یک کاسبی جدید و عجیب/ 10میلیون بدهید به شما قهوه چی شدن یاد می دهیم
چند سالی است تب کافی‌شاپ‌داری در شهرهای بزرگ ایران بالا گرفته و برخی فعالان صنف کافیشاپ و صنف‌های وابسته هم با دیدن این اشتیاق روزافزون، اقدام به برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت مهارت‌های این حرفه کرده‌اند.
دوره‌هایی که بیشتر آنها بدون هماهنگی با مسئولان صنفی و دولتی در حال برگزاری است. با جست‌وجویی ساده در فضای مجازی متوجه می‌شوید این روزها چند مؤسسه در این زمینه فعال شده‌اند؛ البته اگر بتوان عنوان مؤسسه را برای این آموزشگاه‌های بدون مجوز به کار برد.
4 روز آموزش، 10 میلیون هزینه
امروزه بیشتر آموزشگاه‌های کافی‌شاپ‌داری، دوره‌های خود را با عنوان آموزش باریستا برگزار می‌کنند؛ با توسعه کافی‌شاپ‌ها، مهارت‌های مختلف مربوط به این حرفه، بخصوص در کافی‌شاپ‌‌های بزرگ، از یکدیگر مجزا شده و جنبه تخصصی به خود گرفته‌اند. در این میان، باریستا هم در واقع کسی است که می‌تواند انواع نوشیدنی‌های گرم و سرد را آماده کند؛ چیزی شبیه همان قهوه‌چی‌های قدیم.
در گذشته، آموزش کافی‌شاپ‌داری، به‌عنوان زیرمجموعه آموزش‌های هتلداری در ایران برگزار می‌شد. اما وقتی مهارت‌های مختلف در برخی کافی‌شاپ‌ها از یکدیگر مجزا شدند، آموزش‌دهندگان این حرفه هم، دوره‌های آموزشی این مهارت‌ها را از یکدیگر جدا کردند. به نحوی که امروزه دوره‌های باریستایی، پخت کیک و شیرینی، تزئین قهوه با فوم شیر یا اصطلاحا لته‌آرت و آماده کردن نوشیدنی‌های سرد به صورت جداگانه برگزار می‌شود. در بین آموزشگاه‌های مختلف کافی‌شاپ‌داری، نرخ شهریه و تعداد کلاس‌های مهارت‌های مربوط به این حرفه، بسیار باهم متفاوت است.
در این میان، برخی هستند که تنها سه دوره آموزشی باریستایی، لته‌آرت و قهوه‌های دمی را برگزار می‌کنند و مبلغی حدود چهار میلیون تومان از هنرجو می‌گیرند و برخی هم هستند که با جدا کردن آموزش‌های پایه‌ای و پیشرفته مهارت‌های مختلف و با برگزار کردن چند دوره، بیش از ده میلیون تومان دریافت می‌کنند. البته هیچ‌کدام از این دوره‌های میلیونی، بیش از چهار روز طول نمی‌کشد. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد هیچ عرف و قاعده مشخصی درباره تعداد کلاس‌ها و نرخ شهریه‌ها در میان این آموزشگاه‌ها وجود ندارد. جالب این که هر کدام از مسئولان این مؤسسات در گفت‌وگو با ما صرفا کار خود را تأیید و دیگران را به دروغگویی و کلاهبرداری متهم می‌کنند. این مساله بی‌سامانی گسترده‌ای را در فعالیت‌های این مؤسسات به تصویر می‌کشد.
اسکندر آزموده، رئیس اتحادیه صنف بستنی، آبمیوه و کافیشاپ تهران از فعالیت چند ساله این آموزشگاه‌ها اطلاع دارد، ولی تنها فعالیت یکی از آنها را تأیید می‌کند. آزموده در گفت‌وگو با جام‌جم تأکید می‌کند برخورد با این فعالیت‌ها جزو وظایف این اتحادیه نیست، ولی به همه کسانی که برای اخذ پروانه کسب به این نهاد مراجعه می‌کنند، توصیه می‌کند در صورت تمایل به شرکت در دوره‌های آموزشی، فقط به همان آموزشگاه مراجعه کنند.
