همیشه پای نمایشنامه‌ها وسط است
نمایشگاه کتاب تهران برای تئاتر یک زنگ خطر بود و آن هم کاهش عرصه کتاب‌های نظری تئاتر و فقدان کتاب‌های تألیفی و تمرکز بر ترجمه است.
هر وقت صحبت از کتاب و تئاتر در یک مجموعه می‌شود، بیش از هر چیز دیگری اذهان مخاطبان به سمت نمایشنامه پیش می‌رود. اگرچه نمایشنامه قالبی محبوب در جهان است و خواندنش همواره دلنشین؛ اما به نظر در ایران نمایشنامه‌ها هم‌پا با رمان‌ها روی پیشخوان کتابفروشی‌ها می‌روند. در این وانفسا آنچه جا می‌ماند کتاب‌های نظری در حوزه تئاتر است. البته می‌توان درک کرد که تئاتر در شکل حرفه‌ایش مخاطب آنچنانی ندارد؛ اما در این سال‌ها هنوز کتابی جذاب برای مخاطب عام عرضه نشده است. این برخلاف سینماست که هر از گاهی کتاب‌های خواندنی همچون رمان‌های ایتالیو کالوینو با موضوعیتش منتشر می‌شود. اگر کتاب «تاریخ‌های تئاتر» نشر بیدگل را فاکتور بگیریم، وضعیت جذابیت کتب تئاتری اسفناک است.
با این حال برخی ناشران در ایام نمایشگاه از کتاب‌های تئاتری خود رونمایی کردند. در حالی که نشر حکمت با غلامرضا شهبازی – مترجم نمایشنامه «الکترا» که سال پیش توسط بیدگل منتشر شد – به چاپ متنی تئوریک از آلن بدیو و نمایشنامه‌ای با موضوعیت ماکیاولی مبادرت کرده است؛ نشر چشمه با بازنشر نمایشنامه‌های قدیمیش – که مدتی در بازار نایاب بودند – چند مورد جدید روانه بازار کرده است. ادوارد آلبی یکی از فقیدان سال گذشته بود و شاید به همین مناسبت باشد که ناهید طباطبایی دو نمایشنامه پیشتر ترجمه شده او را بازترجمه کرده است. «داستان باغ‌وحش و رویایی آمریکایی» عنوان کتاب جدید در حوزه تئاتر چشمه است. البته چشمه در باز ترجمه یدطولایی دارد و از بکت هم «دست آخر» به ترجمه مهدی نوید منتشر کرده است.
نشر ماهی نیز که با ترجمه‌ای از تریلوژی تام استوپارد وارد عرصه نشر نمایشنامه شده بود امسال با دو اثر حضوری نه چندان چشمگیر داشته است. در حالی که تمرکز فروش ماهی روی رمان‌ها و نوولاهاست، آنان «دکابریست‌ها» اثر لئانید زورین و به ترجمه آبتین گلکار و «آقای نویسنده و همکارش» اثر جان هاج و ترجمه نازنین دیهیمی و مهدی نوری برای مخاطبان تئاتری مهیا کرده‌اند.
شاید غمناک‌ترین بخش برای تئاتری‌ها در نشر قطره رقم خورده باشد. با اینکه این نشر اقدام به انتشار برخی کتب قدیمی و محبوب خود کرده است که برای مدتی در بازار کتاب نایاب بوده و به شکل افست به فروش می‌رفتند؛ اما کیفیت پایین چاپ و البته تیراژ اندک آنها نشان می‌دهد وضعیت این نشر در حوزه تئاتر چندان خوب نیست. این مسئله را پیشتر قطب‌الدین صادقی نیز بیان کرده است. گویی بازار کتب نظری در این وانفسا بسان پیرمردی در حال احتضار است و این با تعداد کثیر دانشجویان تئاتر همخوانی ندارد.
قطره در نمایشگاه کنونی برای سال 96 چاپ سوم «بازنگری در بازیگری» فیلیپ ب. زاریلی به ترجمه یدالله آقاعباسی، چاپ چهارم «تئاتر و کارگردانیش» ژان ژاک روبین به ترجمه مهشید نونهالی، چاپ سوم «زندگی من در گذر زمان» نوشته پیتر بروک و ترجمه کیومرث مرادی، چاپ دوم «نظریه صحنه مدرن»، مجموعه نوشتار چند نویسنده به ترجمه یدالله آقاعباسی در حوزه تئوری تئاتر و چند نمایشنامه از اکبر رادی، چاپ چهارم «چشم‌هایش می‌خندد» چیستا یثربی، چاپ دوم «مصدق در آینه تاریخ» پری صابری، چاپ دوم «مگافونیا» میلاد حسینی،«ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی» دورنمات و … در حوزه نمایشنامه را عرضه کرده است.
از آثار جدید نیز قطره با کتاب‌های «بداهه‌سازی در تئاتر» به قلم کیت جانسون و ترجمه آتوسا راستی، «آماندا» نوشته ژان آنوی به ترجمه حمید سمندریان، «راز دسته گل رز» منوئل پوئیگ به ترجمه سعید اسعدیان، «مردی با چمدان‌هایش» اوژن یونسکو به ترجمه احمد کامیابی مسک، «یک تراژدی در فلورانس و سالومه» اسکار وایلد و ترجمه محمدرضا مکوندی کمی دست‌خالی‌تر از سال‌های گذشته ظاهر شده است.
به نظر می‌رسد وضعیت نشر حوزه تئاتر چندان خوب نیست و تمرکز ناشران برای فروش روی نمایشنامه‌هاست؛ امری که نشان از کاهش سواد تئاتری در میان جماعت تحصیل‌کرده یا در حال تحصیل تئاتری است.
