رسانه های اجتماعی و پدیده گم شدن کودکان

طبق گزارش های رسمی، در هر سه دقیقه یک کودک در شهرهای مختلف انگلیس گم می شود؛ این آمار در سرتاسر اتحادیه اروپا به هر دو دقیقه یک کودک می رسد. در ایالات متحده نیز اف بی آی در سال 2014 اعلام کرد که گم شدن 467 هزار کودک و نوجوان در ایالت های مختلف این کشور ثبت شده است که می توان آن را هر دقیقه یک کودک دانست. از سال 1996 به بعد و به دنبال همکاری رسانه ها و پلیس محلی و راه اندازی سیستم هشدار اَمبر در آمریکا، کارتون های تلویزیونی، پوسترها و نشست ها و گزارش های خبری به راه های اصلی برای پیدا کردن کودکان گم شده تبدیل شد.

سازمان بین المللی «اقدام علیه کودک ربایی» نیز سال ها از همین سیستم در انگلیس استفاده می کرد. هشدار نجات کودکان نیز از سال 2012 و پس از آن، در سطح شهرهای انگلیس فعال شد که ربودن کودکی خردسال به نام آپریل جونز، به خبر نخست این کشور تبدیل شد. در سال 2015، این سیستم هشدار همکاری خود را با فیس بوک آغاز کرد تا از شبکه های اجتماعی در پیدا کردن این کودک استفاده کند. بر همین اساس، اگر این روزها کودک گمشده با معیارهای مشخص این سیستم مطابقت داشته باشد، سازمان های قانونی می توانند وارد عمل شده و تصویر و مشخصات کودک گم شده را در قسمت نیوزفید کاربران فیس بوک در همان منطقه مشخص شده قرار دهند.

امیلی واچر، مدیر امنیت فیس بوک، در این زمینه می گوید: «در سرتاسر جهان شاهد این هستیم که جوامع مختلفی هنگام نیاز و اضطرار، تصمیم می گیرند برای رساندن پیام و صدای خود از فیس بوک استفاده کنند و هشدارهای ارسال شده از این طریق، سریع تر طی مسیر کرده و در اختیار طیف بیشتری از مردم قرار می گیرد.»

الیسون نیوکمپ، مدیر پلیس متروپولیتن لندن نیز درباره تاثیر و نقش رسانه های اجتماعی در این مقوله، چنین می گوید: «هنگام تعیین محل دقیق افراد گم شده و اطلاع آن به عموم مردم زمان اهمیت فراوانی دارد. استفاده از شبکه های اجتماعی، کمک فراوانی به تحقیقات و فعالیت های ما می کند و در برخی از موارد، نتایج به دست آمده از این روش، در مقایسه با راه های ارتباطی سنتی، بسیار چشمگیرتر بوده است.» بنا بر گفته نیوکمپ، اداره پلیس لندن در فعالیت های خود از 400 حساب توییتری استفاده می کند.

از سوی دیگر، نیروهای پلیس در سال های اخیر همکاری خود را با سازمان های غیر دولتی فعال در این زمینه، بیشتر کرده اند؛ زیرا به خوبی می دانند که این سازمان ها ارتباطات گسترده ای در شبکه های اجتماعی مانند توییتر و فیس بوک دارند. گاوین پورتونی، مدیر رسانه های دیجیتال در «سازمان ملی کودکان گم شده» در آمریکا به این موضوع اشاره می کند که استفاده سازمان متبوع او از فیس بوک، توییتر، یوتیوب و اینستاگرام، قدرت بالای تبادل اطلاعات در این زمینه را به خوبی نشان داده است.

در سال 2015، این سازمان خیریه ویدئویی از دختربچه ای گم شده و فرد مظنون به ربودن او را با کمک رسانه های اجتماعی در فضای مجازی پخش کرد. تنها در چند ساعت، خانمی توانست فرد مظنون را پیدا کرده و به نیروهای پلیس اطلاع دهد. پورتونی عقیده دارد مردم با استفاده از این شبکه ها، احساس قدرت بیشتری می کنند؛ زیرا می توانند در روند جستجوی کودکان گم شده تفاوت ایجاد کنند.

یکی از سازمان هایی که توانسته به طور موثر از این شبکه ها استفاده کند، اداره پلیس شهر نیویورک است. زاکاری تومین، معاون کمیسر و مدیر بخش رسانه های اجتماعی این اداره می گوید: «اگر کودک یا فردی گم شود، ابتدا اطلاعیه های مربوط به آن در فضای مجازی پخش شده و سپس پوستر مربوط به او تهیه می شود. هر چه اطلاعات مربوط به این شخص از سوی پلیس و مردم، بیشتر به اشتراک گذاشته شود، سرعت تحقیقات نیز به مراتب بیشتر می شود. البته تومین به این مسئله نیز اشاره می کند که مدت زمانی طول کشید تا از این تجربه به درستی استفاده شود.»

بنا بر گفته او، در ابتدا تنها خبرنگاران و بخش های مختلف اداره پلیس از این بخش استفاده می کردند. او در این زمینه می گوید: «در سال نخست، نتایج در خور توجه نبود اما به خوبی منی دانستیم که موفق می شویم. در حال حاضر، صدها هزار نفر در توییتر از این مزیت استفاده کرده و به ما در پیدا کردن کودکان گم شده کمک می کنند.»

در برخی از موارد استفاده از این شبکه ها اگرچه ممکن است به نجات کودک نینجامد، اما در دستگیر کردن عامل کودک ربا مؤثر است. نمونه مشخص در این زمینه، دختری سه ساله به نام بلا بوند است که جسد او پس از چند روز گم شدن، در سواحل بوستون در آمریکا پیدا شد. در زمان جستجو و پس از مشخص شدن سرنوشت او، کمپینی در شبکه های اجتماعی در این زمینه به راه افتاد و اعلام شد تصویر مربوط به او، بین 47 میلیون کاربر فیس بوک به اشتراک گذاشته شده است. همین مسئله موجب شد قاتل این کودک خردسال نیز دستگیر شود.

اگرچه رسانه های اجتماعی ابزارهای گسترده ای در اختیار نیروهای پلیس و سازمان های مربوطه قرار داده اند؛ اما همین ابزارها می تواند تهدیدی نیز برای کودکان باشند. به عنوان مثال، مردی در سوئد از هزاران نفر در فیس بوک خواست در پیدا کردن فرزندانش به او کمک کنند؛ اما بعدها مشخص شد این کودکان به همراه مادر خود از ترس پدر خلافکارشان با هویتی جدید در حال زندگی در منطقه دیگری بودند.

جف نویس، مدیر تحقیقات در سازمان «اقدام علیه کودک ربایی»، می گوید هنگام جستجوی کودکان ربوده شده، رسانه های اجتماعی بیشتر از آن که یک متغیر باشند، در قامت یک ابزار اضافه شده مناسب عمل می کنند. با این حال، بسیاری از کارشناسان بر این نکته اذعان دارند که معلمان و دیگر منابع، باید آموزش های کافی را در این زمینه به دانش آموزان بدهند تا خطرات موجود در این مسیر نیز از بین برود.