احداث سد ونك به نام توسعه لردگان به كام باغ هاي پسته رفسنجان

احداث سد ونك و انتقال آب ذخيره شده در پشت آن به استان كرمان كه در دهه 70 شمسي به صورت جدي در دستور كار مسئولان قرار گرفت و با روي كار آمدن دولت اصلاحات متوقف شد، با روي كار آمدن دولت يازدهم دوباره بر سر زبان ها افتاد و در پوشش توسعه مناطق مجاور سد احداثش از سر گرفته شد؛ پروژه اي كه شايد بتوان از به عنوان آغاز دوباره تلاش ها براي نابودي كارون تعبير كرد.

به گزارش تابناك، هر چند در دهه هاي گذشته پروژه هاي انتقال آب حوضه به حوضه فراواني در كشور اجرايي شده است و ناكامي آنها در توسعه مناطق مقصد و تخريب بيش از حد محيط زيست مناطق مبداً بر همگان آشكار است، اما هنوز ميل سيري ناپذيري در برخي مديران سياسي و فعالان اقتصادي كشور براي تكرار چنين طرح هاي شكست خورده اي وجود دارد.

اگرچه نهادها و مراكز مطالعاتي و تحقيقاتي جهاني از جمله سازمان يونسكو براي طرح هاي انتقال آب، الزاماتي مثل مازاد بودن آب در مبدأ، نبود خسارت هاي زيست محيطي در طرح انتقال آب، وجود صرفه اقتصادي و انتقال آب تنها به شرط تأمين آب شرب را مورد تأكيد قرار داده است، اما در كشور ايران هيچ كدام از طرح هاي انتقال آب اجرايي شده از چنين الزاماتي تبعيت نكرده اند؛ حقيقي تلخ كه گمانه وجود منافع جناحي و گروهي را در اجرايي شدن اين طرح ها به اذهان متبادر مي سازد.

اكنون و در شرايطي كه بارها كارشناسان و متخصصان مسائل آب به لزوم پرهيز از تكرار اشتباهات گذشته و نيز جبران خسارت هاي برآمده از طرح هاي انتقال آب پيشين تأكيد دارند، بررسي ها نشان مي دهد هنوز علاقه براي اجرايي اينگونه طرح ها وجود دارد و آنچه كم ترين اهميت را براي برخي متوليان منابع آب كشور دارد، سلامت محيط زيست و منافع مبادي طرح هاي انتقال آب است؛ مبادي كه عمدتاً اين روزها خود دچار مشكلات شديد آبي هستند و در خشك سالي هاي پش آمده اخير خسارت هاي سنگين اقتصادي و زيست محيطي متوجه اين مناطق شده است.

از جمله اين مناطق شهرستان لردگان استان چهارمحال بختياري و سرچشمه هاي رود كارون در 190 كيلومتري جنوب غربي شهر اصفهان است كه در سال هاي گذشته با توجه به كاهش حجم بارندگي ها با مشكلات فراوان آبي رو به رو شده است و هر گونه طرح يا ايده در مورد انتقال آب از اين منطقه به حوضه هاي ديگر آبي كشور بيش از آنكه نشاني از تلاش براي توسعه فضايي كشور داشته باشد، نشاني از تلاش براي تخريب اقتصاد و زندگي انساني و حيواني در اين منطقه است.

اين سخن از آن جهت مورد تأكيد است كه مي دانيم در منطقه مذكور (ونك-سولقان) در دهه 70 شمسي طرحي تحت عنوان انتقال آب ونك به رفسنجان در دستور كار دولت سازندگي قرار گرفت و با روي كار آمدن دولت اصلاحات بنا به آنچه غير كارشناسي بودن آن اعلام شد، متوقف گرديد.

همزمان با روي كار آمدن دولت يازدهم دوباره اجرايي شدن اين طرح در دستور كار وزرات نيرو قرار گرفت و در اين باره قاسم سليماني، استاندار سابق استان چهارمحال و بختياري در يك نشست رسانه اي در مرداد ماه سال 96 گفت: بحث اجرای طرح سد ونک با وجود اینکه از دهه 70 آغاز شده اما از سال 92 با استقرار دولت یازدهم به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته است.

