۵۵ کیلومترمربع از مساحت تهران در حریم گسل‌هاست/ چه بلایی‌سر ۱۰۱برج و ۷۰گود پرخطر تهران در زلزله می‌آید؟
«۵۵ کیلومترمربع از مساحت تهران در حریم گسل‌هاست و تقریبا همه جای ایران گسل‌های فعال لرزه‌خیز وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که اگر از یک گسل دور شوید، به گسل دیگر نزدیک خواهید شد».
شرق نوشت: این آمار را روز گذشته رئیس پژوهشکده زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام کرد.
اما ناگفته پیداست مسئله و مشکل اصلی شهری مثل تهران نه بناشدن خانه‌ها روی گسل‌های زلزله‌خیز بلکه سال‌ها بی‌قانونی و بی‌توجهی به اصول شهرسازی و خانه‌سازی در پایتخت بوده است که در صورت وقوع زلزله احتمالی تهران، تلفات و خسارت‌هایش سر به فلک خواهد کشید. نگاهی به تجربه زلزله‌خیزترین کشور دنیا، ژاپن که خود را در برابر مرگبارترین زمین‌لرزه‌ها مقاوم کردهاند، این را ثابت می‌کند. چند سال قبل شایعه زلزله در تهران در پایان دوره‌ای صدساله، نگرانی زیادی را برای هفته‌ها ایجاد کرد.
بسیاری از مردم حساسیتی نسبی را نسبت به خانه‌های خود پیدا کردند اما با نیامدن زلزله فراموشی همه جا را فراگرفت. فراموشی که با هر بار زلزله بزرگ و کوچک در کشور تب تندش در پایتخت بالا می‌گیرد و مسئولان مستقیم و غیرمستقیم قانون‌های اجرانشده را مروری می‌کنند و درباره اجرای قوانینی جدید حرف می‌زنند؛ قوانینی دور و باورنکردنی برای اجرا که معنی همان سنگ بزرگ را که نشانه نزدن است، حالا هم پس از زلزله کرمانشاه رئیس پژوهشکده زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از تصویب قانون منع ساخت‌وساز در حریم گسل‌های تهران خبر داده و گفته است که این قانون برای کلان‌شهرهای مشهد، تبریز و کرج در حال تصویب‌شدن است. یعنی درحالی‌که هنوز برای تهران اجرائی نشده، برای چند شهر بزرگ دیگر تصمیم‌گیری می‌شود.
آنچه از قوانین مختلف در ساخت‌وساز ایمن در تهران و شهرهای بزرگ روی زمین مانده و اجرا نمی‌شود، موارد محدودی نیستند؛ مواردی که مستقیما با سازمان نظام مهندسی در ارتباط است و متأسفانه پس از چندین دهه هنوز عدم نظارت بر کار مهندسان ناظر جان مردم را می‌گیرد. از تأییدیه‌های آتش‌نشانی برای ایمنی ساختمان‌های بلند و رتبه‌بندی آنها که تبدیل به یکی از مراحل بوروکراتیک تأییدیه‌های ساختمان شده تا مجوزهایی که کمیسیون ماده ۵ با حضور مسئولان رده‌بالا برای برج‌هایی روی گسل‌های تهران می‌دهند. درباره تغییرات و تکانه‌های گسل‌های تهران با شرایط متفاوتی که دارند و درباره خطرات احتمالی آنها کارشناسان بارها صحبت کردهاند اما چقدر این مطالعات احتمالا قوی و بالقوه در صدور مجوزهای پردرآمد برای شهرداری تهران و سایر ارگان‌های مرتبط با ساخت‌وسازهای شهری تأثیرگذارند و دست و پایشان را می‌بندند؟ واقعیتی که تهران امروز عیان و آشکار در مقابل ما قرار داده این است که این حجم نگرانی و هشدار و مطالعات جدی هیچ اثری در ساخت‌وسازهای شهری و به‌ویژه بلندمرتبه‌سازی‌ها ندارند.
