بخت سیاه برخی کودکان ایرانی
قوانین حمایت از کودکان و نوجوانان که در 9 بند در سال 1381 مصوب شده نیاز به بازنگری داشته و جرایم در نظر گرفته شده در این مواد قانونی به هیچ عنوان بازدارنده نیست.
تیرماه سال گذشته شاید برای هیچ ایرانی فراموش شدنی نیست، آتنا اصلانی دختر هفت‌سالهٔ اهل پارس‌آباد مغان که در اثر یک حادثه غیرقابل باور به قتل رسید. قتل آتنا واکنش‌های بسیاری در پی داشت و از مقامات بلند پایه دولتی تا چهره های شاخص فرهنگی، هنری و ورزشی خواستار پیگیری و ریشه کنی چنین معضلی در جامعه شدند.
آتنا تنها کودکی نبود که قربانی پدیده نوظهوری بنام “کودک آزاری” شد. اتفاقات اخیر دبیرستان پسرانه ای در تهران نیز نمک دیگری بود بر زخم کهنه ای که حالا سرباز کرده و دامان عفت عمومی را لکه دار کرده است. اتفاقاتی که به هیچ عنوان توجیه پذیر نیست و مبارزه با این معضل اجتماعی به شکل اساسی و بنیادی را طلب می کند. مطالعات مختلف در زمینه سوء رفتار با کودکان نشان می دهد که صرف نظر از فرهنگ، طبقه اجتماعی، سطح آموزش و میزان درآمد، این پدیده در تمامی کشورهای جهان وجود دارد.
فیروزه درخشان پور، فوق تخصص روانشناسی کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کودک آزاری تعاریف متفاوتی از دیدگاه پزشکی، اجتماعی و قانونی داشته که در همه آنها یک مفهوم کلی به چشم می‌خورد؛ نوعی رفتار در والدین یا مراقبین کودک که رفاه و سلامت روانی و جسمی کودک را در معرض تهدید قرار داده و یا به آن آسیب بزند، بنابراین کودک آزاری یعنی استفاده عمدی از قدرت، زور، تهدید و یا نیروی جسمانی علیه کودک توسط یک فرد و یا یک گروه که به سلامتی، حیات، رشد و عزت نفس کودک لطمه زند یا احتمال ایجاد صدمات بعدی را افزایش دهد.
درخشان پور با اشاره به این که دامنه کودک آزاری از محروم ساختن کودک از غذا، لباس، سرپناه و محبت پدر و مادری شروع می شود تصریح کرد: در این پدیده ممکن است کودک، از نظر جسمی توسط بالغین مورد آزار و بد رفتاری قرار گرفته، صدمه ببیند.
فوق تخصص روانشناسی کودک و نوجوان شیوه های کودک آزاری را به چهار بخش جسمی، جنسی، مسامحه یا غفلت و هیجانی یا عاطفی تقسیم کرد و یادآور شد: در بسیاری از موارد گزارش شده حتی والدین یا سرپرست کودک از نوع آزار رسانی به فرزندا ، بی اطلاع اند بنابراین نیاز به آموزش این حوزه در کشور امری حیاتی است.
*ضرورت آموزش به کودک و نوجوانان از سنین پایه
این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه، فرهنگ سازی و آموزش از سنین پایه را از اولویت آگاهی رسانی جامعه دانست و خاطرنشان کرد: آسیب های نوظهور نیاز عاجل به آموزش داشته و سنین مختلف باید در این زمینه دانش کافی را داشته باشند. پیشنهاد می شود یک واحد درسی در مدارس یا دانشگاه ها به این مبحث پرداخته تا گستره اطلاع رسانی این حوزه آسیب پذیر افزایش یابد.
