سه دلیل برای باور نکردن سر و صدای ضداسرائیلی اردوغان
در حالی که تنش جدید در روابط دیپلماتیک ترکیه و رژیم اسرائیل، نشانه جدیدی از بدتر شدن روابط دو طرف است، دولت اردوغان از انجام اقداماتی که آسیبی واقعی به اسرائیل وارد کند، خودداری می‌کند، در حالی که اقدامات متقابل اسرائیل اتفاقا گزنده‌تر و تلخ‌تر است.
به گزارش تابناک، به نقل از ال‌مانیتور، پس از این که نظامیان اسرائیلی با شلیک گلوله ده‌ها فلسطینی معترض به انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس را به شهادت رسانده و هزاران تن دیگر را زخمی کردند، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ـ که مدعی حمایت از مردم فلسطین است ـ در سخنانی تند به اسرائیل حمله‌ور شد. با وجود این، بررسی دقیق واکنش اردوغان و دولت وی نشان می‌دهد که این واکنش تنها با هدف جلب رضایت رأی‌دهندگانی انجام شده که قرار است در انتخابات پیش از موعد ترکیه در 24 جولای شرکت کنند.
اردوغان در واکنش به کشتار اخیر غزه، همان گونه که انتظار می‌رفت، نوک حملات خود را متوجه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نمود و وی را به قتل فلسطینی‌ها متهم کرد. اردوغان در اظهاراتی بی‌سابقه، اسرائیل را دولتی تروریستی و رفتار آن در غزه را نسل‌کشی دانست.
با وجود این، دولت ترکیه، ایتان نائه، سفیر اسرائیل در ترکیه را عنصر نامطلوب اعلام نکرد، بلکه از وی خواست برای مدت محدودی ترکیه را ترک کند. البته سفیر اسرائیل در هنگام خروج از ترکیه در فرودگاه استانبول بازرسی شد. ظاهرا از قبل به خبرنگاران نیز گفته شده بود، برای پوشش خبری تحقیر سفیر اسرائیل به فرودگاه بروند و وی نیز رو به خبرنگاران اظهار داشت که «آنها من را تحقیر نکردند، بلکه دولت اسرائیل را تحقیر کردند و دستور این کار هم از بالا آمده بود».
نائه از سال 2016 تاکنون سفیر اسرائیل در ترکیه بوده، ولی پیش از آن، اسرائیل شش سال در ترکیه سفیری نداشت. در واقع روابط دو طرف از سال 2010 و پس از کشته شدن نه تن از شهروندان ترکیه به دست کماندوهای اسرائیلی در جریان تلاش برای شکستن محاصره دریایی غزه قطع شده بود.
اسرائیل با اخراج گورکان تورک اوغلو سرکنسول ترکیه در بیت‌المقدس واکنش نشان داد و ترکیه نیز در واکنش، سرکنسول اسرائیل در استانبول را اخراج کرد. در ادامه اسرائیل واردات محصولات کشاورزی از ترکیه را متوقف کرد و به شهروندان خود هشدار داد که به ترکیه مسافرت نکنند.
یاریو لوین، وزیر گردشگری اسرائیل به روزنامه یدیوت آحارانوت گفته، تا زمانی که ترکیه به روش فعلی با ما رفتار کند، دلیلی برای سفر به این کشور وجود ندارد، قطع روابط تجاری با ترکیه به نفع اسرائیل نیست ولی سفر گردشگران به ترکیه در شرایط فعلی از نظر مالی به این کشور کمک می‌کند.
ترکیه پیش از این یکی از مقاصد اصلی گردشگری اسرائیلی‌ها بود. طبق آمار رسانه‌های ترکیه، در سال 2008، حدود 550هزار اسرائیلی برای گذراندن تعطیلات به ترکیه آمده‌اند. پس از حادثه کشتن نه شهروند ترکیه توسط اسرائیل، این میزان تا 79هزار تن کاهش یافت، ولی پس از عادی‌سازی روابط ترکیه و اسرائیل، آمار سفر اسرائیلی‌ها به 380هزار تن افزایش یافته است؛ ولی پیش‌بینی می‌شود پس از تنش اخیر، این آمار بار دیگر کاهش یابد.
در مقابل اظهارات اردوغان، نتانیاهو نیز از توئیتر برای حمله به وی استفاده کرد و نوشت «مردی که هزاران سرباز برای اشغال قبرس شمالی فرستاده و به سوریه حمله کرده، نمی‌تواند ما را موعظه کند… مردی که دستش به خون هزاران شهروند کرد در ترکیه و سوریه آلوده شده، آخرین کسی است که حق دارد درباره مقررات و اخلاق جنگ، ما را موعظه کند».
جالب این که ترکیه به اقدامات عملی اسرائیل علیه خود واکنشی نشان نداد. حزب دموکراتیک خلق‌ها ـ که مورد حمایت کردهای ترکیه است ـ طرحی را برای تعلیق روابط اقتصادی و تجاری با اسرائیل در پارلمان مطرح کرد که با مخالفت هم‌حزبی‌های اردوغان به تصویب نرسید. مخالفت با این پیشنهاد که می‌توانست به منافع اقتصادی اسرائیل ضربه وارد کند، نشان می‌دهد که اظهارات تند اردوغان و دیگر مقامات دولت وی علیه اسرائیل، تنها مصرف داخلی داشته است.
احتمالا دلیل اصلی عدم حمله دولت اردوغان به دولت آمریکا در موضوع انتقال سفارت آمریکا به قدس از همین جنس است. اقتصاد ترکیه در وضعیتی شکننده قرار دارد و احتمال فرا رسیدن بحران اقتصادی اش آن قدر زیاد است که دولت این کشور نمی‌تواند جبهه جدیدی علیه آمریکا باز کند. اکنون رسانه‌های هوادار دولت به آمریکا حمله می‌کنند، ولی اردوغان خودش را کنار کشیده است.
احتیاط اردوغان به آمریکا هم خلاصه نمی‌شود. طبق گزارش احوال نیوز، یکی از دلایل بی‌عملی اردوغان این است که جریان تانکرهای نفت میان ترکیه و اسرائیل همچنان ادامه داشته باشد. در ماه گذشته، میزان صادرات نفت از بندر جیحان ترکیه به بندر عسقلان اسرائیل به یک و نیم میلیون بشکه رسیده است. روابط نفتی از جمله دلایلی است که رسانه‌های اسرائیل در توجیه ضرورت حفظ روابط با ترکیه به آن اشاره می‌کنند. شیمون شیفر در مطلبی در این خصوص نوشته که بخش مهمی از نفت صادراتی جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی به اسرائیل، از خط لوله‌هایی منتقل می‌شود که از خاک ترکیه می‌گذرند.
مسأله سوم این که روابط اطلاعاتی بین دو طرف ادامه دارد و ترکیه به درخواست‌های اسرائیل برای محدود کردن فعالیت‌های اعضای حماس در این کشور تن داده است.
خلاصه این که با توجه به چشم‌انداز سیاسی داخلی در ترکیه و اسرائیل، آنها هرگز نمی‌توانند روابط مستحکم و قابل اعتمادی داشته باشند، مگر این که تغییر چشمگیری در دولت های آنها به وقوع پیوندد و یا تحولی چشمگیر در منطقه شکل بگیرد. با وجود این و به رغم اظهارات تند مقامات دو طرف، منافع مشترک اسرائیل و دولت اردوغان سبب خواهد شد، سطحی از روابط بین آنها همیشه باشد.
