شوک جدید به خاورمیانه؛ حذف مهره عربستان در موقعیت تعیین کننده یمن

کشته شدن علی عبدالله صالح موازنه قدرت در یمن را با چالش روبرو می کند، اما عربستان مجبور به مصالحه است.
محمد اکبری: تحولات غیرمنتظره یمن، بار دیگر منطقه بحران زده را وارد شوکی جدید کرده است.

در حالی که درگیری های داخلی میان دو جناح در یمن به پنجمین روز خود می رسید، خبر کشته شدن علی عبدالله صالح روند اوضاع یمن را در فاز جدیدی قرار داد و همگان را در حالتی غیرمنتظره فرو برد. پس از شروع درگیری ها در یمن، دیروز گروه انصارالله اعلام کرده بود که نقاطی که به دست نیروهای وابسته به علی عبدالله صالح بود را به کنترل خود درآورده است. در این میان مطبوعات از چرخش موضع علی عبدالله صالح به سمت سعودی خبر می دادند. ناظران یمن معتقد بودند وضعیت داخلی این کشور نشان از یک توطئه تازه سعودی است.

به گزارش نامه نیوز بر همین اساس شبکه های وابسته به عربستان اوضاع را به نفع خود گزارش کردند و شبکه های یمنی وابسته به انصارالله اوضاع را آرام جلوه می دادند. اما واقعیت را مقامات انصارالله به صراحت از روز گذشته بیان کرده و طی بیانیه های جداگانه اعلام کردند که این فتنه سعودی در نطفه خفه شده است و هریک عربستان را به کارشکنی متهم و محکوم کردند. در همین حال وزرات خارجه عربستان به صراحت از این فتنه حمایت کرده و منصور هادی هم اعلام کرده بود که به همه طیف هایی که علیه انصارالله می جنگند کمک خواهد کرد!

تا جایی که انصارالله پس از بمباران های سعودی، با شلیک موشک به تاسیسات هسته ای براکه در ابوظبی پاسخ این اقدامات را داد.

دبیرکل انصارالله در واکنش به اتفاقات اخیر، علی عبدالله صالح را خیانتکار اعلام کرده و خواستار حل و فصل سریع اوضاع از سوی قبایل شده بود. در همین حال علی عبدالله صالح از ایران و حزب الله درخواست میانجیگری کرده بود.

اما زمان برای میانجیگری بسیار کوتاه بود. علی عبدالله صالح رئیس جمهور مخلوع یمن، کسی که سی سال بر مسند قدرت یمن بوده و در چند سال گذشته در تب و تاب بحران یمن حضور داشت بعدازظهر روز سه شنبه خارج از صنعا کشته شد. هنوز جزئیات دقیقی از نحوۀ کشته شدن وی منتشر نشده است اما برخی منابع در جنبش انصارالله می گویند این حادثه زمانی رخ داده که قاچاقچیان، در حال انتقال علی عبدالله صالح با سه خودروی زرهی بودند که او در حمله ای با استفاده از آر پی جی و تفنگ کشته شده است.

عبدالملک بدرالدین دبیرکل جنبش انصارالله یمن ساعاتی پس از کشته شدن علی عبدالله صالح در سخنانی که به ‌طور زنده از تلویزیون المسیره انصارالله پخش شد، گفت: امروز یک روز استثنایی و بزرگ و روز ناکامی توطئه است و امروز را به ملت یمن تبریک می گوییم.

به نظر می رسد نبود عبدالله صالح در صحنه سیاسی یمن می تواند موازنه قوا را در این کشور بحران زده به هم بزند. بی شک عربستان و امارات از این فضا خوشحال نیستند و رویکرد خود را با حملات هوایی بیشتر به این کشور نشان خواهند داد. چرخش عبدالله صالح به سوی عربستان می توانست حداقل در فضای سیاسی دستاوردهایی را برای آنان داشته باشد که این پیروزی خیلی زود از دست رفت.

عربستان در طول دو و نیم سال گذشته با هزینه های گزاف به دنبال یک دستاورد منطقه ای بود و طبق آنچه نبرد نیابتی بین ایران و عربستان نامیده می شد به دنبال کوتاه کردن نفوذ ایران در این منطقه بود. هر چند ایران بارها اعلام کرده بود هیچ نقشی در یمن و مقاومت آنان در مقابل عربستان نداشت اما در فضای منازعه ای که بین دو قدرت و رقیب منطقه ای بوجود آمده بود، باخت عربستان در هر نقطه از منطقه خاورمیانه به معنای پیروزی ایران و برعکس بود. چرخش عبدالله صالح به سمت عربستان فرصتی بود تا این کشور به صورت آبرومندانه از یمن خارج شود و خود را پیروز صحنه یمن بداند. ولی به نظر می رسد مرگ عبدالله صالح این برگه را سوزاند.

چیزی که در این سالها و البته در تاریخ یمن به وضوح مشاهده شده این است که جنگ در یمن پیروز نظامی ندارد و هیچ کشوری نتوانسته است با پیروزی نظامی از آن خارج شود. در هر صورت عربستان نیز باید تن به مذاکره و مصالحه می داد و دلیل طولانی شدن جنگ یمن برای عربستان این بود که نشستن دور میز مذاکره با حوثی ها را شکستی دیگر برای خود تلقی می کرد. اما به نظر می رسد اگر حوثی ها بتوانند پس از کشته شدن عبدالله صالح فضای جدید یمن را تثبیت کنند، سعودی ها چاره ای جز مذاکره و مصالحه نخواهند داشت. مشکل حوثی ها می تواند یمنی طرفدار صالح باشند که در مقابل آنها قد علم کنند. اما روش برخورد حوثی ها می تواند آنها را از پیش روی بردارد. همانگونه که اعلام شد است بسیاری از این افراد تسلیم حوثی ها شده اند.

حوثی ها گروه منحصر بفردی هستند. گروهی که مبارزه و جنگ به قدمت تاریخ و شکل گیری آنهاست. آنها را نمی توان با کشور یا گروهی دیگر که در منگنه قرار گرفته باشند و مجبور به کوتاه آمدن باشند مقایسه کرد. مقاومت و جنگ در عین فقر و گرسنگی با خون و گوشت آنها عجین شده است. با این گروه نمی توان به زور و ارعاب کنار آمد. این روحیه مبارزه و مقاومت در کنار جغرافیای یمن باعث می شود معادلات عادی نظامی و سیاسی در قبال آنها به معادله پیچیده و غیر قابل حل تبدیل شود.

گروه انصارالله با در دست داشتن اهرم موشکهایی که هر آن می تواند ابوظبی و ریاض را هدف قرار دهد می توانند معادله یمن را به نفع خود پیش ببرند. عربستان به دنبال جایگزین کردن عبدالله صالح به جای منصور هادی در یمن و خروج از آن بود و حالا این جایگزین نامطمئن هم از دست رفته است. به نظر می رسد چاره ای برای ائتلاف نمانده است. صحنه را باید ترک کند. هر چند هنوز زود است بگوییم حوثی ها برنده ماجرای حذف عبدالله صالح هستند اما فضای جدید، شرایط خوبی نیز برای ائتلاف ضد یمنی به رهبری عربستان هم نیست.