کلاهبرداری از هنرجویان
«با مشورت مسئول آموزشگاهی که در آن ثبت‌نام کردم، دستگاه ساخت قهوه خریدم، اما چند ماه بعد متوجه شدم سرم کلاه رفته چون به جای دستگاه نو، دستگاه کارکرده به من فروخته بودند.» این درد یکی از هنرجویان دوره‌های آموزش باریستا با جام‌جم است. او که سهیل نام دارد، می‌گوید چنین اتفاقاتی برای خیلی از همدوره‌ای‌هایش افتاده است. او تأکید می‌کند با این که هشت میلیون تومان برای شرکت در کلاس‌های آموزشی هزینه کرده، ولی تمام مهارت‌ها را در محیط کار یاد گرفته است، نه در این کلاس‌ها.
سیاوش، یکی دیگر از هنرجویان معتقد است یک هنرجو در سه چهار روزی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کند، مهارت خاصی یاد نمی‌گیرد که بتواند از آن در محیط کار استفاده کند. او که چند سالی است در یک کافه مشغول به کار است، به خبرنگار جام‌جم می‌گوید هنرجویان بسیاری را می‌شناسد که یا اصلا نتوانسته‌اند وارد این حرفه شوند یا وقتی با حقوق‌های پایین این شغل مواجه شدند، سرخورده شده و این کار را رها کرده‌اند.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد وقتی کسی سرمایه راه‌اندازی یک کافیشاپ را نداشته باشد، اگر هم استخدام شود، یکی دو سال کمک باریستا خواهد بود و باید با حقوق یک میلیون تومانی، یک ماه را سر کند. البته همه کسانی که در این دوره‌های آموزشی شرکت کرده‌اند، ناراضی نیستند. یکی از هنرجوها دراین باره می‌گوید وقتی یک سال از کار فاصله گرفته بود، شرکت در یکی از این کلاس‌ها باعث شد بسیاری از مهارت‌ها برایش یادآوری شود. او بیان می‌کند این دوره‌ها باعث شناساندن قهوه استاندارد به کافی‌شاپ‌داران شده است. به گفته او گسترش فعالیت‌های مؤسسات آموزش کافی‌شاپ‌داری، منجر شده که رقابت خاصی در جهت افزایش کیفیت محصولات میان کافی‌شاپ‌ها شکل بگیرد.
قهوه‌چی با مدرک خیالی از اروپا
بررسی‌های جام‌جم درباره مؤسسات آموزش کافی‌شاپ‌داری نشان می‌دهد بیشتر آنها ادعا می‌کنند به هنرجویان خود از طرف نهادهای تخصصی اروپایی مدرک می‌دهند. نکته قابل توجه این است که این ادعا از سوی افرادی مطرح می‌شود که غالبا خود را ملزم به دریافت مجوز از نهادهای رسمی داخل کشور نمی‌دانند.
علی زعفری، مدیر یکی از معدود مؤسسات مجاز آموزش کافی‌شاپ‌داری در ایران، در گفت‌وگو با جام‌جم از نظارت‌های ضعیف در این زمینه گله می‌کند و سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را در این باره مسئول می‌داند.
زعفری می‌گوید: لازم است مسئولان سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، تیم‌های تخصصی تشکیل دهند و جلوی فعالیت‌های غیر‌قانونی مؤسسات غیر‌مجاز را بگیرند. به نظرم سامان بخشیدن به این مساله باعث می‌شود علاقه‌مندان به کار در کافیشاپ بتوانند با آگاهی و اطمینان کامل، آموزشگاه مد نظر خود را انتخاب کنند.
وقتی ادعای این آموزشگاه‌ها، درباره صدور مدارک اروپایی را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم در گذشته دوره‌های آموزش باریستا، توسط مدرسان رسمی انجمن تخصصی قهوه اروپا (SCAE) در ایران برگزار می‌شد. اما حدود یک سال پیش، این نهاد در انجمن تخصصی قوه آمریکا (SCAA) ادغام و انجمن قهوه تخصصی (SCA) تشکیل شد. این نهاد تازه تأسیس، از همان ابتدا فعالیت‌های خود را در ایران به‌طور کامل متوقف کرد و حق صدور مدرک را از مدرسان ایرانی خود گرفت.
