از “طهران قدیم” تا “تهران امروز” چه قدر فاصله است؟

«وقتی می‌خواستند خیابان لاله‌زار را ایجاد کنند، پزشک معالج ناصرالدین شاه مخالفت کرد که آب و هوای تهران آلوده می‌شود، بیماران را برای علاج به تهران می‌فرستادند تا به واسطه‌ی اب و هوای ان زمانِ تهران، زودتر معالجه شوند، اما حالا چه ؟»

به گزارش ایسنا، در چهارمین جشنواره جایزه تهران که شب گذشته چهارشنبه 13 دی در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران مهمترین مساله‌ی مربوط به جشنواره «جایزه تهران» را آب و بحران آب تهران دانست و گفت: توجه به شهر یک جنبه سخت‌افزاری و یک جنبه انسانی دارد. حیات انسان وابسته به طبیعت، آب و خاک و هواست، آلودگی هوا را زیاد مدنظر قرار می‌دهیم اما هنوز کسی به آلودگی آب فکر نکرده است. اینکه مسئله آب دسترسی بر کیفیت و کمیت آن در حد نیاز مورد توجه قرار گیرد و عدم امنیت شهر را دچار چالش‌هایی می‌کند که توجه به آنها ضروری است.

او با بیان این‌که تهران در شکل‌گیری خود به نکات فراوانی اهمیت می‌داد، افزود: تهران طهماسبی را طوری ساخته بودند که اگر روزی محاصره شد، بتوان تا سال‌های سال به منابع آبی آن دسترسی داشت. اما این نکته را در دوره «آغا محمد خان قاجار» دشمنان فهمیدند و توانستند با بستن راهِ آب‌ها باعث سقوط تهران شوند.

وی ادامه داد: واقعیت این است که آب تهران اکنون در شرایطی قرار دارد که هیچ گاه نمی‌توان آن را به گذشته برگرداند. در گذشته ۲۶ قنات از جبهه‌های شمالی برای تامین آب تهران تعریف شده بود. برای انتقال آب به نقاط مختلف نیز سطل‌هایی نشان‌دار وجود داشت که هر کدام با یک ریال به فروش می‌رفت. بعدها در حدود سال ۱۳۳۰ لوله‌کشی آب تهران با توجه به جمعیت ۹۰۰ هزار نفری آن مورد توجه قرار گرفت. نخستین تاسیسات این لوله‌کشی بسیار قابل توجه است ما حتی می‌توانیم موزه آب را در آن نقطه ایجاد کنیم.

او با اشاره به کتاب خاطرات “کولاک” که درباره‌ی تهرانِ قدیم نوشته است، ادامه داد:در آن زمان حتی اگر کسی قصد انجام عمل جراحی داشت، آن را به خاطر آب و هوای تهران به این شهر می‌آوردند. اما وقتی می‌خواستند لاله‌زار را ایجاد کنند، پزشک معالج ناصرالدین شاه مخالفت کرد که آب و هوای تهران کثیف می‌شود. از سال ۴۲ به بعد سدهای کرج، لتیان و طالقان ایجاد می‌شود و مجوز چاه‌های عمیق داده می‌شود. اکنون صدها چاه عمیق در تهران داریم که میزان برداشت آب از آنها قابل مقایسه با گذشته نیست.

وی در ادامه با اشاره به میزان برداشت سالانه آب از چاه‌ها و سدهای تهران گفت: استفاده از این منابع به جز اینکه سطح آب‌های زیرزمینی را کاهش دهد، از سوی دیگر خطر ناشی از فعال شدن گسل‌های زلزله را افزایش می‌دهد. این شرایط آب و خاک تهران را نیز در معرض آسیب قرار داده است. چشمه‌های قدیمی تا حدودی دیگر قابل استفاده نیستند. اکنون در قنات‌های تهران فقط آلودگی وجود دارد در حالی که در گذشته گاهی این قنات‌ها ماهی هم داشتند.

