متفاوت بود. حالا دیگر 5+ 1 یک عضو خود را از دست داده بود.

اما مسیر دیگری که ایران در آن گام نهاد، شکایت به دیوان دادگاه لاهه در راستای نقض پیمان مودت 1955 بین ایران و امریکا بود. ایران موضوع اعمال تحریمهای امریکا علیه ایران را ناقض این پیمان دانسته و شکایت خود را بر این مبنا تنظیم کرد.

به گزارش نامه نیوز، این دادگاه دیروز تشکیل شد و سخنان طرفین شنیده شد. در این دادگاه وکلای دولت جمهوری اسلامی از دیوان بین‌المللی خواستند تا حکم به رفع تحریم‌هایی بدهد که دولت دونالد ترامپ، بعد از خروج این کشور از برجامپ علیه ایران وضع کرده یا خواهد کرد.

محسن محبی، یکی از وکلای دولت ایران در این پرونده، در آغاز جلسه دادگاه گفت: “ایالات متحده آشکارا در حال گسترش سیاستی با هدف وارد کردن شدیدترین آسیب ممکن به اقتصاد ایران و شهروندان و شرکت‌های ایرانی است… این سیاست در تناقض آشکار با پیمان مودت سال ۱۹۵۵ است.”

دولت ایران در شکایت خود به “عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی” بین ایران و آمریکا استناد کرده که در سال ۱۹۵۵ میلادی (۱۳۳۴ شمسی) بین دو دولت منعقد شد.
در این باره آمریکا در واکنش مکتوب اولیه خود که در دادگاه ارائه شد، اظهار کرد که دیوان بین المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی برای رسیدگی به این پرونده می‌داند و اظهارات ایران خارج از مرزهای این پیمان است.

همچنین وزارت خارجه آمریکا به شکایت ایران از آمریکا به دلیل اعمال مجدد و غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه علیه تهران واکنش نشان داد و آن را “تلاش برای دخالت در حق حاکمیتی آمریکا توصیف کرد”.

مایک پمپئو وزیر امور خارجه ضمن تلافی جویانه خواندن اقدام ایران در شکایت از آمریکا در بیانیه ای گفت:« شکایت ایران به دیوان بین المللی دادگستری تلاش برای دخالت در حقوق مستقل آمریکا شامل اقدامات قانونی از جمله اعمال تحریم مجدد که لازمه حفاظت از امنیت ملی ماست، می باشد. رسیدگی به شکایت ایران توسط این دادگاه سواستفاده از دیوان بین المللی دادگستری محسوب می شود».

جلسات استماع و رسیدگی دادگاه تا روز ۳۰ اوت (هشت شهریور) ادامه خواهد داشت و دیوان بین‌المللی در عرض یک ماه تصمیم خود را اعلام خواهد کرد.
دیوان بین‌المللی دادگستری، بازوی قضایی سازمان ملل متحد برای حل و فصل مناقشه‌های بین‌المللی است. حکم دیوان الزام‌آور است اما این دادگاه اهرمی برای الزام کشورها به اجرای حکم در اختیار ندارد و در مواردی بعضی کشورها از تن دادن به حکم این دیوان سر باز زده‌اند.

عهدنامه مودت چیست؟
در متن دادخواست ایران که در نوزده صفحه به دبیرخانه دیوان تسلیم شده، ایالات متحده متهم شده است که با تصمیم رئیس جمهوری آمریکا در خروج از برجام در ٨ ماه مه سال جاری و بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای، و همچنین اظهارات مقامات آمریکایی در مورد تشدید تحریم که به منزله وضع تحریم‌های دیگر است، “مفاد عهدنامه مودت مورخ سال ۱۹۵۵ را نقض کرده و به نقض این پیمان ادامه می دهد.”

“عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دولت شاهنشاهی ایران و دول متحده آمریکا” در ٢٣ مرداد سال ۱۳۳۴ بین نمایندگان دو کشور امضا شد و همان سال به تصویب مجالس شورای ملی و سنا و بعدا به امضای شاه رسید و جنبه قانونی یافت.

این عهدنامه مبنای روابط دوستانه بین ایران و آمریکا در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی بود اما بعد از انقلاب، روابط دو کشور پس از تصرف سفارت آمریکا و گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی قطع شد و بعد از چهار دهه هنوز برقرار نشده است.