حقوق پایین، مالیات بالا
یک جای کار می‌لنگد؛ یا قانونگذاران کشور قانون را به درستی تدوین نکردهاند یا مسئولان، آن طور که باید و شاید، آن را برای مردم تفسیر و نسبت به اطلاع‌رسانی آن اقدام نکردهاند.
هر چه است «مالیات بر درآمد» افراد را تبدیل به کلافه پیچیده‌‌ای کرده است که خیلی‌ها از گره‌های آن سر در نمی‌آورند.
«ندانستن» اما راه خوبی برای برخی از کارفرمایان باز کرده تا از ترفندهای مختلفی برای کسر مالیات به صورت غیرقانونی از نیروی کار خود استفاده کنند؛ از اخذ مالیات با روش‌های محاسباتی من درآوردی گرفته تا تعریف مالیات‌های جدید روی سرفصل‌های غیرقانونی از نیروی کار. نیروی کاری که یا به حقوق خود آگاه نیستند یا جرأت بردن شکایت خود را به مراجع قانونی ندارند.
عزت‌الله یوسفیان‌ملا، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با تأیید این موضوع به «شهروند» می‌گوید: از این قسم شکایت‌ها و تخطی‌ها در کشور کم نداریم؛ اما علت این‌که به این تخلف‌ها آن‌طور که باید و شاید رسیدگی نمی‌شود، این است که ما مسئولیت را به دوش نیروی کار انداخته‌ایم. خب اگر کارگر یا کارمند خودش برای استیفای حق خود شکایت کند، بعد از آن باید فاتحه آن شغل را بخواند! شورای حل اختلاف کار و بازرسان وزارت کار باید قبول مسئولیت کرده و به صورت پیوسته به محل‌ها سر زده و گزارش تهیه کنند. غلامرضا سلامی، مشاور وزیر راه‌و‌شهرسازی هم با تأکید بر این‌که تعداد تخلفات و دورزدن‌های این چنینی در کشور زیاد نیست، به «شهروند» می‌گوید: وزارت کار مرجع رسمی رسیدگی به مسائلی از این جنس است و رسیدگی هم منوط به شکایت افراد است.
سال ٩٦ سال معافیت ٢ میلیون تومانی‌ها
سقف معافیت مالیاتبردرآمد سال به سال فرق می‌کند. قانونگذار باید میزان معافیت مالیات بر درآمد را با توجه به اوضاع اقتصادی و مسائلی مثل تورم تغییر دهد. بر اساس اصلاحیه قانون مالیات‌ها، ماده ٨٤ قانون ماليات‌هاي مستقيم، میزان معافیت مالیاتبردرآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود که با عنایت به قانون بودجه سال ۱۳۹۶ کل کشور سقف معافیت مالیاتی برای سال ۹۶ مبلغ ٢٤میلیون تومان در سال در نظر گرفته شد؛ به عبارت دیگر اشخاصی که حقوق ماهانه آنان از ٢میلیون تومان بیشتر نباشد از پرداخت مالیاتبردرآمد حقوق معاف خواهند بود.
نداشتن قرارداد را بهانه اخذ مالیات می‌کنند
با این‌که ماده ٨٤ این قانون به روشنی سقف مالیات را تعیین کرده، اما هر کارفرمایی قوانین خودش را دارد! «مهسا» که با حقوق یک‌میلیون و ٥٠٠هزار تومان در یکی از رسانه‌های کشور کار می‌کند، به «شهروند» می‌گوید: تحت عنوان مالیات، ماهانه ٨درصد حقوقم را کسر می‌کنند و درنهایت یک‌میلیون و ٣٥٠هزار تومان برایم واریز می‌کنند؛ وقتی هم ماده ٨٤ قانون مالیات‌های مستقیم را به آنها نشان داده و معترض می‌شوم می‌گویند که چون قرارداد نداری و بیمه برایت رد نمی‌شود، باید این مالیات را بپردازی.
غلامحسین دوانی، عضو شورایعالی انجمن حسابداران خبره به «شهروند» می‌گوید: کارفرمایان نباید به بهانه نداشتن بیمه برای کارمندان یا کارگران خود مالیاتبردرآمد رد کنند؛ مالیات و بیمه دو مقوله جدا از همدیگرند. او همچنین تأکید می‌کند: قرارداد یک تفاهمنامه است و لزومی برای کتبی‌بودن آن وجود ندارد؛ کافی است کارمندان یا کارگران ثابت کنند که در اداره یا کارگاه مذکور کار می‌کنند -حالا چه با استشهاد چه با تهیه رسید از مبالغ واریز‌شده به حساب‌شان تحت عنوان حقوق.دوانی همچنین توضیح می‌دهد که بیمه‌شدن یا نشدن نیروی کار برای کارفرما یا حتی خود نیرو اختیاری نیست و کارفرمایان موظفند تحت هر شرایطی نیروی کار خود را بیمه کنند.
