نظام بانکی بزرگترین مانع تولید

مرتضی زمانیان در درباره اینکه آیا نظام بانکی کشور به خوبی از تولید حمایت می‌کند؟ اظهارداشت: نظام بانکی کشور نه تنها از تولید حمایت نمی‌کند بلکه درحال حاضر اصلی‌ترین مانع تولید نظام بانکی است.

مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری تصریح کرد: هیچ تولیدی در رقابت با سیستم بانکی مقرون به صرفه نیست و عملاً برای بسیاری از تولیدکننده‌کنندگان مقرون به صرفه است که زمین و سرمایه خود را بفروشد و آن را در بانک بگذارد و از این طریق سود آوری داشته باشد بنابراین بانک الان رقیب بخش تولید و رقیب بسیار قدرتمندی است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بنابراین نظام بانکی مانع بخش تولید شده، بنابراین نه تنها حمایت نمی‌کند بلکه فعلاً  مشکل اصلی بخش تولید هم است. البته لازم به توجه است که نمی تواند نظام بانکی را به عنوان جزیی منفک از اقتصاد به شمار آورد و در واقع نظام بانکی بخشی از شبکه آسیب دیده اقتصادی کشور است که هم اکنون به عنوان مانعی برای بخش تولید کشور به شمار می رود.

زمانیان همچنین درباره اینکه با ادامه این وضع نظام بانکی، وضعیت اقتصاد ایران چه خواهد شد؟ گفت: بخش سودده بانکی در حال حاضر همه پول‌های مردم را جذب خود کرده است و بخش زیادی از پول‌ها در حساب‌های سرمایه گذاری بانک‌ها قرار گرفته که سود به آن تعلق می‌گیرد.

وی ادامه داد: با این سود قطعاً به نفع کسی نیست که تولید کند ضمن اینکه روز به روز هم به دلیل این سود بالا به میزان نقدینگی (همان سپرده‌های مردم) افزوده می شود. از سوی دیگر هم تولید کننده‌ای وجود ندارد که بتواند این پول را به عنوان تسهیلات از بانک‌ها دریافت کند و در نتیجه به دلیل عدم سودآری در فعالیت‌های بانکی، روز به روز بر حجم تعهدات بانکی افزوده می شود که این خود می تواند منشا ورشکستگی بزرگی در بخش بانکی شود که در صورتی که دولت برنامه ای برای خروج از آن نداشته باشد در صورت بروز دولت ممکن است مجبور به خلق حجم عظیمی از نقدینگی با عوارض خاص خود در اقتصاد شود. .

زمانیان گفت: فعلاً تا زمانی که سود بانکی بالاست اگر تورم هم پایین باشد، هیچ تولیدی نیست و فقط حجم پول‌ها در بانک‌ها زیاد می‌شود اگر روزی قرار باشد سود بانکی کاهش یابد و تولید و خرید و فروش کالاهای دیگر مقرون به صرفه شود، آن زمان مردم پولشان را از حساب سرمایه گذاری به حساب‌های جاری انتقال خواهند داد و احتمالا چند صد هزار میلیارد تومان شروع به خرج شدن در بخش‌های مختلف اعم از مسکن، ارز، طلا خواهد شد که آسیب ها و تورم احتمالی ناشی از آن برای کشور بسیار زیاد خواهد بود.

وی افزود: بنابراین در شرایط کنونی و بدون اقدامات اصلاحی دو حالت برای ما قابل تصور خواهد بود. سود بالای بانکی همراه با رکود و تورم پایین به دلیل ساکن بودن پول (یا همان سپرده ها)، یا کاهش سود همزمان با تورم یا شوک بزرگ در برخی بازارهای خاص در کشور. در این شرایط کشور شدیدا اقدامات اصلاحی در بویژه در بخش بانکی است ظاهراً الان چنین برنامه‌ای مطرح نیست

مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری توضیح داد: مساله اول نرخ بالای سود بانکی است که حجم بالای مطالبات وصول نشده بانکها یکی از دلایل آن است. رئیس بانک مرکزی هم در ماه گذشته به این اذعان کرد که بانک‌های در حال ورشکستگی، این سودهای بالا را می‌دهند. در واقع پیشنهاد سود بالا توسط بانک‌ها، مردم به جای خرج کردن پول (انتقال به حساب دیگران) که لازمه ایجاد تقاضا و سرمایه گذاری است، آنرا صرفا در حسب خود نگه می دارند. با وجود این سود بالا و با توجه به پایین بودن تورم و رکود اصلی ترین فعالیت مقرون به صرفه در کشور گذاشتن پول در حساب سرمایه گذاری در بانک‌ها است. حفظ شرایط موجود یعنی تولید غیرمقرون به صرفه و رکود عمیق خواهد بود.

زمانیان ادامه داد: مورد دوم این است که با نرخ سود بالای بانکی، بانک‌ها روز به روز به مردم بدهکارتر می‌شوند و میزان پولی که دستگاه های خودپرداز به مردم نشان می‌دهند به شدت بالا می رود (حجم نقدینگی خلق شده بنابر نقل موجود در طول ۴ سال اخیر ۷۰۰ هزار میلیارد تومان بوده) که نتیجه همین رشد نمایی سودهای بانکی است. اما چرا این نقدینگی منجر به تورم نمی‌شود؟ در واقع مردم انگیزه ای برای هزینه‌کرد نقدینگی (پول خود در بانک) ندارند. از سوی دیگر به دلیل رکود و سود بالا کسی از بانکها تسهیلات نمی گیرد و بانکها منبع درآمدی ندارند و صرفا متناسب با عدد فزاینده ای که به سپرده های مردم متعهد هستند روز بروز بدهکارتر می‌شوند.

وی گفت: سوما در شرایط موجود و بدون برنامه مشخص برای خروج از رکود اگر سود بانکی کم شود مردم سپرده های خود را از حسابهای سپرده گذاری به حساب جاری/قرض الحسنه منتقل می‌کنند (به تعبیر عامیانه بیرون کشیدن پول از بانک) تا آن را خرج کنند. تصور کنید که چند صد هزار میلیارد پول وارد گردش تبادل کشور شده و احتمالا با توجه به عدم انگیزه مردم برای نگهداری پول سرعت گردش بالایی خواهد داشت چه آثاری می تواند بر بخش های مختلف اقتصای و تورم در کشور داشته باشد.

زمانیان افزود: مورد چهارم این است که حجم عظیم انتقال پول از حسابی به حسابی دیگر توسط مردم می‌تواند بسیاری از بانکها که حجم زیادی از سپرده های آنها خارج می شود را نیز ورشکست نماید. ضمن این ورشکستگی بزرگ، گردش سریع پول از حسابی به حسابی که همراه با تقاضا است همراه است چه شوک قیمتی به بازارهای ارز و طلا و مسکن وارد خواهد ساخت؟ و این گردش پول و تقاضا ادامه خواهد یافت که بعضی از آن به نام بمب نقدینگی یاد می کنند. در واقع نقدینگی مردم در بانک ها با شدت تمام در حال افزایش بوده و این حجم به برکت رکود و سود بالای بانکی به حالت سکون باقی مانده و تورمی هم به همراه ندارد. این فنر فشرده ممکن است هر زمان با آزاد شدن خود کشور را به بحران تورم مبتلا سازد. از این حیث تورم پایین را نمی توان یک دستاورد بزرگ به شمار آورد زیرا یک سکون ناپایدار پول در نظام بانکی همراه با رکود و امکان بمب تورمی است.