*عوارض و عواقب ناشی از کودک آزاری در فرد
درخشان پور با اشاره به پیامدهای زودرس و دیررس کودک آزاری، علت بسیاری از اختلالات، بیماری‌ها و معلولیت ها ریشه در سوء رفتار با کودکان دانست و تصریح کرد: این شکل از رفتار اثرات و آسیب هایی بر فرآیند تکاملی سیستم اعصاب مرکزی وارد می آورد. در این میان می توان به آسیب های بیولوژیک سیستم عصبی، آسیب های روانشناختی و مشکلات رفتاری نظیر خودکشی اشاره کرد، حتی شواهدی وجود دارد که برخی بیماریهای قلبی، ریوی و گوارشی به نوعی با سابقه کودک آزاری در سنین پایه مرتبط هستند.
فقدان زیرساخت لازم و کمبود بودجه برای مبارزه با کودک آزاری
لادن افروزه دکترای روانشناسی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به این که متاسفانه بخش اورژانس اجتماعی که زیر نظر بهزیستی مشغول به فعالیت است، توان کافی به لحاظ منابع انسانی و مادی نداشته تا بتواند کاملا موضوع کودک آزاری را کنترل کند اظهار کرد: بودجه مصوب و مجزا برای تبلیغات و آگاهی رسانی در مورد اورژانس اجتماعی وجود ندارد.
این محقق و پژوهشگر حوزه روانشناسی کودک گفت: مقدار کمی از بودجه های بهزیستی به این بخش وارد شده و مابقی باید از سایر منابع تامین شود که این امر برای کمک به خانواده های آسیب پذیر در حوزه کودک آزاری بسیار ناچیز است.
*کمبود امکانات و فقیر بودن بخش اورژانس اجتماعی
افروزه با اشاره به اینکه کودک آزاری تنها بخشی از دغدغه ها اورژانس اجتماعی است تصریح کرد: کمبود نیروی انسانی مرتبط و متخصص، وجود دستورالعمل های ترجمه شده، ناهماهنگ و غیر متناسب با شرایط جامعه کشور، فقدان ابزارهای لازم برای بخش اورژانس اجتماعی جهت کنترل معضلات پیش آمده، نبود فرهنگ سازی اجتماعی در حوزه آسیب های اجتماعی، نبود مشاورین حقوقی به ویژه در بخش کودک آزاری، کمبود اماکن نگهداری کودکان کار و آسیب دیده، عدم مناسب سازی فضاهای اورژانس اجتماعی و نبود انگیزه در جذب نیروی انسانی این حوزه به دلیل مشکلات فراوان از مخاطرات و مشکلات بخش اورژانس های اجتماعی است که لزوم بازنگری در این حوزه ضروری به نظر می رسد.
*ریشه کن کردن آسیبهای اجتماعی از طریق فرهنگ سازی در سطوح مختلف اجتماعی
این دکترای روانشناسی با بیان این که فرهنگ سازی و به ویژه بومی سازی در مورد آسیب های اجتماعی باید در جامعه انجام شود یادآورشد: آموزش آسیب ها با کمک آموزش و پرورش با شروع از مهد کودکها، آموزش به زوجین جوان و گنجاندن این آموزش در مراحل قبل و بعد از ازدواج، تشدید و اعمال قوانین از سوی دادگستری برای والدین و سرپرستان خطاکار، حمایت سازمان ها و ادارات مرتبط با تعامل بیشتر بین سازمانی، ترسیم نقشه آسیب برای هر شهرستان، آموزش همه جانبه به عموم و به ویژه کارمندان اورژانس اجتماعی و نیروی انسانی علاقه مند در این حوزه خواهد توانست بسیاری از آسیب های اجتماعی را ریشه کن کند.
*جلوگیری از پیدایش کودک آزاری زیر سایه آموزش
محبوبه خلعتبری کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در مورد راه های جلوگیری کودک آزاری اظهار کرد: آموزش مهارت های زندگی و سبک های ارتباطی به فرزندان توسط والدین و معلمان به ویژه در دو زمینه جرات مندی و حفظ اعتماد به نفس، به کودک کمک خواهد کرد تا در مقابل پاسخ های نامعقول و غیر منطقی افراد توان “نه” گفتن را داشته باشد.
