روسیه خوشحال از شکست برجام یا نگران و مغموم؟

روس ها به خروج امریکا از برجام به شکل صفر و صدی نگاه نمی کند، اما ایران باید مناسبات خود را با آنها در موضوع برجام و سوریه تنظیم کند.
در حال حاضر دو موضوع باعث شده است این سوال پیش بیاید که آیا روس ها در مناسبات خود با ایران، فضای جدیدی را دنبال می کنند؟ موضوع اول روند جدیدی است که امریکا در رابطه با برجام دنبال می کند، پس از آنکه ترامپ با سخنرانی خود از برجام خارج شد، وزیر خارجه او مایک پمپئو نیز در یک سخنرانی تند، استراتژی جدید امریکا در قبال ایران را اعلام کرد و 12 مورد را در رابطه با مسائل مختلف از توقف غنی سازی تا موضوع فعالیت های منطقه ای ایران را مطرح کرد.

در شرایط برجام منهای امریکا که ایران مذاکره با گروه 5 را دنبال می کند این مسئله مطرح شد که سیاست روسیه در فضای جدید چه خواهد بود. روس ها این پالس را از ایران دریافت کرده بودند که در سناریوی جدید ایران به دنبال دادن نقش بیش از حد به روسیه نیست و به علت اهمیت مسائل کلیدی مانند تعاملات بانکی، فروش نفت و بیمه برای ایران، به دنبال گرفتن تضمین از اروپایی ها خواهد بود.

روسیه خوشحال از شکست برجام یا مغموم

به نوشته نامه نیوز ،واقع این است که روس ها به شکل منطقی نمی توانند از خروج امریکا از برجام دلشاد باشند و از آن استقبال کنند. به هر روی روسیه خود یکی از امضا کنندگاه اصلی برجام بوده است و تلاش کرده بود این توافق شکل گیرد. اما آنها به اندازه اروپایی ها از این موضوع مغموم و نگران نیستند و مانند آنها از این وضع دچار تنش و تشتت نمی شوند.

علت آن این است که ادعای روسیه در اینکه امریکایی ها قابل اعتماد نیستند و در هر حال نمی توانند نقش مثبت داستان را داشته باشند، اثبات شد. این شرایط باعث می شود روس ها خود را در فضای بین المللی تبرئه کرده و موضوعی برای مانور تبلیغاتی داشته باشند. علت بعدی آن است که این روند می تواند بین اروپا و امریکا شکاف ایجاد کرده و اروپایی ها را به سمت روس ها سوق دهد. این موضوع را می توان در اظهار نظر خانم مرکل صدر اعظم آلمان پس از خروج امریکا از برجام دریافت که گفت اروپا باید خودش سرنوشتش را در دست بگیرد. زمانی که می توانستیم به راحتی روی آمریکا برای حفاظت از اروپا حساب کنیم، به سر رسیده است.

این روند نه تنها باعث شکل گیری مناسباتی جدید بین اروپا و روسیه می شود بلکه اروپا به این سمت می رود که مشکلات و تنشهای خود را بدون امریکا و نظر آن مورد حل و فصل قرار دهد. روسیه از این موضوع استقبال می کند و گفت و گو با اروپای منهای امریکا را برای خود سهل تر و منجر به نتیجه قلمداد میکند.

مناسبات منطقه ای ایران و روسیه به کجا کشیده خواهد شد؟
موضوع دیگر که در روند مناسبات ایران و روسیه مهم و حیاتی است حضور هر دو بازیگر در سوریه و البته قرار گرفتن دو کشور در یک جبهه و در طرف حامی دولت بشار اسد است. ایران در این زمینه همکاری های زیادی با دولت سوریه داشته و در این مسیر روابط استراتژیکی با روسیه شکل گرفته است که مناسبات دو طرف را فراتر از دوران گذشته کرده است.

اما این موضوع شرایط جدیدی را شاهد است. سوریه صحنه بازیگران متعدد با منافع متضاد و موازی بوده است و این منافع در برهه های مختلف بر اساس تغییرات در صحنه میدانی، مشمول تغییرات دو چندانی شده است. از این رو خط و مرزهای گذشته در این میدان دچار تغییر شده و تحلیلهای سیاسی نیز با روندهای جدید قابل ارائه است.

شرایط در حال حاضر در سوریه به شکلی است که تغییرات و جبهه بندی های جدید می تواند برنده و دست برتر را در سوریه مشخص کند. از این رو در این فضا تک روی های جدیدی را از روسیه در بحران سوریه مشاهده می کنیم. این شرایط باعث شده است روس ها از کاهش قدرت ایران در سوریه احساس خشنودی هم داشته باشند و تحریم های جدید امریکا علیه ایران را در جهت تضعیف آن و خروج تدریجی از سوریه مفید بدانند.

این نکته باعث شده است سفر مکرون به روسیه از اهمیت بسزایی برخوردار باشد. در حالی که اظهار نظرهای متفاوتی را از مقامات روسی در روزهای اخیر در رابطه با خروج نیروهای خارجی از سوریه می شنویم، مکرون رئیس جمهور فرانسه با پوتین دیدار کرد.

آیا بازی بزرگی در حال شکل گیری است؟

یکی از ملاحظات اروپایی ها در رابطه با برجام این بود که بین توافق هسته ای موسوم به برجام با برنامه های دیگر ایران، یعنی حقوق بشر، برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران تفکیک قائل می شدند و در این باره سعی میکردند خود را با ترامپ قبل از خروجش از برجام هم نظر نشان دهند. اما چون ترامپ معتقد به وصل شدن این موضوعات به همدیگر بود، اروپا و امریکا مجبور شدند شکافی را در بین خود در رابطه با برجام تجربه کنند.

اما حال امریکا پس از خروج از برجام، تمایل خود به مسائل ایران و کشاندن آن به پای میز مذاکره کاهش نداده است. پمپئو با پیش کشیدن 12 شرط در صدد فشار امریکا بر ایران است. یک روی دیگر این مسئله برخورد سخت تر با ایران است.

اروپایی ها تلاش کرده اند با کاهش تندروی امریکایی ها چه پیش از خروج آنها از برجام و چه در حال حاضر، آنها را از موضوع جنگ و برخورد تنش زا با ایران دور کنند. در حال حاضر آنها از سویی با پافشاری در برجام سناریوی ماندن ایران در برجام را دنبال می کنند و از سویی تلاش می کنند با گفت و گوهای غیر برجامی مربوط به مسائل منطقه ای از جمله یمن، به روند تعاملی نسبی با ایران برسند تا آنچه امریکا از ایران میخواهد به شکلی غیرمستقیم اتفاق بیفتد.

بازی اروپایی ها با روسیه در صحنه سوریه می تواند در این راستا تحلیل شود. آنها از طریق روسیه؛ به دنبال کاهش نقش ایران در سوریه می روند و از سویی تلاش می کنند نقش خود در برجام را مهم جلوه داده و ایران را به ماندن ترغیب کنند.

اینکه این بازی بزرگ تا چه اندازه موفق باشد بستگی به مسائل مختلف از جمله تامین منافع برجامی و منطقه ای ایران از سویی و کاهش خوی تندروی امریکایی ها از سوی دیگر دارد.