سليماني در اين نشست با مجاز دانستن انتقال آب ونك به حوضه هاي آبي مجاور كشور افزود: وضعیت اجرای طرح سد ونک باید تا یک ماه آینده مشخص و تعیین تکلیف شود ضمن اینکه تأمین آب آشامیدنی تا افق 1425 نیز باید در آن لحاظ گردد.

استاندار چهارمحال و بختیاری همچنين انتقال آب مازاد در این طرح را مجاز دانست و بیان کرد: اجرای سریع‌تر طرح سد ونک باید در برنامه‌های اولویت دار وزارت نیرو قرار گیرد. چرا كه باعث جلوگیری از فرونشست بیشتر زمین، رفع تشنگی مردم، احیای دشت‌های کشاورزی و مدیریت بهینه در منابع و مصارف آب کشور و استان خواهد شد.

اگرچه براي نهايي كردن سد ونك، مقامات سياسي و اجرايي استان چهارمحال بختياري مباحثي نظير توسعه منطقه را مورد تأكيد قرار مي دهند تا از اين طريق مخالفت هاي محلي را به حداقل برسانند، اما همانطور كه آمد استاندار پيشين چهارمحال و بختياري از اين حقيقت اطلاع دارد كه يكي از اهداف اجراي اين طرح موضوع انتقال آب به ساير مناطق كشور است.

در رابطه با مقصد و هدف انتقال آب ونك-سولقان هفته گذشته روزنامه شرق در گزارشي نوشت: شركت عمران رفسنجان به مديريت عاملي سيدمحمد مرعشي قصد دارد پروژه ونك-سولگان را با هدف تأمين آب باغات پسته رفسنجان اجرا كند. در اين پروژه آب سرشاخه‌هاي كارون از استان چهار‌محال‌و‌بختياري به دشت رفسنجان واقع در كرمان منتقل خواهد شد؛ طرحي كه شركت مهاب قدس به‌عنوان مشاور اين پروژه با تكيه به مطالعات شركت عمران رفسنجان به‌عنوان پيمانكار، انتقال آب در مسيري به طول ٦٣٧ كيلومتر با هدف تأمين نياز باغات پسته دنبال مي كند.

در رابطه با خسارت هاي اين طرح انتقال آب، مهدي پژوهش عضو هيئت علمي دانشگاه شهركرد به «ايسنا» گفت: طرح انتقال آب بین حوضه‌ای ونک – رفسنجان از سرشاخه‌های کارون در چهارمحال و بختیاری به دشت‌های رفسنجان کرمان طرحی غیرکارشناسی است و مرگ کارون را رقم خواهد زد زیرا سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را از سرشاخه‌های کارون به دشت‌های کشاورزی رفسنجان منتقل کرده و روند نابودی این رودخانه حیات‌بخش را شتاب می‌بخشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه دشت‌های خانمیرزا و بروجن نزدیک‌ترین دشت‌ها به سد ونک هستند، تصریح کرد: این دشت‌ها به علت بی آبی شور و در حال نابودی هستند پس نباید آب با صرف هزینه‌های زیاد به رفسنجان نیز منتقل شود.

برابر آنچه آمد اكنون مديران جديد وزارت نيروي كشور و استاندار جديد استان و غير بومي چهارمحال و بختياري در يك آزمون سخت قرار دارند و افكار عمومي و رسانه ها فعاليت آنها را در رابطه با اجرايي شدن يا نشدن طرح انتقال آب ونك – سولقان به شهرستان رفسنجان استان كرمان رصد مي كنند.

اجرايي شدن اين طرح انتقال آب، آنهم در شرايطي كه همه طرح هاي انتقال آب گذشته به نوعي يا شكست خورده اند يا حداقل به اهداف اصلي خود نرسيده اند، تكرار خطايي بزرگ است كه هم سرشاخه هاي رودكارون را بيش از پيش با مشكل آورد آبي مواجه مي كند و هم خسارت هاي سنگيني را به محيط زيست منطقه مبدأ يعني شهرستان لردگان و ساير شهرستان هاي مجاور وارد خواهد آورد.

با اين حال وجود منافع اقتصادي قابل توجه در پس اجراي اين طرح مي تواند انگيزه و ابزاري باشد كه هر گونه رأي و نظر كارشناسي را چون گذشته به حاشيه براند و تجربه هاي تلخ گذشته دوباره تكرار شوند.