مسجدجامعی با اشاره به هشداری که در شورای سوم شهر تهران در خصوص کیفیت آب داده است، گفت: بر طرف کردن این مشکلات توجه همه را می‌طلبد. وضعیت آب تهران از نظر کمی و کیفی در معرض آسیب جدی است و باید به آن توجه کرد. اگر می‌توانستیم این مشکلات را که به نظر حتی به چشم هم نمی‌آیند، برطرف کنیم، خسارت‌ها به مردم تهران تا ۹۰ درصد کاهش پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: بهتر است کسانی که در سال‌های آینده درباره موارد مربوط به تهران تحقیق می‌کنند، به مسائل و مشکلات این شهر نیز بپردازند. باید فعالیت‌ها را بررسی کرد و آنها را در معرض دید عموم قرار داد.

وسعت موضوعاتِ «تهران قدیم» بحث‌های مطالعاتی تهران را افزایش می‌دهد

مهرشاد کاظمی – مدیر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران- نیز در این مراسم گفت: جشنواره جایزه تهران نهالی نورسته است که امروز چهارمین سال شکوفایی خودر ا به عنوان رویدادی فرهنگی و ادبی در ذهن‌ها به خصوص علاقه‌مندان به تهران‌پژوهی سپری می‌کنند. میزان استقبال پیشکسوتان از این جشنواره به اعتبار چهار ساله آن اضافه می‌کند ورسالتی سنگین‌تر را بر عهده ما می‌گذارد.

او با اشاره به وسعت و همه‌گیر بودن موضوع و اهمیت یافتن بحث‌های مطالعات تهران از سال‌های گذشته بیان کرد: نیاز به تنش مضاعف داشته‌ایم تا عرصه‌ای جدید در کشور گشوده شود و از تجربیات پژوهشگران استفاده کنیم. این جشنواره از سال ۹۲ کار خود را آغاز کرد و تا امروز ادامه دارد.

دبیر جشنواره جایزه تهران از مهمترین اهداف جشنواره را پاسداشت مفاخر فرهنگی و هنری، تجلیل از بزرگان و مشاهیر، ایجاد نشاط علمی – پژوهشی با موضوعات فرهنگی، تاریخی، اجتماعی در راستای گسترش دانش و ایجاد بستری برای رهروان این راه دانست و افزود: حرکت علمی- پژوهشی حال خاصی را می‌طلبد و ذوقی سرشار که توانسته‌ایم از آن بهره‌مند باشیم.

کاظمی با تاکید بر اینکه در چهارمین جشنواره جایزه تهران جلسات متعددی برای تدوین ارزشیابی و آثار شکل گرفت، بیان کرد: به همین دلیل برای تقویت حرکت رو به رشد پژوهش در فرآیند داوری و ارزیابی آثار نسبت به جشنواره‌های پیشین تغییراتی ایجاد شد. امسال در بخش ویژه جشنواره ارزیابی رویدادهای مهم تهران در یک سال گذشته نیز قرار گرفت که می‌توان به دو رویداد مهم حادثه پلاسکو و واقعه تروریستی مجلس در ۱۷ خرداد اشاره کرد.

او اضافه کرد: به همین دلیل در بخش ویژه قصد داریم از کسانی که نقش کارآمد در پوشش این وقایع داشتند، قدردانی کنیم. چون یادآور ایثارگری، رشادت و همت دوران دفاع مقدس و باز تعریف آن در جامعه و نسل کنونی کشور است.

هنوز می‌توانیم بافت‌های تاریخی را حفظ کنیم

ناصر تکمیل همایون، پژوهشگر تهران قدیم نیز در سخنانی اظهار کرد: تهران یعنی “مسجدجامعی”. یعنی شخصیتی که در بهبود وضعیت تهران تلاش کرده از آب و هوا گرفته تا سختی و نابسامانی و زشتی‌های این شهر.

او در ادامه با بیان خاطراتی متفاوت از تهران قدیم اظهار کرد: امروز می‌توانیم در نقاطی مانند “اودلاجان” و “سنگلج” بافت‌های شهری را حفظ کنیم و تکنولوژی امروزی به گسترش خود ادامه دهد. تهران دوره اول قاجار دارالملک قاجار بود و دوره ناصرالدین شاه تهران دارالخلافه ناصری، تا دوره مشروطیت که این شهر پایتخت و مرکز فرهنگی – اجتماعی و سیاسی تهران شد.

او ادامه داد: اکنون صاحبان اصلی تهران مردم هستند و از بهترین نمایندگانِ مردم نیز “احمد مسجدجامعی” است