چرا آمار زنان بدون همسر، بیشتر از مردان است؟

چندی پیش (شهریور امسال) ایسپا با استفاده از یکی از نتایج سرشماری مرکز آمار اعلام کرد كه مردان ۳۰‌ سال به بالا پس از طلاق شانس بیشتری برای ازدواج مجدد دارند تا زنان.

شانس ازدواج مجدد یا همان فرصت ازدواج به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مثلا این شانس برای مردها و زن‌هایی که صاحب فرزند نیستند، بیش از افرادی است که پس از طلاق صاحب یک فرزند و بیشتر هستند.

حدود دو سالی هست بهزیستی به جای کلانتری پس از جدایی والدین برای تحویل و تحول فرزندان به هر یک، انتخاب شده است؛ هم به دلیل آرامش نسبی که مراکز بهزیستی نسبت به کلانتری دارند و هم به دلیل امکاناتی که برای کودکان زیر ٧‌ سال فراهم می‌آورند. لازم به توضیح است والدینی که توافق ندارند و اختلافات شدیدی بین آنها وجود دارد به این مراکز مراجعه می‌کنند و تمامی مراجعات توسط مأموری درجه‌دار از کلانتری ثبت می‌شود. برای پرس‌وجو درباره علت ازدواج مجدد / عدم ازدواج مجدد زنان و مردان پس از طلاق به یکی از مراکز بهزیستی شمال شهر تهران مراجعه کردم.

شیوا ٣٦‌سال دارد و به همراه فرزند دو ساله‌اش زندگی می‌کند. حدود دو سالی هست که از همسرش جدا شده. وقتی از او می‌پرسم که آیا تمایلی به ازدواج دارد، می‌گوید: «به هیچ عنوان؛ از اولی چه خیری نصیبم شد که حال بخواهم در ازدواج دوم دنبال آن بگردم. ضمن این‌که اگر بر فرض محال بخواهم ازدواج کنم، حضانت دخترم ازم سلب می‌شود و من این را نمی‌خواهم.» اما همسر سابق شیوا اخیرا ازدواج مجدد کرده.

او هیچ شناختی از آن زن ندارد ولی احتمال می‌دهد که او مطلقه باشد؛ اما بچه ندارد. به نظر شیوا این‌که زنی بخواهد همسر دوم مردی شود که صاحب فرزند زیر ٧‌سال است، خیلی سخت است. مهگل و سارا هر دو ٣٤ ساله هر دو با یک فرزند دختر (نیلا ٥ساله، مبینا ٤ ساله) نیز با نظر شیوا هم‌عقیده هستند و اصلا به فکر ازدواج مجدد نیستند؛ البته آنها هنوز از همسرانشان جدا نشده‌اند و در حال سپری‌کردن مراحل قانونی هستند. زهرا یک‌سال از زمان جدایی‌اش می‌گذرد. ٣٢‌سال دارد و دو پسر دوقلو ٨ ساله دارد.‌ سال گذشته که پسرها ٧ ساله بودند، پدر بنا به قانون پسرها را از مادر می‌گيرد و همزمان هم ازدواج مجدد می‌کند. زهرا می‌گوید: «من اصلا به فکر ازدواج مجدد نیستم. همسر سابقم پسردایی‌ام بوده و به علت ضرب‌وشتم پس از ١٠‌سال زندگی جدا شدم.

با این‌که پس از انتقال حضانت پسرهایم به پدرشان، پیشنهادهای مختلفی برای ازدواج داشتم اما همه را رد کردم.» شیوا، مهگل، سارا و زهرا همه همراه والدین‌شان زندگی می‌کنند و خانه‌دار هستند و موقعیت اجتماعی- اقتصادی متوسط به بالا دارند. غزال ٥ سالی می‌شود که از همسرش جدا شده. شاغل است و در مقطع دکتری درس می‌خواند. دارای خانه مستقل و ماشین شخصی است.

