دیر بجنبیم رویارویی با تغییر اقلیم ناممکن می‌شود
رئیس مرکز ارتباطات هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC گفت: تغییر اقلیم در مرزها متوقف نمی‌ماند و همه کشورها نسبت به آن آسیب‌پذیرند. اگر زود اقدام نکنیم کار دشوارتر و به تدریج ناممکن خواهد شد.
تغییر اقلیم به مثابه چالشی جهانی نمایندگان ۱۹۵ کشور جهان را در سال ۲۰۱۵ گرد هم آورد تا به آنچه ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) پیمان پاریس نام گرفت برای رویارویی با این چالش هم‌پیمان شوند. با این همه چه این تعهد جهانی و چه اصل موضوع تغییر اقلیم، همچنان موضوع بحث و درگیری است. در این باره با جاناتان لین رئیس مرکز ارتباطات هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC که برای حضور در نشست اطلاع رسانی و آموزشی این هیات به تهران آمده بود گفتگو کردیم.
گزارش‌های هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC چگونه به مردم و دولت‌ها کمک می‌کند با تغییر اقلیم مبارزه کنند؟
گزارش‌های هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC عمدتا سیاست‌گذاران را هدف گرفته است. ما هنگام نوشتن ، مردم، کارشناسان عادی و شهروندان را به عنوان مخاطب در نظر نمی‌گیریم. با در نظر داشتن این موضوع، می‌دانیم که همه به موضوع تغییر اقلیم علاقه دارند و می‌خواهند بدانند ما چه می‌گوییم و حتی دولت‌ها به ما می‌گویند باید کاری کنیم که غیرمتخصصان هم کارمان را ساده‌تر بفهمند و به این ترتیب بتوانند با مردم ارتباط بگیرند.
این برای ما چالش بزرگی است زیرا نمی‌خواهیم مفاد علمی پیچیده را ساده‌سازی و آغشته کنیم. به همین دلیل با متخصصان ارتباطات همکاری می‌کنیم که به مردم کمک کنند این یافته‌ها را بهتر درک کنند.
هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC به مردم نمی‌گوید چه باید بکنند. تحقیقات ما با سیاست‌گذاری بیشتر مرتبط است تا تجویزی، بنابراین ما قرار نیست به مردم بگوییم با هواپیما پرواز نکنید یا گوشت نخورید و مواردی از این دست. مردم می‌توانند شواهد را در گزارش‌های ما ببیند و نتیجه‌گیری خودشان را بر اساس آن شواهد علمی داشته باشند. درواقع یکی از مسائلی که در گزارش‌ها به دنبال آن هستیم همین است که چه چیزهایی به مردم برای تغییر رفتار انگیزه می‌دهد. تلاش می‌کنیم بفهمیم چه چیزی به مردم برای تصمیم‌گیری و تغییر رفتار انگیزه می‌دهد.
هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC مشخصاً به دولت ایران چگونه کمک می‌کند تا تغییر اقلیم را به مردم نشان بدهد؟
ما به هیچ دولتی بیش از دیگران کمک نمی‌کنیم. اما باید بگویم نکته ویژه در گزارش هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC آن است که سیاست‌گذاران و دانشمندان را کنار هم می‌آورد. به این ترتیب سیاست‌گذاران که عضوی از دولت هستند خودشان به دنبال گزارش‌ها هستند و همان‌ها هستند که دامنه وسیع گزارش‌ها را تعیین می‌کنند و می‌گویند اگر دانشمندان گزارشی را برای ما می‌نویسند آن را محترم خواهیم شمرد، سپس دانشمندان گزارشی را تهیه می‌کنند و سرانجام دو گروه کنار هم می‌آیند تا خلاصه‌ای را برای تصمیم‌سازان فراهم کنند و مطمئن شوند که این خلاصه که دستور کار بالادستی به شمار می‌رود بازتاب خوب، روشن و مفهومی از گزارش است، چیزی که دولت‌ها می‌توانند با آن کار کنند و در نتیجه گزارش‌ها بسیار قدرتمند خواهند بود چرا که مورد تأیید سیاست‌گذاران و جامعه علمی هستند.
ایران به عنوان بخشی از این فرایند یکی از دولت‌هایی است که گزارش را می‌خواهد و آن را تأیید می‌کند بنابراین فرض ما این است که گزارش برای ایران کاربردی و مفید است. افزون بر این ما دانشمندان ایرانی زادی داشته‌ایم که روی گزارش کار کرده‌اند و در گروه پیشین ما که گزارش پنجم را تولید کردند چند عضو ما از ایران بودند.
