داخلی‌سازی، حلقه گم شده قراردادهای جدید خودرویی
داخلی سازی خودروهای مشترک تولیدی بین خودروسازان ایرانی و شرکت‌های خارجی از جمله مسائلی است که هرچند مسئولان دولتی و مدیران خودروساز بارها بر لزوم رعایت آن تأکید کرده‌اند اما در عمل، چندان به این موضوع پایبند نبوده و وزارت صنعت هم نظارت دقیقی بر این مسئله ندارد.
رونمایی از محصول جدید سیتروئن در ایران که قرار است با همکاری سایپا به تولید برسد از جمله جدیدترین اقدامات انجام شده در صنعت خودرو است. بر این اساس قرار است خودروی C3 با همکاری دو خودروساز ایرانی و فرانسوی در نیمه اول سال آینده به تولید برسد.
فریبرز شهباز مدیر عامل شرکت سایپا سیتروئن در مراسم رونمایی C3 از آغاز تولید این خودرو با داخلی سازی 20 درصد خبر داد.
این در حالی است که طبق مصوبه وزارت صنعت، تولید خودروهای خارجی مشترک باید حداقل با داخلی سازی 40 درصدی آغاز شود اما با این وجود، سیتروئن به نصف میزان داخلی سازی تعیین شده در این مصوبه اکتفا کرده و بیشتر به فکر کسب سود از محل مونتاژکاری محصولاتشان در ایران هستند. این در حالی است که ظاهراً خودروساز داخلی نیز علاقه زیادی به تقویت داخلی سازی قطعات خودروی جدید نداشته و بیشتر به فکر رفع تکلیف برای تولید یک محصول جدید است.
* توجیه وزارت صنعت برای سرپیچی خودروسازان از مصوبه داخلی سازی
پیش از این نیز انتقاداتی نسبت به پایین بودن میزان داخلی سازی پژو 2008 مطرح شد، زمانی که مدیران خودروساز تابوی مصوبه وزارت صنعت برای آغاز تولید خودرو با داخلی سازی 40 درصدی را شکستند و از شروع تولید این محصول با داخلی سازی 30 درصدی خبر دادند. هرچند این اقدام ایران خودرو با حمایت معاون صنایع وزیر صنعت روبرو شد و صالحی نیا اعلام کرد که «موضوع داخلی‌سازی 40 درصدی در همه قراردادها مدنظر است اما ما باید طوری عمل کنیم که تولید راه بیفتد، نمی‌توانیم تولید را متوقف کنیم بلکه باید با یک برنامه زمان‌بندی، داخلی‌سازی را افزایش دهیم.»
وی با بیان اینکه «تأکید بر اجرای مصوبه وزارت صنعت درباره داخلی‌سازی خودروها جفا در حق تولید است»،به فارس گفته بود: مغایرتی بین تولید پژو 2008 با داخلی‌سازی 30 درصدی و تأکید مصوبه وزارت صنعت بر داخلی سازی 40 درصدی وجود ندارد.
به این ترتیب، وزارت صنعت با وجود مصوبه خودش، سعی در توجیه سطح پایین داخلی سازی خودروهای خارجی و مغایرت آن با مصوبه این وزارتخانه داشته است.
* سیاست‌های تشویقی برای مونتاژکاران چینی
از سوی دیگر، وزارت صنعت اخیراً از مهلت دهی بابت عبور داخلی سازی خودروهای چینی از مرز 20 درصد خبر داده است.
به گفته صالحی‌نیا، الزام به داخلی سازی 40 درصدی خودروهای چینی از سال 97 اعمال خواهد شد. در نتیجه شاهد تأخیر یک ساله در رسیدن به حداقل داخلی سازی 40 درصدی در خودروهای چینی خواهیم بود.
در عین حال، اگر امسال داخلی‌سازی خودروهای چینی تا 30 درصد نیز انجام شود، مشمول دریافت مزیت 5 درصدی خواهند شد و به این ترتیب، چینی‌ها حتی در وضعیتی که حداقل داخلی سازی را رعایت نمی‌کنند باز هم مشمول سیاست‌های تشویقی خواهند شد.
