هدررفت انرژی با عقب‌گرد در معماری ایرانی
امکان استفاده از تکنولوژی در بخش گرمایشی و سرمایشی باعث قطع معماری ایران با اقلیم شده و در این رویه انرژی کشور در حال نابودی است.
۴۱ درصد انرژی ایران در بخش خانگی مصرف می‌شود. خانه‌های ایرانی معمولاً فاقد استانداردهای لازم از لحاظ هدررفت گاز، برق و آب است و بعضی تصمیمات مهندسی حتی در ساختمان‌های تازه تأسیس اراده‌ای بر اصلاح این روند ندارد.
این در حالی است که معماری ایران در طول تاریخ، مایه مباهات و افتخار است. به طور مثال در گذشته اغلب ساختمان‌ها چهار طرفه بود تا از تابش خورشید برای گرمایش حداکثر استفاده صورت گیرد اما هم‌اکنون بسیاری از خانه‌ها در تمام طول شبانه‌روز، هیچ نوری نمی‌بینند.
برای خنک نگه داشتن ساختمان‌های مناطق کویری در تابستان نیز تمهیداتی اندیشیده می‌شد که امروزه فراموش شده و احداث ساختمان‌ها صرفاً بر اساس تکنولوژی و اتکا به منابع تجدیدناپذیر انرژی صورت می‌گیرد. شرایط اقلیمی در این فرآیند لحاظ نمی‌شود.
وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: چندی پیش به کرمان رفتم و شاهد آن بودم که سقف برخی از ساختمان‌ها را شیروانی فلزی کرده و بدین جهت در فضای خانه، گرما بیش از اندازه تولید می‌شود.
توجیهشان نیز این است که ساختمان را با اسپیلت خنک می‌کنیم. لذا هم‌اکنون شاهد از بین رفتن رابطه معماری کویری شهرهایی همچون کرمان، یزد و اصفهان با اقلیم هستیم زیرا این فکر ایجاد شده که همه جا را می‌توان با خنک کننده‌ها خنک شود.
به رغم نوسانات سالهای اخیر، درصد سهم مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری از ۳۰ درصد در سال ۱۳۶۹ به ۴۱.۴ درصد در سال ۱۳۸۸ و ۴۰.۷ درصد در سال ۱۳۸۹ افزایش یافت.
محمد شکرچی‌زاده ـ رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ـ با بیان این‌که در صورت ادامه وضعیت فعلی، ایران چند سال دیگر به واردکننده انرژی تبدیل می‌شود بیان می‌کند: میزان مصرف انرژی در ایران در مقایسه با کشورهای جهان سوم ۳ برابر است.
مقایسه بهره وری بین دو کشور ایران و ترکیه نشان می‌دهد با وجودی که تولید ناخالص داخلی ترکیه ۲.۵ برابر ایران و مصرف انرژی در این کشور نصف ایران است. بدین معنا که ترکیه پنج برابر ایران بازدهی سرمایه دارد.
عباس آخوندی ـ وزیر راه و شهرسازی ـ نیز می‌گوید: بعد از آنکه امکان تأمین سرمایش و گرمایش توسط برق به ایران آورده شد متاسفانه معماری ایران رابطه‌اش را با اقلیم قطع کرد. بدین معنا اساساً اقلیم در معماری ایران محلی از اعراب ندارد.
وی بیان می‌کند: زمانی که به شهرهای کویری و همچنین تمامی مناطق کشور می‌رویم شاهد تغییر الگوهای معماری منطبق با اقلیم هستیم.
به عنوان نمونه در گذشته در کرمان، تمامی خانه‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شد که داشتن زیرزمین یکی از موارد مهم آن بود و حالا شاهد آن هستیم که اساساً ساخت زیرزمین از معماری ایرانی به کل حذف شده است. ساختمان‌ها همه چهارطرف بود تا از تابش خورشید در گرما حداکثر استفاده را کند و در برابر گرما نیز محافظ باشد.
وزیر راه و شهرسازی با ابراز تأسف از بین رفتن الگوهای معماری منطبق با اقلیم می‌گوید: در مسکن مهر بندرعباس اساساً رابطه بین واحدهای مسکن مهر با اقلیم چیست؟ در واقع رابطه تمامی واحدهای مسکونی مهر بندرعباس با اقلیم صفر است و ما این مساله را در بوشهر و سایر نقاط نیز داریم.
به گفته آخوندی، حذف رابطه معماری با اقلیم منجر به مشکلاتی غیرقابل جبران خواهد شد. با قطع برق در بوشهر و بندرعباس به دلیل گرمای بیش از اندازه عملاً امکان زندگی در این شهرها نخواهد بود یا بسیار دشوار و طاقت فرساست و متاسفانه معماری جدید رابطه‌ای با اقلیم ندارد.
ما باید از منظر معماری و شهرسازی موضوع صرفه‌جویی در مصرف انرژی را مورد توجه قرار دهیم.
در تهیه طرح‌های توسعه و عمران ظرفیت و توان تاب آوری اقلیمی و طبیعی مناطق باید از نظر بارگذاری‌های جمعیتی، تولیدی و خدماتی موردتوجه قرار گیرد.
همچنین در زمان تهیه طرح‌های توسعه‌ای که مستلزم انتقال وسیع آب از یک حوزه آب‌ریز به حوزه آب‌ریز دیگری است لازم است تا کلیه جوانب امر موردتوجه قرار گرفته تا از اقداماتی که پیامدهای زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری دارد، ممانعت به عمل آید.
به گزارش ایسنا،وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر این‌که طرح‌های انتقال آب در چهارچوب مصوبه‌های شورای‌عالی آب، مستلزم داشتن مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی است بیان می‌کند: ظرفیت جمعیت‌پذیری شهرها بدون توجه به ظرفیت‌های طبیعی افزایش یافته است.
متاسفانه با فرض انتقال آب و برق ظرفیت طبیعی در آمایش سرزمین در ایران مفهوم خود را از دست داده است. در حال حاضر وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم که طرح‌های بزرگ انتقال آب عموماً هزینه‌بر و ناکارآمد است و باید برای آن راهکاری اندیشید.