دولت ایران هم تردیدهای خود را برای ماندن در توافقنامه پاریس یا خروج از آن دارد. چنین تصمیمی چگونه بر وضعیت محیط زیست کشور تأثیر خواهد گذاشت؟
اقلیم پدیده‌ای جهانی است و در مرزها متوقف نمی‌ماند. همه کشورها نسبت به تغییر اقلیم آسیب‌پذیرند و تا همین جا هم آثار تغییر اقلیم را در همه کشورها دیده‌ایم. بنابراین ایران اشتیاق جدی به حل این مساله دارد و این مساله‌ای است که تنها با همکاری جامعه جهانی حل شدنی است و هر کشوری به همکاری در این زمینه علاقه دارد.
این را هم باید اضافه کنم که رویارویی با تغییر اقلیم تنها یک چالش نیست و فرصت هم هست. برای مثال بخش ترابری یا تولید انرژی و مصرف سوخت که مشکلاتی برای اقلیم ایجاد می‌کنند برای سلامتی عموم نیز مشکل‌آفرین هستند. بنابراین این جزو علایق دولت‌هاست که صرفنظر از تأثیر این بخش‌ها بر اقلیم، با این مساله مقابله کنند. سیاستی که نه فقط منافع اقتصادی را به دنبال خواهد داشت بلکه تأثیرات مثبتی را برای رفاه اجتماعی نیز در پی دارد.
مثال‌های دیگری هم هست. در تلاش برای سازگاری با تغییر اقلیم فرصت‌های کارآفرینی جدیدی فراهم می‌شود و مشاغل تازه‌ای در اقتصاد سبز ایجاد می‌شود. بنابراین موضوع فقط هزینه کردن پول برای رویارویی با تغییر اقلیم نیست و منافعی را هم همراه دارد. ضمن اینکه اگر کاری نکنید با هزینه‌های بیشتری مواجه خواهید شد. بنابراین دست روی دست گذاشتن نمی‌تواند جزو گزینه‌ها باشد.
نقش رسانه‌ها در رویارویی با تغییر اقلیم چیست؟
فکر می‌کنم تغییر اقلیم چیز بسیار مهمی است که روی همه اثر می‌گذارد و توان آسیب‌های بزرگی را دارد. سران پیشین سازمان ملل متحد گفته‌اند که تغییر اقلیم بزرگترین چالش پیش روی بشریت است. بنابراین چنین موضوعی برای نوشتن جالب است و رسانه هم می‌تواند نقش مهمی در آگاه کردن مردم از مساله و حتی ارائه پیشنهاد داشته باشند. گمان می‌کنم که رسانه باید بسیار هوشمند باشد، شما نمی‌تواند فقط داده‌های علمی ارائه کنید، مردم علاقه‌ای به خواندن این چیزها یا اخبار همایش های دولتی نخواهند داشت. شما باید راهی پیدا کنید که این مساله را با زندگی روزمره مرتبط کنید و در این باره صحبت کنید که تغییر اقلیم چگونه تا همین جا هم بر زندگی افراد خاص مثل کشاورزان و ماهیگیران و حتی مغازه‌داران تأثیر گذاشته است؛ اینکه چگونه سالمندان از افزایش دمای عمومی رنج می‌برند و اینکه چگونه بیمارستان‌ها با بیماری‌های جدیدی رو به رو شده‌اند، و مثال‌های مشخصی از آنچه که رخ می‌دهد و اینکه مردم چگونه خود را با شرایط تازه سازگار می‌کنند.
رسانه می‌تواند همان‌طور که درباره مسائلی که مردم به دلیل تغییر اقلیم با آن درگیر شده‌اند می‌نویسد، گزارش‌های مثبتی هم کار کند از اینکه چگونه جوامع مختلف کنار هم آمدند و مردم را نجات دادند.
به نظر شما آیا موفق می‌شویم تأثیرات منفی تغییر اقلیم را طی پنجاه تا صد سال آینده خنثی کنیم؟
این چیزی است که گزارش آخر ما گفت و فکر می‌کنم می‌توانیم این کار را بکنیم و گزینه انجام این کار را داریم و این بسته به انتخاب خود ماست. وقتی می‌گویم «ما» منظورم جامعه جهانی است. زمان زیادی نداریم و اگر زود اقدام نکنیم کار دشوارتر و دشوارتر و به تدریج ناممکن خواهد شد.
تغییر اقلیم یک نقطه عطف دارد. اگر همین امروز مصرف سوخت‌های فسیلی را متوقف کنیم هم تغییر اقلیم ادامه خواهد یافت به خاطر آنچه که در گذشته کرده‌ایم. اکنون این امکان را داریم که خودمان را با آن سازگار کنیم اما اگر کار نکنیم و اجازه بدهیم ادامه پیدا کند به جایی خواهیم رسید که دیگر نمی‌توانیم سازگار شویم و وقتی که دیگر نتوانی خودت را سازگار کنی تنها گزینه رنج است.