همچنین طبق گفته صالحی‌نیا، اگر چینی‌ها به داخلی سازی بالای 40 درصد برسند، مزیت بیشتری را نیز دریافت خواهند کرد.
این مهلت‌دهی وزارت صنعت به مونتاژکاری چینی‌ها در شرایطی اتفاق افتاده که آنها سالهاست در بازار خودرو ایران حضور دارند و در این مدت تنها به کسب سود از بازار پرعطش خودرو ایران فکر کرده‌اند و هیچ دستگاهی به طور جدی آنها را به افزایش داخلی‌سازی ملزم نکرده است.
* نقش کم‌رنگ قطعه‌سازان در قراردادهای جدید خودرویی
بی‌توجهی به داخلی سازی خودروها علاوه بر اینکه مانعی برای انتقال دانش فنی به صنعت کشور خواهد شد، به مرور زمان باعث عقب ماندگی صنعت قطعه‌سازی از تکنولوژی روز دنیا و در نهایت نابودی این صنعت می‌شود.
در چنین شرایطی قطعه‌سازان از نادیده گرفته شدن در قراردادهای جدید خودروسازان با طرف‌های خارجی گلایه داشته و عنوان می‌کنند اندک قراردادهای منعقد شده با قطعه سازان ایرانی و نحوه انتخاب شرکت‌های قطعه‌ساز نیز دارای ایراداتی است.
اعضای انجمن قطعه‌سازان معتقدند اواخر سال گذشته هشدار دادند که اگر محصولات پژو با داخلی سازی زیر 40 درصد تولید شود از آن جلوگیری خواهند کرد.
مازیار بیگلو دبیر انجمن قطعه‌سازان در این مورد توضیح داده بود که در جلسه با تاوارس مدیرعامل پژو سیتروئن صریح و رک به او گفتیم که اگر مونتاژ خودروهای پژو در ایران با داخلی‌سازی کمتر از 40 درصد صورت گیرد، جلوی این تولید را خواهیم گرفت و موضوع را از طریق وزیر صنعت و رئیس سازمان گسترش پیگیری خواهیم کرد.
رضا رضایی، رئیس انجمن قطعه‌سازان آبان ماه 95 نیز به فارس گفته بود: در جلسه با مدیرعامل پژو مطرح کردیم که تولید محصولات پژو در ایران باید با حداقل 40 درصد داخلی‌سازی آغاز شود و قطعه‌سازان تراز اول ایرانی با قطعه‌سازان فرانسوی مشارکت کنند تا دانش فنی ما افزایش یابد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر قطعه‌سازان ایرانی قادرند تا 60 درصد قطعات خودروها را داخلی‌سازی کنند، گفته بود: قبلاً بحث هایی در مورد آغاز تولید محصولات پژو با داخلی‌سازی 20 درصدی مطرح شد که این رقم به اشتباه عنوان شده بود.
به گفته وی، خودروسازان می‌خواستند برای رفاه مردم تا زمانی که داخلی‌سازی خودروها افزایش می‌یابد، نسبت به تولید خودروهای جدید با داخلی‌سازی 20 درصدی اقدام کنند تا این محصولات در اسفندماه (95) به خط تولید برسند.
این در حالی است که با استناد به آمار وزارت صنعت، پژو 2008 حتی با گذشت 7 ماه از سال جدید هم به تولید نرسید و مشخص نیست در آمار 8 ماهه نیز عددی برای تولید آن ذکر شود یا خیر.
به این ترتیب به نظر می‌رسد علی رغم تأکید دستگاه‌های مختلف بر لزوم اجرای قانون استفاده حداکثری از توان تولید داخل، این مسئله در قراردادهای خودرویی جدی گرفته نمی‌شود و وزارت صنعت نیز عظم قوی برای افزایش سهم قطعه‌سازان داخلی در طرح‌های مشترک ندارد.
