شکاف میان کاخ سفید و جامعه جهانی

تحلیلگران، رسانه ها و حتی مقام های آمریکایی اقدام شب گذشته «دونالد ترامپ» در خروج از برجام و اعمال دوباره تحریم ها علیه ایران را اقدامی برخلاف قطعنامه سازمان ملل می دانند که موجب شکاف میان ایالات متحده و جامعه جهانی می شود.

پس از حدود یک سال و نیم کش و قوس در نهایت رئیس جمهوری ایالات متحده تهدید خود را عملی ساخت و به صورت رسمی خروج کاخ سفید از توافق هسته ای سال 2015 را اعلام کرد.
وی با تکرار اتهامات پیشین خود علیه ایران پس از اعلام خروج واشنگتن از برجام دستور اجرایی را در ارتباط با بازگرداندن دوباره تحریم های تعلیق شده، صادر کرد. وی یا این کار در عمل به توصیه همه کارشناسان و پافشاری کشورهای اروپایی پشت کرد.
البته تغییرات چند ماه اخیر در کابینه و مشاوران نزدیک رئیس جمهوری آمریکا به ویژه حضور جان بولتون و مایک پومپئو در جمع تصمیم سازان اصلی، اعلام چنین تصمیمی را قطعی ساخته بود. با این حال گمان غالب این بود که ترامپ خروج خود از برجام را به صورت مشروط و مرحله به مرحله اعلام می کند تا اندکی به رای و نظر متحدان اروپایی خود هم اهمیت داده باشد. تحلیلگران اعتقاد داشتند رئیس جمهوری آمریکا حداقل به سه کشور اروپایی برای رایزنی بیشتر با ایران فرصت می دهد اما اعلام زودهنگام تصمیم برای خروج از توافق و اعمال سریع تحریم ها تقریبا موضوعی بود که هیچ یک از رسانه ها و تحلیلگران غربی آن را پیش از 12 ماه می (22 اردیبهشت-زمان پایان ضرب الاجل ترامپ ) پیش بینی نمی کردند.
حال با این اقدام آمریکا کشورهای اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان که چند سال تلاش فراوان و اعتبار سیاسی را برای امضای توافق هسته ای هزینه کرده بودند و در چند ماه اخیر انواع امتیازها را به رهبر آمریکا ارائه کردند سرخورده و ناامید به فکر چاره ای دیگر خواهند بود.
رویترز در گزارشی نوشت به رغم نارضایتی اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای جهان تنها دو متحد خاورمیانه ای کاخ سفید، یعنی اسرائیل و عربستان سعودی از اقدام ترامپ ابراز رضایت کردند. بسیاری بر این اعتقاد هستند گرچه تجارت و منافع اقتصادی سهم مهمی را در روابط دو سوی آتلانتیک ایفا می کند اما اروپا باید برای حفظ وجهه از دست رفته خود اقدامی را انجام دهد و در روابط و وابستگی سیاسی و امنیتی خود به واشنگتن تجدید نظر کند.
«جان کری» وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در توئیتی عنوان داشت: اعلام تصمیم رئیس جمهوری آمریکا در مورد برجام ضمن تضعیف امنیت آمریکا، باعث بی اعتبار شدن سخن و وعده های آمریکا می شود که پیامد اصلی آن منزوی شدن واشنگتن خواهد بود.
تارنمای خبرگزاری روسی اسپوتنیک با اشاره به این موضوع نوشت : خروج ترامپ از توافق هسته ای باعث افزایش تنش و دور شدن ایالات متحده از اروپا می شود. اروپا اکنون به این موضوع فکر می کند که جامعه جهانی چگونه می تواند تلاش خود را برای حفظ توافق هسته ای به کار گیرد.
جان کری پیش از اعلام نظر نهایی ترامپ، در پشت پرده رایزنی های بسیاری را در مورد باقی ماندن کاخ سفید در برجام انجام داد اما به نوشته این خبرگزاری روسی، ترامپ به وی پیام داد تا خود را از فرایند توافق هسته ای کنار بکشد.
یک سناتور برجسته آمریکایی هم اقدام ترامپ در زمینه خروج از برجام را عامل انزوای ایالات متحده تفسیر کرد. تارنمای شبکه رادیویی «واشنگتن نیوز» به نقل از «بن کاردین» نوشت این تصمیم واشنگتن را در جامعه جهانی منزوی و تنها می سازد. هنگامی که ایران به توافق متعهد است و آن را اجرا می کند، خروج ترامپ از این توافق در راستای امنیت ملی آمریکا نیست و باعث انزوای ایالات متحده می شود. آمریکا در این صورت باعث تنش در جامعه جهانی و سازمان ملل هم می گردد.
کاردین که از سناتورهای برجسته در کمیته روابط خارجی سنا است تاکید دارد ترامپ برای پرداختن به نگرانی های خود به حمایت کشورهای جهان به ویژه اروپا نیاز دارد.
نشریه «پلتیکو» نیز در زمینه افزایش انزوای جهانی ایالات متحده نوشت پنج قدرت جهانی از جمله سه کشور اروپایی حاضر در گروه 1+5 می گویند حتی با خروج واشنگتن از توافق به اجرای آن ادامه می دهند. اکنون اروپا که برای انجام این توافق نقش مهمی داشت و در یک ماه اخیر سفرهای گوناگونی را به واشنگتن برای حفظ آن انجام داد تاکید می کند به اجرای برجام متعهد باقی می ماند.
نشریه «نیوزویک» هم اقدام ترامپ را علاوه بر ایجاد دردسر برای متحدان آمریکا و موجب دور شدن آن ها از واشنگتن تفسیر کرد. امضاکنندگان اروپایی توافق هسته ای با ایران که از متحدان آمریکا به شمار می روند از خروج کاخ سفید از برجام و اعمال تحریم ها ناراحت هستند زیرا اعتبار سیاسی خود را برای این توافق هزینه کرده بودند.
با نگاهی به تحولات چند دهه اخیر می توان دریافت توافق هسته ای با ایران اقدام دیپلماتیکی بود که با محوریت تلاش های کشورهای اروپایی حاصل شد و برای این اتحادیه اهمیت ویژه ای داشت. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران برجام مهمترین دستاورد این بلوک سیاسی در چارچوب سیاست خارجی آن ها بود که اکنون با دستان ترامپ در حال نابودی است. پافشاری های غیرمنطقی ترامپ نارضایتی شدید اروپایی ها را به همراه داشت.
روزنامه «گاردین» نیز نوشت: توافقی که به نظر رئیس جمهوری آمریکا، یک طرفه و وحشتناک بوده است باعث شکاف میان ترامپ و متحدان اروپایی آن شد. اینکه اکنون ترامپ اعلام کرده است بالاترین سطح از تحریم های اقتصادی را علیه ایران اعمال می کند نقض یک توافق هسته ای بین المللی و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد است. این اقدام رئیس جمهوری آمریکا ضمن افزایش تنش در خلیج فارس موجب دور شدن اروپا از آمریکا می شود.
این گزارش از نشانه های آغاز این تنش در دور سوی آتلانتیک را بیانیه رهبران سه کشور امضاکننده برجام یعنی فرانسه، آنگلیس و آلمان دانست که ضمن ابراز تاسف و نگرانی نسبت به تصمیم ترامپ، از ادامه تعهد خود به این توافق بین المللی تاکید کردند.
اساس این تحلیل خروج دراماتیک و یک جانبه ترامپ از برجام با افزایش شدید تنش ها در خاورمیانه به ویژه منازعه در سوریه، عراق و یمن راه دانست. به همین دلیل دیگر شرکای این توافق بین المللی اعلام کردند تلاش می کنند تا برجام را زنده نگاه دارند.
به گزارش ایرنا، «فدریکا موگرینی» نیز در واکنش به ترامپ تاکید کرد: اتحادیه اروپا مصمم است تا این توافق را حفظ کند» به اعتقاد تحلیلگران نتیجه این امر با توجه به تحریم های ثانویه کاخ سفید مبهم است و باید منتظر راهبرد اروپا برای مقابله با این رویه بود.