چالش های یک تاکتیک/ پیامدهای عملیات نظامی ترکیه در عفرین چیست؟

با توجه به اینکه سه کشور ایران، ترکیه و عراق رویکرد مشترکی در قبال همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق اتخاذ کردند، احتمالا حمله ترکیه به عفرین در راستای این سیاست … است.

1- پس از اعلام سیاست آمریکا مبنی بر همکاری با “نیروهای دموکراتیک” کرد سوریه و تشکیل نیروهای مرزی جدید در شمال سوریه، ارتش ترکیه از 21 ژانویه (1 بهمن) عملیات نظامی زمینی علیه عفرین را آغاز کرد. با توجه به سیاست های اعلام شده ترکیه این حملات به سایر مناطق تحت سیطره کردهای سوریه نظیر منبج گسترش می یابد.

هرچند تجاوز نظامی ترکیه توسط دولت سوریه محکوم شد لیکن با توجه به سکوت تلویحی هم پیمانان اسد و در مقابل بی تفاوتی عملی ایالات متحده، استراتژی بازیگران بحران سوریه احتمالا ناشی از پیامدهای ایجابی و سلبی اقدام ترکیه است.

2- به عبارتی 18 ماه پس از شروع بحران و در شرایطی که دمشق و دیگر شهرهای بزرگ سوریه در معرض حملات گروه های تروریستی و مخالفین مسلح قرار گرفته بود، تاکتیک پیچیده بشار اسد در خروج نظامیان این کشور از مناطق کردی باعث تسلط کردها بر پنج شهر مرزی و تشکیل سه کانتون عفرین، کوبانی و جزیره شد که تا به امروز اثرات ژرفی بر تحولات داخلی سوریه و معادلات منطقه ای ایفا می کند.

3- متعاقب خروج نظامیان سوریه، بخشی از نیروهای کُرد موسوم به نیروهای دموکراتیک تحت حمایت و آموزش نیروهای آمریکایی در مبارزه با داعش بکار گرفته شدند که این امر منجر به تسلط آنها بر گستره بیشتری از خاک سوریه گردید، لذا اجرای سیاست ترامپ در آموزش و استقرار نیروهای مرزی در شمال سوریه دارای دو پیامد زیانبار خواهد بود.

نخست – تسلط مجدد دولت سوریه بر مناطق کردی غیرممکن خواهد شد. دوم- عمق نفوذ نیروهای کردی را از غرب سوریه تا شرق عراق گسترش داده که می تواند علاوه بر تجزیه سوریه، همچون دومینویی به سایر مناطق کردی در کشورهای همجوار منتقل شود.

با توجه به اینکه سه کشور ایران، ترکیه و عراق رویکرد مشترکی در قبال همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق اتخاذ کردند، احتمالا حمله ترکیه به عفرین در راستای این سیاست و جلوگیری از تشکیل منطقه مستقل کردی در مرز این چهار کشور است.

4- بیش از 500 نظامی آمریکایی از سال 2015 در مناطقی از سوریه حضور دارند. بخش عمده نظامیان آمریکایی در بخش های تحت کنترل کردهای سوریه مستقر اند.

ترامپ هم به دنبال ادامه حضور آنها در سوریه پس از شکست داعش است. حمایت از تشکیل دولت محلی کردی، فشار بر سوریه در مذاکرات سیاسی ژنو و جلوگیری از افزایش نفوذ ایران و روسیه در سوریه از اهداف آمریکایی ها در سوریه است.

از طرفی با توجه به اعلام نابودی داعش، بازپس گیری مناطق تحت تسلط کردها از اولویت های بعدی دولت سوریه است اما به واسطه خطرات ناشی از مواجه روسیه و آمریکا، مقابله با سیاست های ترامپ در سوریه توسط ترکیه هزینه های کمتری برای سوریه و همپیمانان آن در بردارد.

5- در حال حاضر بقای جبهه النصره مورد حمایت ترکیه در ادلب و خطراتی که این گروه تروریستی متوجه پایگاه های نظامی الحمیمیم و طرطوس روسیه می کند از دیگر زمینه های تعامل بین روسیه و ترکیه در حمله ترکیه به عفرین است.

6- دیگر اینکه سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در طول یک سال گذشته با بهره گیری از سلسله مذاکرات آستانه موفقیت های زیادی در گسترش مناطق بدون تنش در سوریه به دست آورده اند.

لذا تلاش دولت سوریه در بازپس گیری مناطق تحت سیطره کردها بویژه در مناطق مورد حمایت روس ها، باعث افزایش تنش و از بین رفتن تلاش های انجام شده خواهد شد.

7- ترکیه از سال 1952 در سازمان ناتو متحد ایالات متحده است اما سیاست های اخیر این کشور و حمله به نیروهای دموکراتیک سوریه در کنار سایر موارد اختلافی می تواند به ایجاد شکاف در ناتو و شاید خروج از آن منجر شود.

لذا با توجه به نگرانی های روسیه از گسترش مرزهای ناتو، مواجهه ترکیه با ایالات متحده و تضعیف قدرت ناتو مورد استقبال روسیه خواهد بود.

8- با وجود پیامدهای ایجابی عملیات نظامی ترکیه برای سوریه، ایران و روسیه، با این حال عملیات یاد شده برای سه کشور فارغ از پیامد سلبی احتمالی نیست.

ترکیه از ابتدا به دنبال ایجاد منطقه امن در امتداد مرزهایش با سوریه و اسکان آوارگان در آن است تا با تکیه بر آن و تغییر ترکیب جمعیتی، خطر تشکیل منطقه مستقل کردی را از مرزهایش تا مدت ها دور سازد.

لذا با وجودی که سیاست چند ساله اخیر اردوغان بر تشدید اختلافات با ایالات متحده آمریکا بنا شده است اما نباید فراموش کرد ایده تشکیل منطقه امن در سوریه حدودا یک سال قبل توسط ترامپ نیز مطرح گردید و امکان همگرایی دو کشور در این موضوع دور از انتظار نیست.

همچنین ترکیه از ابتدا سیاست های متغیری در تعامل با قدرت های منطقه ای، روسیه و آمریکا در سوریه اتخاذ کرده است، لذا چندان روشن نیست که ترکیه سیاست تقابل با ایالات متحده را ادامه خواهد داد و یا با توجه به بروز شواهدی از چالش های ایران با آمریکا در توافق هسته ای برجام، حضور در سوریه را به عنوان دستاویزی در همراهی با سیاست منطقه ای ایالات متحده و موازنه قدرت با ایران و روسیه بهره خواهد جست.

عصر ایران