مالیات بر درآمد چگونه محاسبه می‌شود؟
این اما همه ماجرا نیست؛ بر اساس چه فرمولی یک کارفرما ٨ یا ١٠درصد کل حقوق یک نیروی کار را تحت عنوان مالیات از او کسر می‌کند؟ براساس جداولی که سازمان امور مالیاتی ارایه کرده، تمام کسانی که در یک ماه تا سقف ٢ میلیون تومان درآمد دارند، از پرداخت مالیات معافند. مالیاتبردرآمد کسانی که دریافتی بیش از ٢میلیون تومان دارند اما از مازاد این دریافتی محاسبه می‌شود. برای مثال کسی که ٢میلیون و ٥٠٠هزار تومان درآمد دارد، تنها ٥٠٠هزار تومان از حقوق او مشمول مالیات می‌شود. درواقع این فرد باید ماهانه ٥٠هزار تومان (١٠درصد ٥٠٠هزار تومان) و سالانه ٦٠٠هزار تومان مالیات پرداخت کند. این در حالی است که در بسیاری از موارد کارفرماها ١٠درصد کل حقوق افراد را تحت عنوان مالیات کسر می‌کنند.
مالیات بر سنوات ممنوع!
یکی دیگر از ترفندهای کارفرماها اخذ مالیات از سنوات است. مطابق ماده ۲۴ قانون کار در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک‌سال یا بیشتر به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب براساس آخرین حقوق، مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به او پرداخت كند و این پرداختی مطابق قانون تحت هیچ شرایطی مشمول مالیات نمی‌شود.
برداشت‌های متفاوت از این بند قانون هم مشکلاتی را برای کارگران و کارمندان ایجاد کرده بود که با توجه به اصلاحات صورت‌گرفته در بند ۵ ماده ۹۱ دیگر جای هیچ ابهامی برای معاف‌بودن حق سنوات سالانه از مالیات وجود ندارد. با اصلاح و شفاف‌سازی این کارفرمایان موظفند که بدون کسر مبلغی به‌عنوان مالیات حق سنوات سالانه را تمام و کمال پرداخت کنند.
افراد دو شغله مالیات می‌دهند!
به نظر می‌رسد از ماده ٨٤ قانون ماليات‌هاي مستقيم، تفسیرهای مختلفی می‌شود. غلامرضا سلامی، مشاور امور حسابداری و حسابرسی وزیر راه‌و‌شهرسازی به «شهروند» می‌گوید: نمی‌توان یک قانون کلی صادر کرد و بر پایه آن هر کس كه در این چارچوب نمی‌گنجد را متخلف دانست. مالیاتبردرآمد مورد به مورد متفاوت است؛ برای مثال فردی که دارای شغل دوم باشد، از محل شغل اول معاف نسبت به پرداخت مالیات می‌شود و از محل دوم باید مالیات ١٠درصدی پرداخت کند.
او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: اگر کارمند رسمی ارگانی نباشید هم مشمول پرداخت ١٠درصد مالیات می‌شوید.
بازرسان وزارت کار پاسخگو باشند
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو دیگر کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی معتقد است برای چنین مواردی بازرسان وزارت کار بیش از سایر موارد باید احساس مسئولیت کرده و پاسخگو باشند. او به «شهروند» می‌گوید: تا آن‌جا که من اطلاع دارم قانون به موضوع مالیاتبردرآمد یک نگاه عمومی دارد و تفاوتی بین نیروی رسمی و غیررسمی در نظر نگرفته است. با این حال وظیفه بازرسان اداره کار این است که آنچه در حق نیروی کار و به‌خصوص کارگران اعمال می‌شود را زیر نظر داشته باشد. او با تأکید به این‌که خود فرد نمی‌تواند از محل کار خود به مراجع قانونی شکایت برد، می‌گوید: گاهی در مواردی پیش آمده که به ما اطلاع رسیده که فلان نهاد مالیات غیرقانونی از کارکنان خود کسر می‌کند، ما با محفوظ نگه‌داشتن کارمند اطلاع‌دهنده، موضوع را در دست پیگیری قرار داده‌ایم.
مهم نیست چند جا کار می‌کنید
«مهم نیست شما در چند جا کار می‌کنید؛ مهم سقف دریافتی شماست.» محسن ایزد‌خواه اقتصاددان هم با تأکید بر این موضوع به «شهروند» می‌گوید: مازاد ٢میلیون تومان دریافتی در ماه مشمول مالیات می‌شود. هر سال در ٣١ شهریورماه، وقتی زمان تحویل اظهارنامه مالیاتی شرکت‌ها و موسسات می‌شود افراد می‌توانند با اسناد و مدارک کافی به حوزه مالیاتی مراجعه و نسبت به دریافت ما به التفاوت پرداختی خود اقدام کنند. او همچنین تأکید می‌کند از نظر قانون کار هر کس باید هر چند جا که مشغول به کار است، بیمه شود و این موضوع فقط محدودیت مالی دارد؛ نه محدودیت تعداد مکان شغلی.
سواد حقوقی نداریم
این‌که چرا در گپ‌و‌گفت با نمایندگان مجلس و مسئولان به یک برداشت مشخص از یک قانون ساده مالیاتی نمی‌رسیم یک موضوع و این‌که چرا سازوکار درستی برای پیگیری وضع دریافت مالیات کارفرما از نیروی کار وجود ندارد، موضوع دیگری است. آیا بهتر نیست صداوسیما و رسانه ملی کشور ساعات پربیننده خود را گاهی هم به آموزش‌های مهمی چون مسائل قانونی اختصاص داده و شهروندان را از حقوق خود مطلع کند؟ آیا وقت آن نرسیده که فکری به حال ندانستن‌های دسته‌جمعی کشور کرده و راه سوء استفاده را ببندیم؟
