فاز جدید چالش داغ تهران و واشنگتن/ هژبری: موضوع اصلی دیگر برجام نیست/ فشارهای بین المللی در موضعات موشکی و حقوق بشری به ایران زیاد خواهد شد

محمد علی هژبری کارشناس مسائل بین المللی تلاش امریکا برای قرار دادن برجام در تنگنای مسائل منطقه ای را مورد بررسی قرار داده است.
دونالد ترامپ بار دیگر تعلیق تحریم ها در مورد ایران را تمدید کرد. از دیگر سو ترامپ و نماینده آمریکا در سازمان ملل در این سه ماه گذشته تلاش‌های بسیاری کردند که برگه حضور منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی آن را در چشم رسانه‌ها و شرکای اروپایی خود بزرگ و غیرقابل بخشش جلوه دهند تا شاید فاتحه برجام را از این مسیر بخوانند. آخرین بار آن نیز نمایش نیکی هیلی با ارائه اسنادی ادعایی و نسبت دادن موشک یمنی به ایران و جلسه شورای امنیت در مورد ایران بود. نامه نیوز در این باره با محمد علی هژبری کارشناس مسائل بین‌المللی گفت‌وگویی کرده‌است که آنرا در ادامه می‌خوانید:

رویکرد ایران را چطور ارزیابی می کنید؟ این امکان وجود دارد که گفت و گوهای جدیدی شکل بگیرد؟

رویکرد ایران به عنوان یکی از طرفهای توافق را نمی توان نادیده گرفت. رهبران و مسئولین جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده اند که هیچ امکانی برای تغییر برجام و مذاکره مجدد در مورد آن یا افزودن الحاقیه به آن وجود ندارد. حتی در صورت عملی نشدن تعهدات آمریکا و ادامه کارشکنی‌ها و بدعهدی‌های این کشور، برای هر وضعیتی آمادگی کامل داشته و برنامه‌ها و سناریوهای متناسب را تدوین کرده‌ است. موضوعی که صریحاً از زبان سخنگوی وزارت خارجه هم بیان شده است. اما به نظر میرسد، تهران امادگی خود را برای مذاکره و احیانا توافق در موردِ سایر موارد اختلافی خارج از برجام اعلام کرده است. از این رو فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی در پارلمان اروپا در استراسبورگ، عنوان کرد: در بخش مقدمه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیم‌جمله‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه این توافق می‌تواند راه را برای تعامل یا تعاملی سازنده از نوع دیگر در منطقه فراهم و زیربنای آن را ایجاد کند.

به نظرتان هدف ایران از این روش چیست؟

به تعبیر بهتر به نظر می رسد تهران قصد دارد، ضمن تاکید بر مولفه ها و مفاد اصلی برجام و برای جلوگیری از تضعیف بیشتر برجام و استفاده بهتر از فرصتهای آن، موارد غیربرجامی را به مذاکرات دیگر با این طرفها موکول کند. موضوعی که از فحوای بیان دیپلماتهای هسته ای ایران میتوان به ان رسید‌. برای مثال عباس عراقچی معاون وزیر خارجه در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در هتل کوبورگ وین(۲۲ آذر /۱۳ دسامبر) گفت اگر هم قرار باشد درباره مسائل دیگر صحبتی بشود در صورت علاقه‌مند بودن طرف‌ها می‌توانند در جای جداگانه و کانال جداگانه صحبت کنند و بستگی به این دارد که کجا علاقه‌مند باشیم یا نباشیم، این بحث دیگری است. هیچ موضوعی غیر از آن چیزی که در متن برجام آمده است به برجام ارتباطی ندارد.
به نظر می رسد همین رویکرد از سوی کنگره و کاخ سفید دنبال میشود. روند کار تا به اینجا نشان میدهد، که فشارهای بین المللی در موضوعات موشکی، حقوق بشر، ماهواره های فضایی و فعالیتهای منطقه ای، گسترش خواهد یافت.

نیکی هیلی در موضوع موشک یمنی و نسبت دادن آن به ایران تلاش بسیاری صورت داده است‌. آیا این روند میتواند به اجماع علیه ایران و تضعیف برجام شود؟

همزمان با روزهایی که شاهد سکوت کنگره در مورد برجام بودیم، صداهای مختلفی با موضوع اقدامات مخرب ایران شنیده میشد. نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد ۱۴ دسامبر، مدعی شد ایران با پنهان شدن پشت توافق هسته ای با قدرت های جهانی، به اقدامات بی ثبات کننده خود در خاورمیانه ادامه میدهد. ایشان ضمن نشان دادن بقایای موشکی که حوثیهای مورد حمایت ایران در یمن ماه گذشته به فرودگاه بین المللی ریاض شلیک کرده بودند، مدعی این بود که گزارش های سازمان ملل نشان می دهد که شورشیان حوثی از تجهیزات ایرانی استفاده می کنند.
از نظر مسئولین سیاسی واشنگتن همچون هیلی، سلسله اقدامات تهران همانند آزمایش موشک‌های بالستیک، مسلح ساختن شورشیان در یمن، حمایت از اقدامات ضدحقوق بشریِ بشار اسد در سوریه و مجهز ساختن ماشین جنگی حزب الله در لبنان، در تعارض با قطعنامه‌های سازمان ملل متحد است.
همانطور که گفته شد، موضوع اصلی دیگر برجام نیست. به تعبیر نیکی هیلی، تهدید ایران فقط به تعداد سانتریفیوژ نیست، بلکه به حمایت از برخی از کشورها و آزمایشهای موشکی است.‌

در این راستا، بنظر میرسد امریکا و متحدین منطقه ای اش در تشکیل ائتلاف علیه تهران موفق بوده است. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بارها همصدا با امریکا از فعالیتهای موشکی و سیاستهای منطقه ای ایران، ابراز نگرانی کرده و به تداوم همکاری با امریکا در جهت اجرای تحریمهای غیرهسته ای همانند “مقابله با تروریسم،نقض حقوق بشر و رفتارهای مخرب ایران” اذعان کرده است.
شوی سیاسی نیکی هیلی در سازمان ملل، موضوع بازداشت سعدالحریری توسط ریاض را به حاشیه برد و سعودیها را از مظان اتهام به جنگ و خونریزی و محاصره یمن و نسل کشی، جدا کرده و بالعکس در جایگاه شاکی و مظلوم نشاند.
از سوی دیگر نمایندگان مجلس سنا و مجلس نمایندگان ایالات متحده هنوز هم در حال پیگیری برجام و به تعبیر خود ” موارد نقض جسم و روح توافق از سوی ایران” هستند. در ۲۴ دسامبر ۲۴ تن از نمایندگان مجلس نمایندگان در نامه ای به مقام های ارشد دولت ترامپ، ضمن اعلام مواردی از تخلفات ایران در توافق هسته‌ای، از فشار بیشتر بر تهران و اعلام نظر در این رابطه سخن گفته اند.
از نکات قابل توجه اینکه‌، در این نامه نمایندگان ادعا میکنند:” ایران با ممانعت از بازرسی سایت های هسته‌ای خود، برجام را نقض کرده است.”
از طرفی بخاطر بررسی تحریمهای اقتصادی در کنگره، شاهد سردرگمی شرکتهای تجاری و نفتی بین المللی مانند توتال در ایران هستیم.