این استاد دانشگاه آموزش به کودکان در زمینه های بهداشت فردی و شناخت نسبت به اندام های خصوصی توسط شیوه های مختلف آموزشی مانند فیلم و داستان و مربیان روانشناس را یکی از اصول آموزشی برای سنین پایه خواند و تصریح کرد: چنین آموزش های فردی خواهد توانست کودکان را نسبت به حفظ و حراست از خود آگاه کرده و مانع از بروز مشکلات رفتاری در جامعه شود.
وی ادامه داد: این آموزش ها به ویژه دغدغه های جنسی در تربیت فرزندان از سوی خانواده ها به عنوان یک تابو شناخته شده و باید برای مبارزه با آن والدین را با آگاهی رسانی در این امر دخیل کرد.
خلعتبری در خصوص تاثیرات شبکه های اجتماعی، فیلم های ماهواره ای و فضای مجازی بر رشد این قبیل ناهنجاری ها خاطرنشان کرد: انسان به شکل فطری اجتماعی بوده و نیاز به در جمع بودن و دیده شدن دارد، بنابراین جذابیت های کاذب فضای مجازی این امکان را برای او فراهم کرده تا بیشتر در معرض قرار گرفته و برای غلبه بر حس تنهایی خود به این فضای مسموم اعتیاد پیدا کند.
این محقق و پژوهشگر روانشناسی مجهز بودن خانواده ها و والدین به فرهنگ استفاده از اینترنت را ضروری دانست و گفت: نظارت والدین بر نحوه استفاده از اینترنت توسط کودکان بسیار اثربخش بوده و خانواده ها باید در این زمینه ها نیز از مهارت فرزند پروری بهره ببرند.
*لزوم تجدیدنظر کلی بر قوانین حاکم در حوزه حمایتی کودکان و نوجوانان
خلعتبری با اشاره به قوانین موجود در زمینه کودک آزاری تصریح کرد: قوانین حمایت از کودکان و نوجوانان که در 9 بند در سال 1381 مصوب شده نیاز به بازنگری داشته و جرائم در نظر گرفته شده در این مواد قانونی به هیچ عنوان بازدارنده نیست؛ زیرا تبعات و عواقبی که این معضل اجتماعی بر فرد گذاشته در سال های متمادی اثرگذار خواهد بود.
این استاد و محقق دانشگاه با اشاره به یکی از قوانین مبنی بر اینکه تنها 48 ساعت فرصت معرفی کودک به پزشکی قانونی در زمینه کودک آزاری است گفت: در مراحل ابتدایی ترس از منتشر شدن خبر و بی حیثیت شدن خانواده مواردی است که از بیان آن اجتناب کرده و نیاز به تجدید نظر کلی در تعیین زمان و بازنگری قانون امری قطعی است.
به گزارش ایسنا و بنابر آمار واصله در سال گذشته نزدیک به 200 تماس با موضوع کودک آزاری با سامانه 123 بهزیستی مازندران گرفته شد، از این تعداد 168 مورد مربوط به کودک آزاری دختران و 32 مورد هم به کودک آزاری پسران اختصاص داشت؛ از این تعداد 42 مورد آزار جسمی، 22 مورد مربوط به غفلت و مسامحه والدین، 17 مورد آزار روانی، 15 مورد آزار جنسی و 11 مورد هم ترکیبی از تمامی آزارهای گفته شده در گزارش آماری کودک آزاری سال گذشته ثبت شده است.
این آمار و ارقام تنها یک موضوع را به اذهان متبادر می کند و آن این که با وجود فشارهای حاکم بر جامعه کنونی ایران، آیا وقت آن نرسیده که برای آسیب های نوظهور قرن 21 نظیر سقط جنین، خودزنی، خودکشی، کودک آزاری و آسیبهای فضای مجازی چاره ای بیندیشیم؟ پدیده هایی که هریک ریشه در مشکلات بنیادی کشور نظیر اقتصاد و فرهنگ داشته و نیاز به واکاوی و مطالعه بیشتر را طلب می کند.