علی بیت‌اللهی، رئیس پژوهشکده زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در نشست ارائه یافته‌های علمی تیم تحقیقاتی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تأکید دارد که قانون منع ساخت‌وساز در حریم گسل‌های تهران تصویب شده و لازم‌الاجراست و در نقشه‌های معماری شهرسازی تهران این حریم‌ها مشخص شده است و با این قانون ساخت‌وساز سازه‌هایی چون سازه‌های خطرساز، بیمارستان‌ها و برج‌های بلندمرتبه روی حریم گسل‌های تهران ممنوع خواهد شد.
به گفته او ۵۵ کیلومترمربع تهران در حریم گسل‌هاست و اینکه تقریبا در همه جای ایران گسل‌های فعال لرزه‌خیز وجود دارد، به‌گونه‌ای که اگر از یک گسل دور شوید، به گسل دیگر نزدیک خواهید شد. رئیس پژوهشکده زلزله مرکز تحقیقات مسکن، تعداد گسل‌های ایران را ۳۲۰ گسل ذکر کرد که عمدتا در مراکزی که تجمع جمعیتی دارد، قرار گرفته‌‌اند.
فعل‌هایی که این مقام دانشگاهی- اجرائی استفاده می‌کند، برای آینده است؛ آینده‌ای که همه انتظار آن را می‌کشند و امیدوارند این آینده برای اجرا جلوتر از زمان زلزله احتمالی تهران باشد.
درشرایطی‌که تهران با انبوهی از بافت‌های فرسوده پرخطر و متراکم در مناطق مرکزی روبه‌رو است، انبوهی از ساختمان‌های تازه‌ساخت فرسوده و ازکارافتاده دارد که پس از کمتر از ۱۰ سال باید نوسازی شوند یا در شرایطی که برج‌های قدیمی و جدید در تهران در معابر سراشیبی و سربالایی تنگ و محدود شمال تهران هر روز متراکم‌تر می‌شوند، چطور می‌توان باور کرد مسئولان اجرائی تصمیم برای مقابله با خطر زلزله و دفاع از جان مردم دارند؟
در شرایطی که گزارش‌های رسمی حکایت از وجود بیش از ۷۰ گود پرخطر و بیش از ۱۰۱ برج در حریم گسل‌های تهران دارد، این موضوع بارها از سوی اعضای شورای شهر و مسئولان اجرائی گفته شده است، چرا شاهد تغییرات اجرائی و روند اصلاح در ساخت‌وسازها و ایمن‌سازی سازه‌ها نیستیم. همین حالا که این گزارش خوانده می‌شود در کارگاه اجرائی تنگ و محدود مناطق شمالی و البته منطقه ۲۲ تهران انبوهی از برج‌ها در حال ساخت هستند که هیچ راهی برای رسیدن یک خودرو آتش‌نشانی در یک آتش‌سوزی کوچک ندارند. در خلأ تهیه و تصویب ضوابط بلندمرتبه‌سازی که از طرح جامع تهران جا‌مانده و هنوز در رفت‌وآمد و تعارف و دعوای شهرداری و وزارت مسکن و شهرسازی باقی مانده، چه پروانه‌ها که صادر نشده و چه مجوزها که کمیسیون ماده پنج صادر نکرده است. محمدباقر قالیباف در سال‌هایی که مسئولیت داشت، از طرح جامع تهران و آنچه که بر تهران روا داشت، رضایت داشت و قاعدتا از آن دفاع هم می‌کند. حالا محمد علی نجفی کسی است که اگر روزی در تهران اتفاق ناگواری رخ دهد، باید جوابگوی مردم تهران باشد و بهتر است زودتر درباره قوانین بر زمین‌مانده برای ایمنی سازه‌های تهران تصمیمات اجرائی بگیرد.
واقعیت این است که تهران در بی‌دفاع‌ترین وضعیت خود نسبت به زلزله احتمالی قرار دارد و هنوز نه‌تنها مسئولان که خود مردم هم این حساسیت و خطر پیش‌رو را درک نکرده‌اند. در یک سوی تخلفات ساختمانی کوچک و بزرگ، اشکالات اجرائی در ساخت‌وسازها و در نهایت ایمنی ساختمان‌ها و محیط زندگی کارمند و اداره و مسئولانی متخلف یا کم‌توجه هستند، در سوی دیگر شهروندانی که یا به‌دنبال اجرای کارشان با تخلف یا از هر راه دیگری هستند یا به شرایط اشتباه و پرخطر تن داده‌اند.