حضانت پسرش را با این‌که ٥ ساله بوده به همسر سابقش واگذار کرده. او علت انتقال حضانت را افسردگی پسرش به علت دوری از پدر عنوان می‌کند. از او علت عدم ازدواج مجدد را می‌پرسم، می‌گوید: «خب امكان ازدواج مجدد برای من به خاطر این‌که دارای فرزند هستم، در بین مردهای مجرد نیست. از طرفی به نظرم مردهای ایرانی که از همسرانشان جدا شده‌اند، همه دارای یک مشکل هستند.» همسر غزال هنوز ازدواج مجدد نکرده. دیدگاه مردان نسبت به ازدواج مجدد تقریبا در نقطه مقابل زنان است. امیرحسین ٣٤‌سال دارد و هنوز یک‌ سال از جدایی‌اش نگذشته است. دختر ٤ساله‌اي دارد که حضانتش به عهده همسر سابقش است. در مدت جدایی در منزل پدر و مادرش زندگی می‌کند اما به فکر ازدواج مجدد است. می‌گوید برای آشتی اقدام کرده اما همسرش حاضر به زندگی دوباره نشده و ادامه می‌دهد: «برای ازدواج مجدد، دنبال دختر مجرد نبودم.

از بین خانم‌هایی هم که از همسرانشان جدا شده‌اند، وقتی می‌فهمیدند بچه دارم، قبول نمی‌کردند.» امیرحسین صاحب یک ملک شخصی است و موقعیت کاری خوبی دارد. محمدرضا ٤٤ساله است. دو‌ سال از همسرش جدا شده. پدر و مادرش را از دست داده. برای آشتی اقدام کرده اما همسرش برنگشته. عضو هیأت علمی دانشگاه است و دارای موقعیت اجتماعی- اقتصادی خوبی است. ازدواج مجدد کرده و دارای فرزندی ٣ساله است. همسر دومش اما مطلقه ولی بدون فرزند است. می‌گوید: «همسر دومم فرزندم را قبول کرده با این‌که فعلا حضانت با من نیست اما بعد از هفت سالگی حتما حضانت دخترم را می‌گیرم.» اینها روایت زنان و مردانی است که پس از جدایی از همسر، از علت ازدواج یا عدم ازدواج مجدد خود می‌گویند. چند پیش‌فرض را در علت تمایل نداشتن زنان و برعکس تمایل مردان به ازدواج مجدد پس از طلاق می‌توان مطرح کرد: ١- موقعیت اجتماعی- اقتصادی مناسب و بالای زنان و مردان در تمایل به ازدواج مجدد پس از طلاق برعکس یکدیگر است.

زنان به علت برخورداری از حمایت‌های مالی و اقتصادی خانواده و یا استقلال و رفاه نسبی، بعد از طلاق، کمتر به سمت ازدواج مجدد می‌روند. در حالی‌که همین ویژگی مردان را بیشتر بعد از طلاق به سمت ازدواج مجدد سوق می‌دهد. ٢-حضانت فرزندان به‌خصوص برای مادرانی که فرزند کمتر از ٧‌سال دارند هم دلیل دیگری برای عدم تمایل این گروه از زنان به ازدواج مجدد است.

البته این قضیه برای مردان یک فرصت است به نحوی که مردانی که حضانت فرزندانشان تا ٧ سالگی به عهده مادر است، بیشتر از شانس ازدواج برخوردارند. چون آنها موقع ازدواج، فرزند ندارند. ٣- زنانی که پس از جدایی صاحب فرزند نیستند، فرصت بیشتری برای ازدواج مجدد دارند؛ حتی با مردانی که صاحب فرزند هستند. ٤- موقعیت اقتصادی- اجتماعی پایین زنان و مردان پس از جدایی برای ازدواج مجدد یکسان نیست؛ به طوری که زنان در این گروه تمایل بیشتری به ازدواج مجدد دارند ولی مردان به خاطر عدم برخورداری از امکانات نسبی از فرصت کمی برخوردارند.