با توقف فعالیت‌های مؤسسه SCAE در ایران، برخی از افرادی که پیش از این با آن مؤسسه در ارتباط بودند، تلاش کردند برای حفظ اعتبارشان، با مؤسسات اروپایی دیگری ارتباط برقرار کنند . در این میان، خیلی از افرادی که پیش از این هم به دروغ ادعای ارتباط با SCAE را داشتند، در حال حاضر، ادعای کذب خود را درباره مراکز اروپایی دیگر مطرح می‌کنند. زعفری در این باره می‌گوید: اکنون هیچ مؤسسه بین‌المللی آموزش باریستا در ایران فعالیت نمی‌کند و آموزشگاه‌هایی که ادعای صدور مدارک بین‌المللی را دارند، بدون شک مدرک تقلبی صادر می‌کنند.
شاید کارآموز هم نشوید
مسئولان برگزاری دوره‌های آموزش باریستا، در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گویند با این که این کلاس‌ها مهارت و توانمندی افراد را در کار کافیشاپ بالاتر می‌برد، اما لازم است هنرجویان برای افزایش بازده کاری و سرعت عمل خود و در نتیجه پیشرفت در این حرفه بعد از پایان دوره‌های خود، مدتی هم کارآموزی کنند.
برخلاف این صحبت‌ها، وقتی از برگزارکنندگان این کلاس‌ها سؤال می‌کنیم آیا شما هنرجویان خود را برای کارآموزی به کافی‌شاپی معرفی می‌کنید تا آنها بتوانند توانمندی‌های خود را در حین کار بالا ببرند یا خیر، بیشتر آنها پاسخ می‌دهند اصولا هیچ کافی‌شاپی، کسی را به صرف این که دوره رفته است، حتی به‌عنوان کارآموز هم استخدام نمی‌کند و در این زمینه، هیچ تضمینی به هنرجوی خود نمی‌دهند. البته در این میان، برخی مؤسسات هم هستند که بعد از پایان دوره‌های آموزشی، در کافی شاپ‌های مد نظر خود، یک دوره کارورزی هفت تا ده روزه برای هنرجو برگزار می‌کنند.
بازارگرمی برای فروش اجناس خاص
از صحبت‌های گوناگون مسئولان مؤسسات آموزش کافی‌شاپ‌داری می‌توان نتیجه گرفت اصولا این افراد بیشتر به‌دنبال جذب کسانی هستند که می‌خواهند کافی‌شاپی جدید تأسیس کنند، نه کسانی که صرفا می‌خواهند یک باریستا باشند. برخی هنرجویان این مؤسسات در گفت‌وگو با جام‌جم بیان می‌کنند بسیاری از مسئولان این کلاس‌ها، فعالان صنف‌های وابسته به کافیشاپ، مانند واردکنندگان قهوه یا تجهیزات بوده و با برگزار کردن این کلاس‌ها، به‌دنبال جذب مشتری‌های جدید برای محصولات خود هستند.
جالب این که بعضی از این آموزشگاه‌ها، کلاس مدیریت کافیشاپ هم برگزار می‌کنند و در آن مسائلی مانند خرید تجهیزات، تنظیم منو و امور مالی را به هنرجوی خود یاد می‌دهند و هزینه جداگانه‌ای را از او دریافت می‌کنند. آموزشگاه‌هایی که این کلاس را برگزار نمی‌کنند، می‌گویند از نظر آنها مدیریت کافیشاپ امری کاملا تجربی است و چیزی نیست که بتوان آن را در یک کلاس آموزش داد، اما اطمینان می‌دهند اگر هنرجویشان بخواهد یک کافیشاپ تأسیس کند، او را در این زمینه یاری می‌دهند و افراد معتبری را برای خرید قهوه و تجهیزات و طراحی دکور به او معرفی خواهند کرد. صحبتی که ما را بیشتر به این نتیجه می‌رساند که بسیاری از مسئولان این آموزشگاه‌ها، فعالان صنف‌های وابسته به کافیشاپ هستند.
