چرا روسیه به نفع ایران از حق وتوی خود استفاده کرد؟
روسیه برای نخستین بار برگ تعیین‌کننده خود را به نفع جمهوری اسلامی روی میز شورای امنیت سازمان ملل متحد فرود آورد. تصمیمی که امیدواری‌ها نسبت به آینده روابط تهران – مسکو را حداقل در کوتاه‌مدت نزد مقامات ایرانی زنده کرد.
دوشنبه‌شب گذشته در ميانه سومين سال کشتار مردم در يمن، صحن علنی شورای امنیت سازمان ملل متحد صحنه زورآزمایی آمریکا و روسیه بر سر ایران و یمن بود که درنهایت با استفاده مسکو از حق وتوی خود این رقابت با شکست واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش به پایان رسید.
با اقدام روسیه در وتوی پیش‌نویس قطعنامه انگلیس در مورد یمن که با کمک فرانسه و آمریکا تهیه‌شده بود، پرونده سه‌ماهه تلاش برای محکوم کردن جمهوری اسلامی به تسلیح حوثی‌ها در یمن مختومه شد.
به گزارش رویداد 24:آمريکا، بريتانيا و فرانسه قصد داشتند ضمن تمديد تحريم تسليحاتي يمن براي يک سال ديگر، ايران را به خاطر ناکامي در ممانعت از ارسال موشک به حوثي‌ها محکوم کنند. موضوعی که به‌شدت با مخالفت نماینده روسیه روبرو شد و بريتانيا بعداً با اصلاح اين پيش‌نويس فقط به نگراني از رفتار ايران اشاره کرد. پيش‌نويس بريتانيا ۱۱ رأي آورد، اما با وتوي روسيه تصويب نشد. روسيه و بوليوي به آن رأي منفي و قزاقستان و چين رأي ممتنع دادند.
این تصمیم تاریخی روسیه با استقبال مقامات جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. حسن روحانی دیروز در جمع مردم بندرعباس گفت: دو شب پیش باز آمریکا به شورای امنیت رفت و خواست راجع به یمن، ایران را محکوم کند اما بازهم تنها ماند و تیر آمریکا به سنگ اصابت کرد. ما از مواضع داهیانه و به‌حق همسایه‌مان، روسیه که مواضع به حقی را در شورای امنیت اتخاذ کرد، تقدیر می‌کنیم. ما آمریکا و انگلیس را که دنبال توطئه علیه ملت ایران بودند، تقبیح می‌کنیم.
علی‌اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل نیز در واکنش به تصمیم روسیه به نفع ایران گفت: وتوی قطعنامه ضد ایرانی توسط روسیه نشانه رشد روابط استراتژیک دو کشور است.
وتوي این قطعنامه ضد ایرانی ازآن‌جهت یک تحول تاریخی محسوب می‌شود که برای نخستین بار بود روسیه از حق وتوی خود به نفع ایران استفاده کرد. باوجود طرح ادعای وجود روابط راهبردی بین ایران و روسیه، مسکو از ١٣٨٥ تا ١٣٩١ به شش قطع‌نامه‌ای شورای امنیت که تحریم‌هایی را در چارچوب برنامه هسته‌ای ایران علیه جمهوری اسلامی اعمال می‌کرد، رأی مثبت داده بود.
اما تصمیم اخیر روسیه با پشتیبانی از جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل حکایت از تحولی جدی در روابط دو کشور داشت.
ایران و روسیه پس از حضور جدی‌تر مسکو در خاورمیانه به‌ویژه در سوریه، همکاری‌هایشان سمت‌وسوی دیگری گرفته است. همچنین به دنبال حصول توافق هسته‌ای، مسکو یکی از پایتخت‌هایی بود که همواره از این توافق دفاع کرده و می‌کند.
هرچند پیش از وتوی روز دوشنبه مسکو، این نظریه مطرح بود که به روابط با روسیه همواره باید با دیده شک و تردید نگریست و با توجه به برخی سوابق تاریخی تاریک این کشور در قبال ایران به‌خصوص همراهی‌اش با دیگر اعضای سازمان ملل در تحریم‌ها علیه تهران داشت، نباید خیلی به همراهی بی‌چون‌وچرای این کشور در بلندمدت در موضوعاتی همچون سوریه و برجام امید داشت.
البته نگاه خوش‌بینانه‌تری نیز وجود دارد که قائل به این است ایران و روسیه به‌عنوان قدرت‌های مهم و تأثیرگذار که بیشترین نقش را در شکست تروریسم منطقه‌ای موردحمایت آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و سایر طرف‌های غربی-عربی داشته‌اند، می‌توانند با اتکا به مؤلفه‌های همکاری‌جویانه سیاسی و اقتصادی به بسیاری از مناقشه‌ها و بحران‌های منطقه‌ای فائق آیند و سطح تعاملات دو کشور را به سطحی مناسب ارتقا دهند.
بر این اساس تصمیم اخیر روسیه در استفاده از حق وتوی خود به نفع جمهوری اسلامی ایران کاملاً در چارچوب مؤلفه‌های همکاری‌جویانه منطقه‌ای دو کشور قابل‌تحلیل و تفسیر است. به‌طورکلی می‌توان گفت در روابط بین ایران و روسیه «یک شیفت استراتژیک» از سال ۲۰۱۴ به بعد اتفاق افتاده که بسیاری از ناظران بین‌المللی نیز به این موضوع اذعان دارند.
بنابراین درحال حاضر ایران و روسیه روابطی را تجربه می‌کنند که شاید نتوان الزاماً آن‌ها را هم‌پیمانان استراتژیک نامید اما روابط دو کشور از یک همگرایی امنیتی برخوردار است که کاملاً ماهیت استراتژیک دارد. دلایل شکل گرفتن این همگرایی امنیتی نیز ناشی از برآورد تهدید نسبتاً مشترکی است که ایران و روسیه از نظم بین‌الملل دارند.
*عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی
